تهران: نقد به موضوع گردشگری، دلیل پذیرفته‌نشدن یک مستند در جشنواره فیلم فجر

سرویس حاشیه نگاری: فیلم مستند «سفرنامه من» اثر صادق صادق دقیقی در هفتاد و سومین برنامه سینما روایت مورد نقد و بررسی قرار گرفت و همگان از پذیرفته نشدن این اثر صمیمی و دلچسب که با نگاهی نقادانه به موضوع گردشگری می پردازد در بخش فیلم های مستند جشنواره فجر، ابراز تعجب کردند.

شامگاه یک شنبه 27 دیماه ، مجموعه اسوه میزبان فیلم مستند« سفرنامه من» به کارگردانی صادق صادق دقیقی و تهیه کنندگی پروانه مرزبان بود. در این برنامه که به مجری گری رسول شادمانی برگزار گردید علاوه بر حضور کارگردان و تهیه کننده فیلم ؛ شفیع آقامحمدیان کارگردان سینمای ایران و مدیر سابق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و همچنین نادره ترکمانی کارگردان فیلم های داستانی و مستند نیز حضور داشتند.

اولین رونمایی

رسول شادمانی در ابتدای این برنامه با بیان اینکه این اولین رونمایی فیلم مستند« سفرنامه من» در یک جمع عمومی محسوب می شود از پذیرفتن نشدن این فیلم در جشنواره فیلم فجر خبر داد و گفت : فیلمی که می توانست با بیان ضعف های گردشگری ایران در مقایسه با کشورهای همسایه تلنگری برای مدیران گردشگری ما به حساب آید از گردونه رقابت حذف شده است.

«پروانه مرزبان» تهیه کننده این فیلم مستند گفت: همیشه هنگامی که به همراه آقای دقیقی سفرهایی به نقاط مختلف ایران داشتیم شاهد کم رونقی فعالیت کارگاههای صنایع دستی ایران بودیم و متاسف بودیم که چرا صنایع دستی ما که اتفاقا نسبت به بقیه کشورها از کیفیت بهتری برخوردار است خریدار آنچنانی ندارند لذا این وضعیت ما را رنج می داد و سعی کردیم کاری برای این وضعیت بغرنج انجام دهیم و این سوال را مطرح کنیم چرا بضاعت گردشگری و صنایع دستی کشور ما که اتفاقا در دنیا کم نظیر و حتی بی نظیر است اینقدر مهجور واقع شده است؟! بنابراین به این نتیجه رسیدیم که ببینیم بحث گردشگری در کدام کشورهای منطقه از همه بیشتر است و با رسیدن به سه کشور هند، تایلند و ترکیه بر آن شدیم برای بررسی موضوع به این سه کشور سفر کنیم.

وی ادامه داد: در این فیلم نشان می دهیم اتفاقا آن چیزهایی را که ما به عنوان صنایع دستی در کشورخودمان داریم این کشورها یا از ما کپی برداری کردند! یا کیفیت تولیداتشان پایین تر از ما است.

فیلم به صورت صمیمی و دلی ساخته شده است

رسول شادمانی در ادامه اضافه کرد: از گفته های خانم مرزبان اینگونه بر می آید که این فیلم به صورت دلی و بر اساس عِرق ایرانی ساخته شده است و با نگاه صمیمی سوالی در مورد بحث گردشگری در ایرن را مطرح می کند تا مسئولین امر توجه بیشتری به بحث گردشگری و توانمندی های کشورمان داشته باشند.

مدعی ساخت فیلمی موشکافانه نیستیم

«صادق صادق دقیقی» کارگردان فیلم مستند «سفرنامه من» نیز در این نشست با بیان اینکه ما در این فیلم ادعایی نداریم که حتما یک فیلم مستند خیلی موشکافه ساختیم گفت: من در اول فیلم هم به مخاطب اعلام می کنم من به عنوان یک توریست با دوربینی که در دست دارم فیلم می گیرم لذا هنگامی که فیلم می گرفتم سعی می کردم موضوع بحث را با ایران مقایسه کنم و این سوال را مطرح کنم که چرا کشور ایران با این همه قدمت تاریخی به لحاظ تمدنی و خلق آثار تاریخی و صنایع دستی ، الان به این وضعیت افتاده است که ما باید شاهد کمترین توریست به کشور باشیم؟ این درحالی است که ما بعد از کشور امریکا با 17 بی یون ( همزمان داشتن کوه ، صحرا، دریا و جنگل) دومین کشور در جهان محسوب می شویم و اگر ما بر فرض مثال تمدن چند هزار ساله را نداشتیم ، صنایع دستی و چیزهای دیگری را هم نمی داشتیم اما همین 17 بی یون را می داشتیم - به شرطی که به درستی مدیریت می شدیم - الان می بایست شاهد ورود سالانه 50 میلیون نفر توریست به کشور باشیم در صورتی که کشوری مثل ترکیه که بضاعت گردشگری ما را هم ندارد اما توانسته از راه توریست به اندازه نفت ما درآمد داشته باشد!

کارگردان فیلم سینمایی « تا آمدن احمد» ادامه داد: برخی از مسئولین گمان می کنند که اقتصاد مقاومتی یعنی این که ما فقط به زور باید از مردم مالیات بگیریم! در حالی که یکی از بخش های اقتصاد مقاومتی؛ توجه به «صنعت توریسم و گردشگری» است. اما متاسفانه صنعت گردشگری ما طی سالهای اخیر از 11 میلیون و 500 هزار نفر هنرمند صنایع دستی به دو میلیون نفر کاهش پیدا کرده است! و خیلی راحت این هنرمندان به کنار گذاشته شدند و جای تاسف دارد که خیلی از کشورهایی که نه به اندازه ایران تاریخ دارند و نه کیفیت صنایع دستی ما را دارند- و بیشتر کپی بردار از ایران بودند – وضعیت توریست شان بهتر از ماست و من فکر می کنم ما نیازمند یک مدیریت درست و حسابی در این زمینه هستیم.

گلایه از پذیرفته نشدن « سفرنامه من» در جشنواره فیلم فجر/ بحث نقادانه فیلم در انتخاب نشدن موثر بوده است

صادق دقیقی با بیان اینکه ما در حد بضاعت مان این فیلم را ساختیم با گلایه از پذیرفته نشدن این فیلم در بخش مستند جشنواره فیلم فجر تصریح کرد: معتقدم یکی از دلایل پذیرفته نشدن این فیلم در جشنواره فجر، این بوده که ما در این فیلم ، بحث گردشگری در کشور را نقد کردیم و گویا مسئولین خیلی تمایلی به نقد شدن ندارند. این درحالی است که ما دغدغه مند فقط حقایق را بیان کردیم و از سیاه نمایی اجتناب کردیم.

«سفرنامه من» نگاه آسیب شناسانه به موضوع گردشگری دارد

«نادره ترکمانی» کارگردان فیلم های داستانی و مستند نیز در این نشست گفت: من این فیلم را از زاویه اقلیمی، مردم شناسی و هم از این جهت که توانسته یک موضوع اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی را مطرح کند حائز اهمیت می دانم و معتقدم فیلم های مستند ما در سالهای اخیر با نوعی فشارهای ممیزی دست به گریبان بودند و چه خوب است که برخی از فیلم های مستند مثل فیلم « سفرنامه من » دریچه هایی را به منظور بیان آسیب های فرهنگی و اجتماعی بگشاید.

وی ادامه داد: این طوری که من اطلاع دارم کارگردان اثر از سال 89 با گرفتن راش هایی، نگاهی آسیب شناسانه به مساله گردشگری ایران داشته و خواسته این سوال را مطرح کند که چرا کشور ایران ، علی رغم داشتن زیبایی های متنوع و بضاعت های بسیار، نتوانسته در جذب توریست موفق باشد؟ شاید یکی از دلایلی که این فیلم در بخش فیلم های مستند جشنواره فجر پذیرفته نشده است نقدی بوده که این فیلم به موضوع گردشگری داشته است.

پیام فیلم : ایران بضاعت جذب گردشگران خارجی را دارد

این کارگردان سینمای ایران تصریح کرد: یکی از نکات مهمی که در این فیلم وجود دارد این است که ایران سرزمین ارزشمندی است که قابلیت جذب گردشگران از سراسر دنیا را دارد و با مدیریت درست  می توانیم نگاه جهان را به سمت کشورمان جلب کنیم و داشته های خودمان را به  معرض نمایش بگذاریم. بنابراین ما به سازندگان این اثر به خاطر این نوع نگاه تبریک می گویم.

«سفرنامه من» فیلمی جذاب و دینی و در عین هشدار دهنده است

این مدرس دانشگاه از این فیلم به عنوان یک فیلم جذاب و دیدنی یاد کرد و افزود: این فیلم همان طوری که از نامش بر می آید یک جور سفرنامه ای با حال و هوای شخصی کارگردان بوده است و مقایسه ای که در فیلم صورت می گیرد، مقایسه خوبی است. ضمن اینکه فیلم خسته کننده نیست و تنوع تصاویر و چیدن مان درست آنان و همچنین سوال های رو راست کارگردان که با لحنی صمیمی و دلچسب مطرح می شود به دل مخاطب می نشیند. لذا امیدواریم افقی برای بیشتر دیده شدن این فیلم گشوده شود. ازسوی دیگر ، معتقدم دیدن این نوع آثار می تواند برای ذهن برخی از مسئولین ما حکم قلقلک را داشته باشد تا به خودشان بیایند به گونه ای که دستمان در عرصه گردشگری خالی نباشد.

فیلم تلنگری بر مسئولین است تا بیدار شوند

«شفیع آقا محمدیان» کارگردان سینمای ایران و مدیر سابق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم در این نشست با تقدیر از سازندگان این فیلم مستند گفت: حرفی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. شاید یکی از ویژگی های خاص این فیلم همین بیان صمیمی و دلی این فیلم است. اما این به آن معنا نیست که فیلم خالی از ایراد تکنیکی نباشد و خود کارگردان هم با فروتنی به این موضوع اشاره دارد لذا معتقدم در بعضی از جاهای فیلم ما شاهد شتاب زدگی هستیم و برخی از کادر بندی های فیلم با موضوع همخوانی ندارد. موسیقی و نریتور یک مقدار جلوتر از تصاویر حرکت می کنند. صدای نریتور می تواند ملیح تر انتخاب شود. موسیقی در برخی از جاها به درستی انتخاب نشده است و چه خوب بود که برای فیلم، موسیقی ساخته می شد.اما نکته مهم این است که این فیلم تلنگری به همه سیاست گزاران کشور و بویژه مسئولین گردشگری است که به نوعی « بیدار باش» به مسئولین است.

وی ادامه داد: ای کاش کارگردان به برخی از مطالبی که در فیلم عنوان می شود توضیح بیشتری می داد مثل تصور تروریسم بودن ایرانی ها از نگاه برخی از خارجیان! این درحالی است که ما باید بدانیم توریست زمانی وارد کشوری می شود که در آنجا احساس امنیت و آرامش بکند و متاسفانه فضاهای غلطی که در خارج از کشور نسبت به ایران ساخته شده است در کاهش توریسم به کشورمان موثر بوده است. ضمن اینکه ما هم باید بپذیریم که کشور در کاهش توریست خالی از اشکال نبوده است. مثلا مشکلات ناشی از هشت سال جنگ تحمیلی، مشکلات اقتصادی و تحریم ها و بسیاری از مسائل در این زمینه دخالت داشتند و ما نباید خطاهای خودمان را در این مورد توجیه کنیم.

تاکید کارگردان بر نقد از ویژگی های فیلم است / بهتر است فیلم برای مسئولین پخش شود

شفیع آقا محمدیان در عین حال اظهار داشت : خوشبختانه فیلم سفرنامه من ، فیلمی تاثیرگذاری است اما در مستند های این چنینی که مستند گردشگری محسوب می شود کارگردان اثر ، لبه تیز نقد را فراموش نکرده است و این دوستان توانستند مشکلات توریستی کشور را به درستی بیان کنند. لذا فیلم به لحاظ اینکه دلی حرف خودش را مطرح کرده است ، تاثیر خودش را بر مخاطب می گذارد و معتقدم دوستان این فیلم را برای مسئولین گردشگری نشان دهند و حالا که وضعیت برجام هم مشخص شده است امیدواریم از سوی مسئولین شاهد برنامه ریزی جدی تری برای جذب توریست به کشور باشیم.

برخی از جشنواره ها به دنبال انتخاب فیلم های خنثی هستند!

شادمانی با طرح سوالی از نادره ترکمانی از او پرسید ارزیابی شما از انتخاب نشدن این فیلم در بخش فیلم های مستند جشنواره فجر چیست که وی یادآور شد: متاسفانه سالها است که جریان پذیرش فیلم های مستند در جشنواره های مختلف، با یکسری کادر بندی خاصی انتخاب می شود و به نظر می رسد که بسیاری از جشنواره های مستند؛ دریافت فیلم های مستند خنثی را در دستور کار خویش قرار دادند و فیلمی را برگزینند که به جایی برنخورد! و جای تاسف است که این عارضه؛ همگیر شده است و به همین علت ، بسیاری از مستند سازان بر آن شدند که دیگر آثاری که حرفی برای گفتن داشته باشد را تولید نکنند در حالی که روح مستند نگاه «نقادانه» به موضوع است.

کاش این فیلم در جشنواره فیلم فجر دیده می شد

این کارگردان کشورمان تاکید کرد: با کمی دقت متوجه می شویم سالها است که در جشنواره فیلم های مستند ما فقط شاهد تولید آثار بی جان ، کم نفس و خالی از هر نوع نقد و نظر هستیم که بیشتر اُتو بیوگرافی هستند. اما نکته ای که در فیلم مستند «سفرنامه من» دیده می شود بحث «نقد» این فیلم به مساله گردشگری است که به خوبی بیان شده است و شاید این نقد مورد پسند دوستان جشنواره فیلم فجر نبوده است هر چند که باید منتظر باشیم ببینیم فیلم های مستند انتخاب شده جشنواره فیلم فجر چه کیفیتی دارند. اما ای کاش این فیلم در بخش جداگانه ای از جشنواره فیلم فجر به نمایش در می آمد تا تلنگری برای مسئولینی که در جشنواره حضور دارند قلمداد شود.

سعی کردم از نگاه یک توریست به مساله نگاه کنم

صادق صادق دقیقی در ادامه اظهار داشت: آقای آقا محمدیان به درستی گفتند که ما در این فیلم باید بحث فنی را بیشتر رعایت می کردیم. اما من در ابتدای فیلم به صورت تعمدی اعلام می کنم که نگاه من به موضوع گردشگری همچون نگاه یک توریست است و نگاه کارگردانی حرفه ای را ندارم. اگر چه در نماهای بسته، دوربین روی دست است و دوربین تکان می  خورد اما در نماهای باز تر؛ دوربین را ثابت نگه داشتم و با لنز واید سعی کردم عظمت کشورها را نشان دهم و اگر از نظر فنی حس می شود که ضعیف است به این دلیل است که نگاه من در این فیلم به عنوان یک فیلمساز غیرحرفه ای و توریست به مسائل است.

فیلم نیازمند رتوش اساسی است

شفیع آقا محمدیان در بخش دیگری از این نشست افزود : هنگامی که قرار است فیلمی برای نمایش عمومی پخش شود حتما نیازمند رتوش است درحالی که این فیلم تصحیح رنگ نشده است. ای کاش به جای تعدد موضوع ، فیلم فقط به چند موضوع مشخص می پرداخت تا مخاطب سردرگم نشود. اما همان طوری که گفتم چون این فیلم یک کار دلی است. ارزش والایی دارد و می تواند به مسئولین گردشگری تلنگر وارد کند.

پروانه مرزبان تهیه کننده مستند « سفرنامه من» در پاسخ به ایراد شفیع آقا محمدیان نسبت به بحث موسیقی فیلم و پراکندگی موضوع فیلم مثل نشان دادن صحنه هایی از دفاع مقدس گفت: شما می گویید موسیقی این اثر به فیلم نمی خورد در حالی که دوربین به هر کشوری و یا به هر شهری از ایران رفته است ما سعی کردیم موسیقی همان منطقه را روی فیلم بگذاریم. از سوی دیگر، نشان دادن صحنه هایی از دفاع مقدس فقط برای پاسخ به دشمنان این ملت است و ما باید مظلومیت خودمان را نشان می دادیم و در عین حال می گفتیم که ما تجاوزگر نیستیم. بنابراین معتقدم فیلم پرشی ندارد که بخواهد به موضوعات مختلف بپردازد.

نباید لحن فیلم را از کلام جدا کنیم

«پرهام دلدار» که از صدای او به عنوان نریتور فیلم استفاده شده بود و درمیان حضار قرار داشت در این نشست در مورد ساختار این فیلم گفت: یادمان باشد که ما نباید لحن را از کلام و اثر جدا کنیم و هر اثری غیر از ساختار؛ یک لحن جداگانه دارد که می تواند انتخابی و سلیقه کارگردان اثر باشد. بنابراین معتقدم این لحن، اتفاقا خیلی خوب روی فیلم نشسته است و ما شاهد ساختار مستندی با لحنی از زبان یک توریست هستیم و این درحالی است که اتفاقا فضا هم ، فضای توریستی است.

نگاه خیلی موشکافانه به موضوع نداشتیم

صادق دقیقی در پاسخ به یکی از حضار که پرسید چرا از کارشناسان گردشگری در این فیلم استفاده نکردید گفت: اگر ما نگاه خیلی موشکافانه به فیلم می داشتیم حتما از کارشناسان گردشگری و صنایع دستی هم در این فیلم استفاده می کردیم در حالی که نگاه ما به این بحث خیلی موشکافانه نبوده است.

اگر داور جشنواره فیلم فجر بودم حتما این فیلم را انتخاب می‌کردم

شفیع آقامحمدیان نیز در خاتمه یاد آور شد : اگر من داور جشنواره فیلم فجر بودم حتما این فیلم را به دلیل محتوای فیلم انتخاب می کردم  و تقدیر نامه ای را هم به آن می دادم.

برنامه هفته آینده: نمایش فیلم مستند «تنگی نفس» با موضوع حادثه منا

رسول شادمانی مجری و کارشناس این برنامه از پخش فیلم مستند « تنگی نفس» اولین تولید سینمای ایران در مورد واقعه تلخ منا در هفته آینده خبر داد.

شایان ذکر است که در ابتدای این برنامه رسول شادمانی با توجه به موفقیت فیلم سینمایی «تا آمدن احمد» ساخته صادق صادق دقیقی و به تهیه کنندگی پروانه مرزبان در جشنواره جیپور هند و کسب دو جایزه معتبر از این جشنواره به آنان تبریک گفت و اعلام کرد که این فیلم 27 بهمن ماه راهی اکران عمومی خواهد شدمی شود. همچنین در این برنامه جوایزی که فیلم تا آمدن احمد از جشنواره فیلم عمار کسب کرده بود اما به دلیل حضور کارگردان و تهیه کننده این فیلم در هند به دست آنان نرسیده بود توسط نادره ترکمانی و شفیع آقا محمدیان به این دو سینماگر اهدا گردید.