خام فروشی پسته ایران و سودی که به جیب چینی‌ها می‌رود

به گزارش حلقه وصل، این روزها چین به واردکننده اصلی پسته ایران تبدیل‌شده است اما نکته جالب اینکه این محصول در چین مصرف نمی‌شود بلکه تجار چینی بعد از فرآوری و تبدیل پسته به محصولات دیگر با چند برابر قیمت پسته ایران را به شکل‌های مختلف به کشورهای ثالث می‌فروشند.

پسته هر سال درآمدی بین ۱.۵ تا ۱.۷ میلیارد دلار عاید کشور می‌کند و بنا به وضعیت اقلیمی هر سال ۷۰ تا ۸۰ درصد این محصول در استان کرمان تولید می‌شود اما طبق گفته مسئولان حداقل ۹۸ درصد از این محصول به‌صورت خام صادر می‌شود.

در سال جاری پیش‌بینی‌شده است ۲۲۰ تن پسته تولید و وارد بازار شود، کار برداشت پسته در استان‌های مختلف از مهرماه آغازشده و در نهایت تا پایان آبان ماه ادامه خواهد یافت.

آنچه در ۹۸ درصد موارد در خصوص تولید پسته انجام می‌شود؛ در ابتدا کندن پوست تر، در مرحله دوم تمیز کردن و در نهایت خشک کردن پسته است. در اکثر موارد پسته بعد از انجام این مراحل بدون بسته‌بندی صادر می‌شود اما برخی از تولیدکنندگان بعد از حرارت دادن به پسته و بسته‌بندی این محصول را صادر می‌کنند.

۲ درصد از محصول فرآوری و وارد بازار کشورهای مختلف می‌شود

هرچند به‌صورت محدود در سال‌های اخیر فرآوری محصول و تبدیل به کالایی ارزشمندتر انجام می‌شود اما این حرکت‌ها که از سوی بخش خصوصی انجام می‌شود بسیار محدود است و حداکثر ۲ درصد از مجموع محصول تولیدی را شامل می‌شود.

شرکت‌های دانش‌بنیان اقداماتی در راستای افزایش ارزش‌افزوده پسته انجام داده‌اند اما میزان صنعتی شدن این طرح‌ها قابل‌توجه نیست.

پسته پس از فرآوری به کره پسته، کرم صبحانه پسته، مارمالاد پسته، شیر پسته، حلوا و شکلات پسته تبدیل می‌شود که اکثر این محصولات بین ۵۰ تا ۱۵۰ درصد سود افزوده دارند.

اما این محصولات به دلیل گرانی در بازار داخلی مصرف نمی‌شود و وارد بازارهای لوکس کشورهای خارجی می‌شود و البته به دلیل جدید بودن این محصولات بازاریابی در خصوص صادرات محصولات جانبی پسته اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

صادرات سنتی پسته سرمایه‌های کشور را هدر می‌دهد

یکی از دلایلی که کشاورزان و تاجران به سمت ایجاد ارزش‌افزوده گرایش ندارند در کنار خرده مالکی، سود سرشاری است که از صادرات پسته خام به جیب کشاورزان می‌رود  و نیازی نمی‌بینند که سود بیشتری کسب کنند همچنین صادرکنندگان سعی می‌کنند با فروش خام پسته بازار تشنه محصول خارجی را در رقابت با کشاورزان آمریکایی بیشتر به خود اختصاص دهند.

اما در این میان حلقه‌ای مفقود است که سرمایه‌گذاران خصوصی  و یا شرکت‌های تعاونی کشاورزان می‌توانند آن را کامل و ارزش بیشتری به کالای خود دهند.

نماینده مردم رفسنجان و انار در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: خام فروشی یکی از مشکلات جدی در بحث تولید پسته است و باید دیدگاه‌های سنتی در خصوص بازار پسته را تغییر دهیم.

خام فروشی یکی از مشکلات جدی در بحث تولید پسته است و باید دیدگاه های سنتی در خصوص بازار پسته را تغییر دهیم

احمد انارکی محمدی با اشاره به اینکه حداکثر ۲ درصد از محصول پسته هر سال فرآوری می‌شود گفت: متأسفانه ارزش‌افزوده‌ای به بخش عمده محصول پسته تعلق نمی‌گیرد و خام به بازارهای خارجی صادر می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه پسته یک محصول صادراتی است گفت: باید بازارها و سلیقه‌های کشورهای مختلف احصاء و در این زمینه برنامه‌ریزی و مطالعات بیشتری انجام شود.

محمدی بیان کرد: حتی برخی از کشورها پسته را بعد از خام فروشی بسته‌بندی می‌کنند و مجدد صادر می‌کنند که سود قابل‌توجهی عایدشان می‌شود.

بخش دولتی از سرمایه‌گذاران حمایت کند

نماینده مردم رفسنجان و انار در مجلس شورای اسلامی افزود: نباید اجازه دهیم سود دسترنج کشاورزان ایران به جیب کشورهای مختلف برود و جا دارد دولت و بخش خصوصی ورود کنند و اقدامات قابل‌توجهی انجام دهند.

یک محقق کشاورزی و فعال صنعت پسته اظهار داشت: یکی از دلایل مهم عدم توجه به سرمایه‌گذاری برای ایجاد صنایع بالادستی پسته در ایران، عدم آگاه‌سازی کشاورزان و سرمایه‌گذاران است، همچنین نگرانی در خصوص بازار مصرف و پیچیدگی‌های بازاریابی محصولات جانبی پسته موجب می‌شود برای سرمایه‌گذاران ابهاماتی ایجاد شود.

احمد سلیمانی افزود: در هر بخش محصول پسته می‌توان با سرمایه‌گذاری ارزش‌افزوده ایجاد کرد و طرح‌های علمی ثابت‌شده در این خصوص در پژوهشکده پسته ایران وجود دارد اما متأسفانه دید مردم و فعالان پسته به این بازار سنتی است و در آن‌سوی مرزها کشورهای مختلف روی پسته ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و بعد از پیش‌خرید پسته در ایران آن را در کارخانه‌های خود به کالایی با سود بسیار بیشتر تبدیل می‌کنند.

دولت در این میان باید نقش راهنما و حمایتی داشته باشد و کشاورزان را در قالب تعاونی ها به سمت سرمایه گذاری صنایع جانبی سوق دهد

وی تصریح کرد: پسته در ۲۷ استان کشت می‌شود اما استان کرمان مهم‌ترین تولیدکننده پسته در کشور است و در این میان رفسنجان جایگاه ویژه‌ای در استان کرمان دارد اما سرمایه‌گذاری در راستای فرآوری به یک کار فراموش‌شده تبدیل‌شده است و این جای تأسف دارد.

این محقق کشاورزی و فعال صنعت پسته گفت: دولت در این میان باید نقش راهنما و حمایتی داشته باشد و کشاورزان را در قالب تعاونی‌ها به سمت سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع جانبی سوق دهد.

سلیمانی گفت: متأسفانه ایران در زمینه صنایع پایین‌دستی و بالادستی پسته جایگاهی ندارد به‌طوری‌که اکثراً سم و کود از هند و چین وارد می‌شود و ایران به یک بازار پرسود تبدیل‌شده است و بعد از تولید نیز کشورهای مختلف پسته را خریداری و پس از بسته‌بندی با برند خود وارد بازار مصرف می‌کنند.

در حال حاضر دیدگاه و زمینه مشخصی برای فراوری پسته در استان کرمان وجود ندارد و بازاری بکر مقابل چشم سرمایه‌گذاران است هرچند به‌صورت محدود سرمایه‌گذاری‌هایی صورت گرفته است اما هنوز تا رسیدن به مقصد راه بسیاری باقی‌مانده است.