دور باطل نسیه‌فروشی در سیاست‌خارجی ایران

پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال 2018، بسیاری از وعده‌های برجام مانند رفع تحریم‌های اقتصادی و بانکی نسیه ماندند و ایران نتوانست به صورت کامل از مزایای اقتصادی این توافق بهره‌برداری کند.

به گزارش حلقه وصل: برجام که در سال ۲۰۱۵ با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌ها به امضا رسید، به دلیل خروج یک‌جانبه آمریکا در سال ۲۰۱۸ و سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ، عملاً از کار افتاد.

در این میان نقض تعهدات بین‌المللی توسط واشنگتن، مهم‌ترین عامل فروپاشی برجام بود. بازگشت تحریم‌ها، ایران را مجبور به کاهش تعهدات برجامی بر اساس بند ۳۶ موافقتنامه کرد.

وعده‌های نسیه‌ که نقد نشد
این وعده‌ها معمولاً شامل رفع تحریم‌های اقتصادی و بانکی علیه ایران بود که با توافق برجام در سال 2015 به ایران وعده داده شد. اما پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال 2018، بسیاری از این وعده‌ها نسیه ماندند و ایران نتوانست به صورت کامل از مزایای اقتصادی این توافق بهره‌برداری کند.

کشورهای اروپایی به‌رغم وعده‌هایشان برای تأمین منافع اقتصادی ایران پس از خروج آمریکا نشان دادند که آنها نیز یا نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند در مسیر کاهش چالش‌های ایجاد شده از سوی ترامپ گام بردارند.

عدم ارائه ضمانت‌های اجرایی در برجام
نکته مهم و راهگشا این است که ایران در ازای انجام تعهدات خود در برجام، مزایای واقعی و ملموس دریافت نکرده است.

بسیاری از منتقدان برجام معتقدند که وعده‌های اقتصادی و تجاری که قرار بود در پی کاهش تحریم‌ها محقق شود، به طور کامل تحقق نیافته است.

یکی از دلایل بسیار مهمی که برجام را به توافقی شکننده تبدیل کرد، عدم ارائه ضمانت‌های اجرایی و فقدان سازوکاری برای تضمین پایبندی طرف‌های غربی به اجرای تعهداتشان بود. از این رو هر مذاکره جدیدی باید بر اساس توجه به این اصل محوری انجام شود.

سرنوشت برجام در انتظار FATF
پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) نیز به عنوان یک شرط دیگر برای کاهش تحریم‌ها مطرح شده است.

اما برخی منتقدان بر این باورند که پذیرش استانداردهای FATF ممکن است منجر به محدودیت‌های بیشتر برای ایران شود، بدون اینکه تضمینی برای لغو تحریم‌ها وجود داشته باشد.

عدم اعتماد میان طرفین (ایران و کشورهای غربی) نیز عامل دیگری است که باعث می‌شود هر دو طرف از انجام تعهدات خود سر باز زنند و در نتیجه، دور باطل نسیه‌فروشی ادامه یابد.

کارشناسان چه می‌گویند؟
علاوه بر این کارشناسان معتقدند با توجه به تجربیات گذشته، هرگونه توافق جدید باید شامل ضمانت‌های عملی برای رفع تحریم‌ها و پایبندی طرفین باشد.

از طرفی تلاش طرفهای خارجی برای استفاده از دیپلماسی اجبار و بهره گیری از ابزار فشار و تهدید برای تحمیل اراده سیاسی خود به ایران صرفا به افزایش تنش‌ها منجر شده و حاصلی نخواهد داشت.

کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند ایران نیازمند پذیرش FATF با گرفتن تضمین‌های لازم از جمله تضمین سیاسی برای خروج از لیست سیاه، صفر کردن تحریم های بانکی و... است و تا این تضمین ها گرفته نشود هر گونه توافقی به نتیجه راهگشا منجر نمی‌شود.