آیا لندن بدون توافق از اتحادیه اروپا خارج می‌شود؟

به گزارش حلقه وصل، پنج روز پیش بود که «بوریس جانسون» نخست‌وزیر انگلیس که به تازگی هم عهده‌دار این سمت شده، از ملکه «الیزابت دوم» درخواست کرد تا پارلمان این کشور را به مدت پنج هفته تعطیل کند. هدف جانسون از این درخواست ممانعت از تلاش قانون‌گذاران انگلیسی برای مقابله با خروج بدون توافق این کشور از اتحادیه اروپا بود، امری که وی حتی پیش از به دست گرفتن زمام نخست وزیری انگلیس، خواستار اجرای آن بود.

ملکه نیز با درخواست تعطیلی پارلمان انگلیس موافقت کرد تا راه برای خروج بدون توافق این کشور از اتحادیه اروپا در تاریخ 31 اکتبر هموارتر شود. اما خروج انگلیس از اتحادیه اروپا یا همان برگزیت، که تا کنون دو نخست‌وزیر این کشور را به ورطه استعفا کشانده، از کجا شروع شد، به کجا ختم می‌شود و موضع جانسون درباره آن چیست.

نمای کلی: بریتانیا اولین کشور در اتحادیه اروپا است که قصد خروج از آن را دارد، از این رو فرآیند خروجش با پیچیدگی‌هایی مواجه شده و دارای مولفه‌های متعددی است.

«دیوید کامرون» نخست وزیر سابق بریتانیا و رهبر پیشین حزب محافظه‌کار، پیش از انتخابات سراسری سال 2015 به مردم این کشور وعده داد همه‌پرسی جدایی از اتحادیه اروپا برگزار می‌کند.

اکثر نظرسنجی‌های قبل از برگزاری همه‌پرسی بیست‌وسوم ژوئن 2016، حاکی از خواست مردم انگلیس برای ماندن در اتحادیه اروپا بود، اما با شمارش آرای صندوق‌ها بعد از همه‌پرسی، نتیجه به شکل دیگری رقم خورد. در مجموع 51.9 درصد از رای‌دهندگان بریتانیایی خواستار خروج از اتحادیه اروپا شدند و 48.1 درصد از شرکت‌کنندگان هم به ماندن رأی دادند. بیش از سی میلیون نفر در این همه‌پرسی شرکت کرده بودند که به معنای مشارکت 71.8 درصدی بود.

کامرون، که خود از حامیان ماندن در اتحادیه اروپا بود، بعد از رای مردم به خروج از اتحادیه اروپا از رهبری حزب محافظه‌کار (حزب حاکم انگلیس) و به تبع آن از نخست‌وزیری بریتانیا استعفا داد.

به دلیل همکاری‌های اعضای اتحادیه اروپا در زمینه‌های متعدد، برای خروج یک عضو، باید مذاکراتی میان اعضا برگزار شود تا شرایط جدایی دو طرف بررسی و در نهایت برای دوران بعد از جدایی، توافقی حاصل شود.

جزئیات:دلایلی که کامرون برای مطرح کردن خروج از اتحادیه اروپا ارائه کرده بود شامل افزایش کنترل بر مرزها، توقف ورود آسان مهاجران اروپایی مخصوصا از کشورهای فقیر اروپا به انگلیس، بازگشت اختیارات کامل قضایی به دادگاه‌های بریتانیا، قطع تحمیل قواعد زیادی در زمینه روابط اقتصادی با دیگر کشورها و توقف پرداخت مبلغ هنگفت حق عضویت به اتحادیه اروپا می‌شد.

بعد از استعفای کامرون، «ترزا می» که یکی از اعضای ارشد حزب محافظه‌کار بود، به رهبری این حزب و سپس نخست‌وزیری انگلیس برگزیده شد تا سکان طرح برگزیت را در دست بگیرد.

مذاکرات دولت انگلیس با مقامات اتحادیه اروپا از بیست ونهم مارس 2017 (نهم فروردین 1396) با استفاده از ماده 50 معاهده لیسبون که قواعد خروج یک عضو از این اتحادیه را تعیین می‌کند، آغاز شد. این مذاکرات به قدری فشرده بود که از ژوئن سال 2017 تا اکتبر 2018 حداقل ماهی یکبار گفت‌وگوهای بریتانیا و اتحادیه اروپا جریان داشت.

مخالفت‌های مکرر پارلمان انگلیس با توافق برگزیت، تهدید رئیس پارلمان به عدم رای‌گیری مجدد در صورت عدم تغییر توافق، عدم مذاکره مجدد اتحادیه اروپا بر سر مفاد توافق و فشار اعضای حزب محافظه‌کار و دیگر سیاسیون انگلیسی به خانم می برای اجرای سریع‌تر برگزیت، نهایتا او را در مسیر استعفا قرار داد.

دومین نخست‌وزیر زن انگلیس که سودای تبدیل شدن به «مارگارت تاچر» دیگر را در سر داشت، در سوم خرداد 98 با چشمانی اشک‌بار و صدایی بغض‌آلود از سمت خود استعفا داد. بعد از رقابتی دو ماهه، جانسون توانست با غلبه بر دیگر رقبای خود ضمن به دست گرفتن رهبری حزب محافظه‌کار، نخست‌وزیر انگلیس شود.

اهمیت موضوع:پارلمان انگلیس تا کنون سه بار در تاریخ‌های بیست‌وپنجم دی 97، بیست‌ویکم اسفند 97، نهم فروردین 98 توافق برگزیت را که خانم می بعد از مذاکرات فشرده با نمایندگان اتحادیه اروپا به‌دست آورده، رد کرده و تصویب آن را به دلایلی نپذیرفت.

موعد مقرر اولیه خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، تاریخ نهم فروردین 98، همزمان با سومین بار رد شدن توافق برگزیت در پارلمان بود که بعد از کش‌وقوس‌های فراوان سه ضلع ترزا می، پارلمان و اتحادیه اروپا نهایتا و البته برای آخرین بار تا 31 اکتبر 2019 (نهم آبان 98) به تعویق افتاد.

نمایندگان پارلمان انگلیس مفاد توافق کنونی برگزیت را به نفع خود نمی‌دانند و معتقد هستند رئیس دولت این کشور می‌تواند توافق بهتری به‌دست بیاورد. به همین دلیل آنها هر بار، بعد از رد کردن توافق در صحن علنی، از خانم می می‌خواستند که بر سر بندهای غیرقابل قبول این توافق، با اعضای اتحادیه اروپا مجددا به مذاکره بنشیند.

سخنگوی ریاست شورای اروپا و «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه اما ضمن مخالفت با مذاکره مجدد، تاکید کردند این بهترین توافقی است که لندن به‌دست آورده است.

در ابتدا برای زمان پسا-برگزیت، یک دوره 21 ماهه با عنوان دوره گذار تعیین شده بود که طبق موعد اولیه برگزیت، تا پایان سال 2020 طول می‌کشید. در این دوره گذار، بریتانیا همچنان در اتحادیه اروپا باقی می‌ماند اما قدرتش محدودتر از قبل شده، قوانین اتحادیه اروپا همچنان در این کشور قابل اجرا خواهد بود، اما لندن هیچ اختیاری برای تصمیم‌گیری‌های این اتحادیه برای آینده اعضا نخواهد داشت.

نکته مهم اما اینجاست هر مقدار که زمان خروج نهایی انگلیس از اتحادیه اروپا به تعویق بیافتد، این دوره گذار نیز کوتاه‌تر می‌شود زیرا بروکسل که به‌نوعی از تصمیم انگلیس برای خروج احساس بی‌احترامی کرده، تاکید دارد چه با توفق چه بدون توافق، بریتانیا باید تا پایان سال 2020 به‌صورت کامل لغو عضویت شده باشد.

کوتاه شدن دوره گذار نیز بدان معناست که انگلیس فرصت کمتری برای وفق دادن خود با شرایط پسا-برگزیت دارد. دو هفته پیش سند محرمانه‌ای از دولت انگلیس به دست روزنامه «ساندی تایمز» رسیده بود که عواقب خروج بدون توافق از اتحادیه اروپا را نشان می‌داد.

در صورتی که انگلیس بدون تصویب توافق از اتحادیه اروپا خارج شود با شوک اقتصادی و سیاسی شدیدی مواجه خواهد شد. این سند نشان می‌دهد بدون توافق لندن با بروکسل بر سر دوره گذار (یا انتقال)، بریتانیا با کمبود شدید سوخت، غذا و دارو مواجه خواهد شد.

در سند مذکور که میزان عدم آمادگی بریتانیا برای برگزیت تصویر شده، دیگر عواقب خروج بدون توافق اینگونه ذکر شده است:

کمبود غذا: ذخایر انواع مواد غذایی تازه کاهش قابل توجهی پیدا می‌کند

کمبود سوخت: ترافیک سنگین ایجاد شده بر اثر تاخیرها و بررسی‌های مرزی می‌تواند بر توزیع سوخت اثر بگذارد.

کمبود دارو: ترافیک سنگین و تاخیر در عبور و مرور، ذخایر دارویی را آسیب‌پذیر می‌کند.

از طرفی مردم انگلیس هم به رویکرد پارلمان و هم به رویکرد دولت در قبال برگزیت معترض هستند. عده‌ای معتقد هستند پارلمان در حال وارد کردن ایرادهای بی‌اساس به توافق کنونی دولت با اتحادیه اروپا است و به رای 52 درصد از مردم انگلیس توجه نمی‌کند. عده‌ای نیز معتقدند تلاش دولت برای دور زدن پارلمان و اجرای اجباری خروج بدون توافق به ضرر مصالح کشور است. انگلیسی‌ها معتقدند در هر دو زمینه، این کشور به یک دیکتاتوری تبدیل شده و پارلمان و دولت هر کدام به‌صورت جداگانه بدون توجه به خواست و رای مردم، می‌خواهند نظر خود را در قبال برگزیت پیش ببرند.

اطلاعات بیشتر: واژه برگزیت، کوتاه شده عبارت انگلیسی Britain exits the EU به معنی «بریتانیا از اتحادیه اروپا خارج می‌شود» است. فرآیند برگزیت که در واقع شامل خارج شدن چهار کشور انگلیس، اسکاتلند، ولز و ایرلندشمالی از اتحادیه‌ای است که قواعد تجاری، سیاسی و قضایی کشورهای عضو خود را تعیین می‌کند و به‌نوعی سیاستی یکپارچه برای تمام اروپا در نظر می‌گیرد.

اتحادیه اروپا یک سازمان همکاری اقتصادی و سیاسی است که در اول ژانویه 1958 تحت توافقی موسوم به «معاهده رم» تشکیل شد و هم‌اکنون 28 کشور قاره اروپا عضو این سازمان هستند. این اتحادیه بعد از جنگ جهانی دوم ابتدا با نام «اتحادیه اقتصادی اروپا» برای همکاری اقتصادی بر پایه این ایده تشکیل شد که کشورهای دارای همکاری اقتصادی باید از جنگ با یکدیگر اجتناب کنند.

اختلافات اروپایی‌ها اما با تشکیل این اتحادیه هم پایان نیافت و در زمینه‌های مختلف پس از آن شامل موضوعات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حتی زیست‌محیطی ادامه داشت.

این اتحادیه حتی واحد پولی مختص خود با نام «یورو» را ایجاد کرد اما همان اختلافات باعث شد تا همه اعضای اتحادیه اروپا، این واحد پول را برای خود انتخاب نکنند. بریتانیا که در سال 1973 به این اتحادیه پیوست، یکی از کشورهایی است که از همان ابتدا واحد پول خود یعنی «پوند» را حفظ کرد.