محاسن ساخت پتروپالایشگاه میعانات گازی

به گزارش حلقه وصل، پس از بازگشت تحریم‌های نفتی، بسیاری از کشورها همچون هند و چین میزان خرید نفت خام ایران را کاهش داده‌اند. در این راستا صادرات میعانات گازی کشور نیز با محدودیت‌های جدی مواجه شده است. طبق گزارش اداره‌ اطلاعات انرژی آمریکا، از شهریور سال گذشته کره‌جنوبی به عنوان بزرگترین خریدار میعانات گازی کشور واردات خود را از ایران متوقف کرده است.

قبل از اعمال تحریم‌ها میزان صادرات میعانات گازی ایران روزانه حدود 430 هزار بشکه بود که 200 هزار بشکه آن به کره‌جنوبی صادر می‌شد. پس از تکمیل فازهای پالایشگاه خلیج فارس و اعمال تحریم‌های آمریکا این اعداد دستخوش تغییر شده‌اند؛ به گونه‌ای در حال حاضر از مجموع تولید روزانه 800 هزار بشکه میعانات گازی، مقدار ناچیزی صادر میشود؛ حدود 150 هزار بشکه به عنوان خوراک در اختیار پتروشیمی‌های داخلی قرار می‌گیرد و حدود 400 هزار بشکه نیز به پالایشگاه ستاره خلیج فارس تزریق شده و تبدیل به فرآورده میشود. از اینرو با توجه به اینکه کره جنوبی مبدأ اصلی واردات میعانات خود را از ایران به قطر و استرالیا تغییر داده است و با درنظر نگرفتن اقدامات احتمالی وزارت نفت جهت دور زدن تحریم‌ها و صادرات به صورت غیرشفاف، می توان نتیجه گرفت که روزانه حدود 200 الی 250 هزار بشکه میعانات گازی در انبارها ذخیره‌شده و بلاتکیف مانده است.

از طرف دیگر بین فرآیند تولید نفت خام و میعانات گازی تفاوت‌هایی وجود دارد؛ بدین صورت که اگر ایران قادر به صادرات نفت خام نباشد؛ میتواند به بستن برخی چاه‌های نفت از مقدار تولید آن کم کند؛ اما هنگام برداشت گاز طبیعی، میعانات گازی به‌صورت اجتناب‌ناپذیر از چاه خارج می‌شود و از طرفی با توجه به استفاده صنایعی همچون فولاد، سیمان، پتروشیمی و غیره از گاز طبیعی، نمی‌توان تولید میعانات را که به همراه گاز استخراج می‌شود، متوقف کرد. در نتیجه نمیتوان در دوران تحریم، میزان تولید میعانات گازی را کاهش داد؛ که این موضوع خود چالش دیگری برای وزارت نفت است.

 در دور قبلی تحریم‌ها این اتفاق باعث شد حدود 60 میلیون بشکه میعانات گازی در خلیج‌فارس بر روی 30 تا 40 کشتی شناور بماند و به ازای هر تن میعانات گازی، ماهیانه 70 دلار هزینة شناور پرداخت شود که علاوه بر هزینه‌های گزاف مالی، خطرهای امنیتی نیز در پی داشت.

تولید اجتناب‌ناپذیر میعانات گازی در حالی است که به دلیل بازار محدود میعانات در جهان امکان دور زدن تحریم‌ها و فروش آن در بازارهای خاکستری نیز وجود ندارد. در جهان فقط 26 پالایشگاه میعانات گازی وجود دارد که نشان از تنوع کم در مشتریان بازار جهانی این محصول است. هر چند با گسترش مصرف گاز طبیعی در سطح جهان در سال‌های اخیر، بازار میعانات گازی افزایش پیدا کرده اما میزان 3 میلیون بشکه‌ای مصرف میعانات گازی در مقایسه با بازار 90 میلیون بشکه‌ای مصرف نفت خام در هر روز، مقدار ناچیزی است که به راحتی امکان رصد و شناسایی محموله‌های ایران را برای آمریکا فراهم می‌کند.

پس در حال حاضر نه میتوان تولید میعانات گازی را متوقف کرد و نه به راحتی و با لطایف‌الحیلی میعانات را در بازارهای منطقه به فروش رساند. از طرفی ذخیره سازی میعانات بر روی آب یا سوزاندن آن نیز تبعات اقتصادی و زیست محیطی فراوانی برای کشور دارد. پس به نظر میرسد بهترین راهکار برای حل مشکل میعانات گازی، ساخت پالایشگاه میعانات گازی و تبدیل میعانات به فرآورده‌های نفتی و صادرات فرآورده باشد؛ زیرا بازار فرآورده‌های نفتی به دلیل تنوع خریداران، تعدد روش‌های فروش، حجم کم محموله‌ها و مقاصد نزدیک‌تر امکان تحریم‌پذیری ایران را کاهش می‌دهد.

پالایشگاه‌ها بر اساس نوع خوراک به دو دسته خوراک نفت خام و میعانات گازی تقسیم ‌می‌شوند. متاسفانه به دلایل متعددی در ساخت پالایشگاه در ایران سهل‌انگاری عجیبی شده است؛ در نتیجه تکنولوژی ساخت پالایشگاه در ایران نسبت به فناوری روز دنیا قدیمی بوده و پالایشگاه‌های نفتی سودددهی مناسبی ندارند. اما سوددهی پالایشگاه‌های میعانات گازی با پالایشگاه‌های نفتی متفاوت است زیرا میعانات گازی مایع سبک و روشنی است که بخش زیاد از آن را نفتا تشکیل می‌دهد به‌راحتی تبدیل به بنزین، گازوییل، نفت سفید، سوخت جت می‌شود و چون مسیر پالایشی کوتاه‌تری را طی می‌کند هزینة سرمایه‌گذاری در آن بسیار کمتر از پالایشگاه نفت خام است.

 همچنین سبک بودن میعانات گازی باعث می‌شود که مقدار نفت کوره پالایشگاه‌های میعانات گازی به حدود 3 درصد برسد در حالی که نفت کوره پالایشگاه‌های نفتی در ایران حدود 30 درصد است. با توجه به ارزش پایین نفت کوره نسبت به نفت خام پالایشگاه‌های نفتی در ایران با تکنولوژی موجود سوددهی کمی دارند اما این موضوع برای پالایشگاه‌های میعانات گازی صادق نیست.

برای ساخت پالایشگاه به 3 عامل نیروی انسانی متخصص، فناوری و تامین مالی  نیاز است. ساخت پالایشگاه خلیج‌فارس که با مصرف روزانه 400 هزار بشکه میعانات گازی، به خوبی ثابت کرد که کشور در دو حوزه نیروی انسانی و فناوری تا حد زیادی خودکفا است اما مشکل تامین مالی پروژه‌های پالایشی همچنان از معضلات جدی صنعت پالایشگاه‌سازی در کشور محسوب می‌شود.

یکی از ظرفیت‌های موجود برای تامین مالی این واحدها، استفاده از نقدینگی 1900 هزار میلیارد تومانی در کشور است اما برای هدایت نقدینگی به این بازار باید مشوق‌های اقتصادی لازم را در نظر گرفت. هر چند ساخت پالایشگاه میعانات گازی و تولید فرآورده باعث ایجاد ارزش افزوده دو برابری میشود اما در صورت تزریق فرآورده‌های پالایشی به پتروشیمی‌ها این ارزش افزوده به چند ده برابر میرسد. در نتیجه میتوان با ادغام واحدهای پالایشی و پتروشیمی، اقدام به ساخت پتروپالایشگاه کرد و با افزایش سوددهی این واحد زمینه را برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کرد.

در این راستا طرحی توسط کمیسیون انرژی تدوین شده است تا بتوان با جذب سرمایه‌های مردمی مشکل تامین مالی پروژه‌های پتروپالایشی را حل کرد. طبق طرح مجلس و در راستای حمایت از ساخت پتروپالایشگاه در کشور، وزارت نفت موظف است که یک الی دو سال پس از ساخت پتروپالایشگاه، خوراک آن را به صورت رایگان تامین کند. هزینه خوراک داده شده در دو سال اول جز بدهی‌های پتروپالایشگاه به حساب می‌آید. این پتروپالایشگاه نفت خام را به محصولات پالایشی و پتروشیمیایی قابل صادرات تبدیل کرده و به فروش می رساند و از این طریق در همان سال اول بهره برداری، کل هزینه سرمایه‌گذاری شده توسط مردم را همراه با سود 40 درصدی به آنها برمی‌گرداند و در عین حال مردم سهامدار پتروپالایشگاه نیز باقی می‌مانند.

با تصویب و اجرای این طرح میتوان اقدام به ساخت پتروپالایشگاه میعانات گازی کرد تا هم مشکل مازاد تولید میعانات گازی حل شود و هم بتوان با ایجاد ارزش افزوده و فروش فرآورده نفتی از تیررس تحریم‌های آمریکا خارج شد و درآمد کلانی را برای دولت و مردم به ارمغان آورد. در حال حاضر طرح پالایشگاه سیراف با خوراک میعانات گازی با ظرفیت 480 هزار بشکه در روز به دلیل عدم تامین مالی با پیشرفتی همراه نبوده است. در نتیجه به نظر می‌رسد تامین مالی این واحد با استفاده از سرمایه‌های مردمی در اولویت کار وزارت نفت قرار گیرد.