ماجرای عروسک‌هایی که روستا را احیا کردند +عکس

به گزارش حلقه وصل، پروژه ترسیب کربن، در قالب یکی از طرح‌های ایجاد کسب و کار پایدار و با همکاری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، دفتر عمران ملل متحد، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور احیا شده است.

عروسک‌های بومی پروژه بین‌المللی ترسیب کربن محدوده سربیشه نمونه‌ای از عروسک‌های دست‌ساز است که یادآور لالایی‌ها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری است.

این عروسک‌ها در واقع فریادی هستند که سال‌ها خاموش شده بود، فریادی از هنر دستان زنان توانمند روستایی و فریاد فرهنگ‌های یک منطقه.

پروژه بین‌المللی ترسیب کربن نه تنها فریادهای خاموش را بلند کرد بلکه گامی مهم برای ثبت هنر دست روستاییان برداشت و موزه‌ای با نام این عروسک‌ها که در سایر مناطق ایران بی نظیر است در بیرجند دایر کرد.

برای دیدن این موزه به کوچه‌های قدیمی بیرجند سری زدیم، کوچه‌هایی که عطری از گذشته داشت، موزه‌ای جلب توجه می ‌کند که در خانه‌ای قدیمی واقع است، با ورود به آن به گذشته‌های نه چندان دور می ‌روی.

داخل موزه که می‌شوی، حیاطی به قدمت روزهای گذشته با حوضی به طراوت زندگی، چشم نوازی می‌کند و اتاق‌هایی که دور تا دور حیاط را گرفته‌اند. این موزه عروسک‌هایی را در خود جای داده که تجلی بخش زندگی روستایی و عشایری است. عروسک‌ هایی که هر کدام نامی دارند و با نگاه به آن و خواندن روایت قصه آن واقعیت زندگی روستایی و عشایری را می‌بینی.

داستان عروسک‌ها برگرفته از ذهن خلاق زنان روستایی و عشایری است که شاید درس نخوانده‌اند اما حرف زیادی برای گفتن دارند. اینمعروسک‌ها آن قدر دقیق و ماهرانه ساخته شده‌اند کمه شهرتی جهانی پیدا کرده‌اند و به قول مدیر در نمایشگاه‌های داخل و حتی خارج از کشور نیز شرکت کردند.

‌آمنه سیاری، مدیرعامل شرکت تعاونی الغدیر که این عروسک ‌ها به همت او و تیمش جمع آوری شده‌اند، گفت: شرکت تعاونی روستایی در سال 86 با موضوع فعالیت خدماتی- توسعه روستایی و در محدوده فعالیت 30 روستای شهرستان سربیشه و با تعداد 1770 نفر عضو و اشتغالزایی 550 نفر افتتاح شد.

وی افزود: این شرکت تعاونی روستایی با هدف فقرزدایی از جوامع روستایی هدف، حضور و مشارکت فعال زنان روستایی، کاهش مهاجرت راه اندازی شد.

مدیر موزه عروسک و فرهنگ خراسان جنوبی بیان کرد: یکی از اهداف پروژه ترسیب کربن که با همکاری سازمان ملل و اداره کل منابع طبیعی استان شکل گرفت، ایجاد شغل و توانمندسازی مردم روستا است که عروسک‌سازی یکی از راهکارهای درآمدزایی در روستا است.

سیاری افزود: پروژه ایجاد شغل در روستا که یکی از بخش‌های آن عروسک سازی بود، با همکاری اداره کل منابع‌ طبیعی خراسان‌ جنوبی، شرکت تعاونی، پروژه ترسیب کربن و جامعه محلی خراسان‌ جنوبی در استان اجرا شد.

وی بیان کرد: در سال 92 برای جامعه روستایی در حوزه‌های صنایع دستی عروسک‌های بومی، گلیم بافی، دام‌های پشمی و منگله بافی، شاخص تعریف کردیم.

ادامه داد: در این سال جشنواره‌ای با عنوان عروسک‌های بومی برگزار کردیم و به همه روستاها فراخوان دادیم و خواستیم همه روستاها عروسک بسازند و آثار خود را بفرستند.

سیاری بیان کرد: عروسک‌های زیادی به جشنواره رسید و آثار بر اساس پیشینه انتخاب شدند و یک عروسک که سازنده آن گل بی بی کلندرزهی بود به عنوان عروسک بومی ایران ثبت ملی شد.

وی با بیان اینکه عروسک‌ها تجلی گر فرهنگ هر منطقه هستند، افزود: تیم پژوهشگر شرکت تعاونی، برای راه اندازی موزه عروسک به شهرستان‌های استان‌ها رفتند و عروسک‌های بومی آن منطقه را جمع کردند.

مدیر موزه عروسک و فرهنگ خراسان جنوبی تصریح کرد: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی(پروژه ترسیب کربن) و شرکت تعاونی با همکاری موزه عروسک‌های ملل و   اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی، موزه عروسک و فرهنگ استان را با هدف آشنایی مردم به ویژه نسل جوان با عروسک‌ها و فرهنگ ایران به ویژه عروسک‌ها و فرهنگ و هنر و طبیعت خراسان و  نیز حفاظت و پاسداری از این گنجینه و میراث سرزمین ایران تاسیس کرد.

سیاری ادامه داد: این موزه بخش‌هایی مانند  مجموعه عروسک‌های مردم‌شناسی ساخته زنان تاجمیر که زندگی مردم بلوچ ساکن در تاجمیر را به نمایش می‌گذارد، مجموعه عروسک‌های قومی مردم ساخت خراسان جنوبی شامل عروسک‌هایی که مادران در گذشته در این منطقه برای فرزندان خود درست می‌کردند و شیوه ساخت برخی از این عروسک‌ها بخشی از میراث ناملموس این منطقه است، مجموعه عروسک‌های مردم ساخت نواحی مختلف ایران شامل عروسک‌های بومی از اقوام ایرانی که بیانگر  عناصر مختلف فرهنگی مردم ایران است و مجموعه عروسک های مشاهیر گذشته و امروز  خراسان را شامل می‌شود.

وی بخش عروسک‌های کاغذی را از جمله بخش‌های این موزه اعلام کرد و افزود: مجموعه عروسک‌های چوبی اقوام ایرانی که بیانگر پوشش مردم مناطق مختلف ایران هستند، مجموعه عروسک‌ها و سازه‌هایی که بر اساس نقوش انسانی و جانوری   قالیچه‌های تصویری که بخشی از هنر مردم خراسان و طبیعت منطقه را نشان می‌دهند، از دیگر بخش‌های این موزه است.

مدیر موزه عروسک و فرهنگ خراسان جنوبی تصریح کرد: مجموعه عروسک‌های گیاهان دارویی و معطر ایران که امکان آشنایی با دانش بومی مرتبط با طب سنتی و موارد استفاده این گیاهان را به وجود می‌آورند از دیگر بخش‌های این موزه است.

سیاری با بیان اینکه گذشتگان ما بر این اعتقاد بوده‌اند که عروسک نباید کامل باشد و به همین دلیل به صورت یک چشم آن را می‌ساختند، افزود: بعد از خراسان جنوبی عروسک‌های بسیاری در سایر نقاط کشور ثبت و احیا شد.

وی تصریح کرد: ابتدا این موزه در باغ اکبریه افتتاح شد اما از آبان ماه سال گذشته در خانه فروتنی واقع در بافت تاریخی بیرجند ادامه کار می‌دهد.  

موزه عروسک و فرهنگ خراسان جنوبی با بیان اینکه در این موزه فروشگاهی برای عرضه محصولات صنایع دستی و اتاق مهمان، کافه زیما،کتابخانه و پاتوق فرهنگی  وجود دارد، تصریح کرد: کلاس‌های تابستانی در حوزه عروسک سازی، چاپ روی پارچه و آیین‌های باران خواهی و جشن‌های یلدا و نوروزی نیز در این موزه برگزار می‌شود.

سیاری ادامه داد: در این موزه سعی کرده‌ایم علاوه بر معرفی فرهنگ و هنر مردم مناطق مختلف ایران، نشان ندهیم که با هر وسیله‌ای می‌توان عروسک ساخت.