چالش‌های درجه‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی

به گزارش حلقه وصل، از سال‌ها پیش درجه بندی سنی فیلم و تئاتر در کشورهای مختلف انجام می‌شد و قوانین مختلفی برای تفکیک فیلم‌های مناسب کودکان از سایر فیلم‌ها تدوین می‌شدند. برای اولین بار انجمن «MPAA» در آمریکا قوانینی را برای رده بندی سنی فیلم و تئاتر و تلویزیون در سال ۱۹۶۸ منتشر کرد و آن را به صورت بخش‌نامه به تمام کمپانی‌های فیلم‌سازی فرستاد.

غلامرضا موسوی تهیه‌کننده سینما و عضو هیات رییسه شورای عالی تهیه‌کنندگان، درباره درجه بندی سنی در آمریکا بیان کرده است: «این طرح با این هدف اجرا شد که به خانواده‌ها گفته شود چه فیلم‌هایی، برای چه رده سنی مناسب است و کودکان می‌توانند چه فیلم‌هایی را در سینماها تماشا کنند و چه فیلم‌هایی را نباید در سینماها برای کودکان به نمایش دربیاید. آن زمان چنین رده‌بندی و توصیه‌هایی کاملاً اختیاری بود ولی این امر چنان قدرتی در دنیا و به خصوص سینمای آمریکا پیدا کرده است و تاثیر زیادی روی مخاطبان سینما داشته است که تهیه‌کنندگان و سازندگان فیلم‌ها آثار خود را به نهادی که کار بررسی فیلم‌ها و رده‌بندی آنها را انجام می‌دهد، به صورت اختیاری ارایه می‌کنند.»

سعید اژدرپور مدیر سینما هروی، درباره اجرای اختیاری این دستورالعمل توسط خانواده‌ها، می گوید: «باید از قبل در مدارس و برای خانواده‌ها فرهنگ‌سازی انجام می‌شد و خانواده را در این باره توجیه می‌کردند ولی متاسفانه خانواده‌ها اهمیتی به این مسئله نمی‌دهند و مشکلی ندارند که فرزندان آن‌ها فیلم‌های نامناسبی برای سن خود را تماشا کنند.»

در تبصره‌ای از این قانون قید شده است که سینمادارها مکلف هستند از ورود افراد زیر ۱۸ سال برای تماشای فیلم‌های ۱۸+ سال جلوگیری کنند.اما اشاره‌ای به چگونگی اجرای این تبصره از سوی سینمادار نشده است و از طرفی بررسی سن افرادی که بلیت سینما را آنلاین خریداری می‌کنند بر دشواری‌های اجرای این تبصره افروده است.

وی همچنین ادامه می‌دهد: «ما که نمی‌توانیم از افراد درخواست شناسنامه کنیم بنابراین سینماها چگونه باید این موارد را اعمال کنند؟ ما نمی‌توانیم از همه مخاطبان سن آنها را بپرسیم.»

رئیس انجمن سینماداران اظهار کرده است: «در حال حاضر ۷۰ درصد بلیت‌ها به صورت اینترنتی خریداری می‌شود برای مثال یک نفر برای پنج نفر بلیت می‌خرد همین موضوع نشان می‌دهد که نمی‌شود افراد را کنترل کرد البته اگر خرید بلیت‌ها تنها از طریق گیشه انجام می‌شد، می‌توانستیم برآورد جزئی از سن افراد داشته باشیم اما حالا ما چگونه می‌توانیم با افراد بعد از خرید بلیت برخورد کنیم و اجازه ورود به آنها ندهیم چگونه باید آنها را توجیه کنیم؟»

رضا سعیدی‌پور مدیر سینما آزادی درباره چگونگی ممانعت از افراد زیر ۱۸ سال برای تماشای فیلم‌های نامناسب عنوان می‌کند: «هرچند به صورت حدودی می‌توان متوجه شد که افراد چه سنی دارند ولی وقتی خانواده‌ها جایی برای گذاشتن فرزند خود ندارند چه کاری باید کنند؟ این آئین نامه‌ها باید ضمانت اجرایی داشته باشند برای مثال در پردیس آزادی باید فضایی تعریف شود که یک مربی داشته باشد تا کودک به آنها سپرده شود و حدود دو ساعت برای کودکان برنامه‌های سرگرم کننده انجام دهند و پدر و مادر بتوانند فیلم نگاه کنند ولی وقتی چنین چیزی وجود ندارد چه می‌شود کرد؟»

سینمادار وظیفه دارد از ورود تماشاگر زیر ۱۸ سال برای فیلم‌های ۱۸+ جلوگیری کند ولی در سایر درجه بندی‌ها مسئولیت اجرا بر عهده والدین یا همراه بزرگ‌سال است. گذشته نشان داده است که هرگاه بر فیلمی محدودیت سنی گذاشته می‌شود نه تنها باعث محدود شدن مخاطبان فیلم نمی‌شود بلکه فیلم با استقبال بیشتر تماشاگران مواجه شده است. به طوری که در سال ۹۷ فیلم «هزار پا» با وجود محدودیت سنی توانست فروش چشمگیری داشته باشد.

رضا سعیدی‌پور درباره این موضوع می‌گوید: «قطعا اجرای این آیین نامه موجب افزایش فروش فیلم‌ها می‌شود زیرا زمانی‌که رده‌بندی سنی می‌گذاریم، مخاطب ترغیب می‌شود ببیند چه فیلمی است که کودکان نباید آن را ببینند؟! به عنوان مثال، زمانی‌که فیلم سینمایی «ورود آقایان ممنوع» اکران شد، به خاطر نوع اسم فیلم، بیشتر آقایان برای دیدنش به سینماها رفتند.»

محمد علی حسین‌نژاد عضور شورای پروانه نمایش درباره تماشا فیلم‌های درجه‌بندی شده در سینمای خانگی، گفته است: «اگر مساله امروز ما در مورد فیلم‌های سینمایی که اکران می‌شوند این است که آنها ممکن است برای برخی افراد به ویژه کودکان مضر باشد و برای آن راه حل را تنها در رده بندی سنی می‌دانیم، باید بیاد بیاوریم که این شیوه در گذشته هم گاهی وجود داشته اما موفق نبوده و تاثیر زیادی به جای نگذاشته است. زیرا اگر هم به غلط فرض کنیم درجه بندی همان فیلم‌ها در سینما رعایت می‌شده زمانی که به شبکه نمایش خانگی آمدند، افراد متعلق به رده‌های دیگر سنی هم آنها را می‌دیدند.»

نظام درجه‌بندی فیلم‌ها، آیین نامه‌ای است که با اجرای درست آن می‌شود به خانواده‌ها در انتخاب فیلم مناسب برای تماشا در کنار فرزندان کمک کرد و همچنین فیلمساز را برای تولید محتوای مطلوب خانواده در جهت رسیدن به تماشاگران بیشتر یاری نمود.

پوران درخشنده کارگردان سینما از درجه‌بندی فیلم‌ها استقبال کرده و در مصاحبه‌ای اظهار داشته: «بارها برای من به عنوان یک فیلمساز پیش آمده است که مخاطبان به من گفته‌اند به دلیل عدم آگاهی از محتوای فیلمی، با خانواده به تماشای آن رفته‌اند اما در هنگام نمایش فیلم به دلیل محتوای خاصش متوجه شده‌اند که نباید فرزندشان را برای تماشای این اثر می‌آوردند. براین اساس باید زودتر از اینها به اجرای چنین آئین‌نامه‌ای پرداخته می‌شد اما با این حال اکنون اگر این موارد برای هر اثری که روی پرده می‌رود مشخص باشد خیال خانواده‌ها نسبت به سینما بیشتر جمع می‌شود و طبیعتاً این حق آنها است که بدانند محتوای فیلم برای چه گروه سنی مناسب است.»

محمد علی حسین‌نژاد درباره طرح درجه بندی فیلم‌ها گفته است: «برای اقدام نسبت به هرگونه رده بندی از جمله رده بنی سنی در آثار نمایشی و فیلم های سینمایی در ایران بیش از هرچیز نیازمند یک مطالعه همه جانبه و منسجم هستیم که هرگز چنین مطالعه ای در این مورد در کشور ما صورت نگرفته است.»

وی در ادامه بیان کرد: «هر کاری راهکار خود را دارد، قطعاً اگر رده بندی کارشناسی شده و با مطالعه دقیق صورت نگیرد بر روی فروش فیلم‌ها هم نتیجه بد خواهد گذاشت اما اگر در چارچوب مطالعه و سیاست طراحی و تدوین شده متناسب با شرایط کشور باشد و همه موارد مهم و ضروری لحاظ شود، می‌توان شاهد اتفاقات خوب در مورد رده‌بندی سنی فیلم‌ها بود.»