حدیث روز/ پنج نصیحت لقمان حکیم به پسرش

ای پسرم! اگر محتاج پادشاه شدی، زیاد پافشاری نکن و نیازت را جز در جای مناسبِ درخواست، از او نخواه و آن، زمانِ خشنودی و نشاط اوست. و در درخواست حاجت، بی قراری نکن.

حلقه وصل- امام صادق علیه السلام ـ در بیان سفارش لقمان علیه السلام به پسرش ـ :

ای پسرم ! اگر محتاج پادشاه شدی، زیاد پافشاری نکن و نیازت را جز در جای مناسبِ درخواست، از او نخواه، و آن، زمانِ خشنودی و نشاط اوست و در درخواست حاجت، بی قراری نکن؛ چرا که برآورده شدن آن، به دست خداست و آن هم زمان هایی دارد ولی به خدا علاقه نشان بده و از او درخواست کن و انگشتانت را به سوی او بجنبان . ای پسرم! [متاع] دنیا اندک است و عمر تو کوتاه.

ای پسرم! از حسد بپرهیز، که در شأن تو نیست، و از بد اخلاقی دوری کن، که از سرشت تو نیست؛ چرا که تو با آن دو، جز به خودت زیان نمی رسانی، و هر گاه خودت زیان رسانِ خود بودی، زحمت دشمنت را درباره کارت کم کرده ای؛ زیرا دشمنیِ تو با خودت، زیان بارتر از دشمنیِ دیگری است.

ای پسرم! کار خوبت را برای اهلش انجام بده و در آن ، از خدا پاداش بخواه . [در خرج کردن ]میانه رو باش و از ترس فقر و فلاکت، [از خرج کردنْ ]خودداری نکن؛ ولی ریخت و پاش هم نکن.

ای پسرم! سرور اخلاق حکیمانه دین خدای متعال است. مَثَل دین، مانند درخت استوار است ایمان به خدا آب آن است و نماز ریشه های آن ، و زکات تنه آن، و برادری در راه خدا شاخه های آن ، و اخلاق نیکْ برگ های آن، و بیرون آمدن از گناهان، میوه آن. و همان گونه که درخت، جز با میوه پاکیزه به کمال نمی رسد، دین نیز جز با بیرون آمدن از محرّمات، کامل نمی گردد.

ای پسرم ! هر چیزی نشانه ای دارد که بدان شناخته می شود. دین نیز سه نشانه دارد: پاک دامنی ، دانش، و بردباری.

متن حدیث:

الإمام الصادق علیه السلام :قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : یا بُنَیَّ ، إنِ احتَجتَ إلَی السُّلطانِ فَلا تُکثِرِ الإِلحاحَ عَلَیهِ ، ولا تَطلُب حاجَتَکَ مِنهُ إلاّ فی مَواضِعِ الطَّلَبِ ، وذلِکَ حینَ الرِّضا وطیبِ النَّفسِ ، ولا تَضجَرَنَّ بِطَلَبِ حاجَةٍ ؛ فَإِنَّ قَضاءَها بِیَدِ اللّه ِ ولَها أوقاتٌ ، ولکِنِ ارغَب إلَی اللّه ِ ، وسَلهُ ، وحَرِّک أصابِعَکَ إلَیهِ . یا بُنَیَّ ، إنَّ الدُّنیا قَلیلٌ ، وعُمُرَکَ قَصیرٌ . یا بُنَیَّ ، اِحذَرِ الحَسَدَ فَلا یَکونَنَّ مِن شَأنِکَ ، وَاجتَنِب سوءَ الخُلُقِ فَلا یَکونَنَّ مِن طَبعِکَ ، فَإِنَّکَ لا تَضُرُّ بِهِما إلاّ نَفسَکَ ، وإذا کُنتَ أنتَ الضّارَّ لِنَفسِکَ کَفَیتَ عَدُوَّکَ أمرَکَ ، لِأَنَّ عَداوَتَکَ لِنَفسِکَ أضَرُّ عَلَیکَ مِن عَداوَةِ غَیرِکَ . یا بُنَیَّ ، اِجعَل مَعروفَکَ فی أهلِهِ ، وکُن فیهِ طالِباً لِثَوابِ اللّه ِ ، وکُن مُقتَصِداً ، ولا تُمسِکهُ تَقتیراً ، ولا تُعطِهِ تَبذیراً . یا بُنَیَّ ، سَیِّدُ أخلاقِ الحِکمَةِ دینُ اللّه ِ تَعالی ، ومَثَلُ الدّینِ کَمَثَلِ الشَّجَرَةِ الثّابِتَةِ ، فَالإِیمانُ بِاللّه ِ ماؤُها ، وَالصَّلاةُ عُروقُها ، وَالزَّکاةُ جِذعُها ، وَالتَّآخی فِی اللّه ِ شُعَبُها ، وَالأَخلاقُ الحَسَنَةُ وَرَقُها ، وَالخُروجُ عَن مَعاصِی اللّه ِ ثَمَرُها ، ولا تَکمُلُ الشَّجَرَةُ إلاّ بِثَمَرَةٍ طَیِّبَةٍ ، کَذلِکَ الدّینُ لا یَکمُلُ إلاّ بِالخُروجِ عَنِ المَحارِمِ . یا بُنَیَّ ، لِکُلِّ شَیءٍ عَلامَةٌ یُعرَفُ بِها ، وإنَّ لِلدّینِ ثَلاثَ عَلاماتٍ : العِفَّةَ ، وَالعِلمَ ، وَالحِلمَ.

"قصص الانبیاء، ص ۱۹۶- بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۴۲۰"