کتابی که به عنوان«کتاب اتمی ایران» نام گرفته است!

به گزارش حلقه وصل: (مهدی ابراهیم زاده) خانهٔ کتاب در تیرماه امسال کتاب «خون‌دلی که لعل شد» ‌ را در ردیف ۱۰ کتاب با آمار بیشترین شمارگان انتشار معرفی کرد. فهرستی که در آن حضور کتاب‌های توسعه فردی و انگیزشی مانند «عادت‌های اتمی» و «تخت‌خوابت را مرتب کن» چشمگیر بود و نشان می‌داد این کتاب در مقایسه با چه سنخ کتاب‌های پرفروشی توانسته است خودش را به رده‌های بالای درخواست مخاطبان برساند.

در این زمینه در نظرات خوانندگان این کتاب در شبکه‌های اجتماعی به خوش‌خوان بودن کتاب، روان و بدون تکلف بودن آن، به‌هم‌پیوستگی داستانی و وجود نقاشی‌های مرتبط از صحنه‌های مختلف در کتاب و تصاویری مستند از مباحث مرتبط با کتاب می‌توان اشاره کرد به‌گونه‌ای که اغلب مخاطبان نوشته‌اند این کتاب را بدون زمین گذاشتن آن می‌توان تمام کرد.

«خون‌دلی که لعل شد: خاطرات حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) از زندان‌ها و تبعید دوران مبارزات انقلاب اسلامی» توسط محمدحسین باتمان‌غلیج از عربی ترجمه شده، انتشارات انقلاب اسلامی آن را منتشر کرده و ۴۱۰ صفحه دارد. برای آن‌ها که شاید فرصت کمتری داشته‌باشند نسخه‌ی صوتی رایگان آن هم در سایت انتشارات و پلتفرم‌های کتاب صوتی در دسترس است.
 

تصاویر رنگی با جزئیات و وضوح ‌بالا

برای برخی افراد که علاقه‌ای به تاریخ و دانستن از گذشته ندارند خواندن تاریخ شاید مثل دیدن تلویزیون سیاه‌وسفید فاقد جذابیت باشد. در این‌ بین برخی کتاب‌های تاریخی و سرگذشت‌نامه‌ها هستند که با مشخصات ویژهٔ خود، گویی به‌جای تلویزیون سیاه‌وسفید تصاویر فول‌اچ‌دی رنگی را برای ما به تصویر می‌کشند. «خون‌دلی که لعل شد» هم این‌گونه است. خاطرات رنگی، با جزئیات زیاد و شنیده نشده از زندگی آیت‌الله خامنه‌ای در این کتاب از زبان خود ایشان بیان شده است.  بخشی از خاطرات سفر به عراق در جوانی ایشان از این کتاب که نمونه‌ای از این ویژگی کتاب است: «در سفر به عراق می‌کوشیدم فقط به عربی حرف بزنم، ولی گاه با مشکل تفاوت میان زبان فصیح و عامیانه مواجه می‌شدم. ازجمله اینکه مادرم مرا فرستاد که از بقال محله برنج بخرم. در بقالی زنی فروشنده بود. به عربی به او گفتم: شما برنج دارید؟ (برنج به عربی فصیح: رُزّ، و در گویش محلی عراق: تِمّن گفته می‌شود) با تعجب گفت: رُزّ چیست؟ شروع کردم با ایماواشاره معنای «رُزّ» را برایش توضیح دهم ولی نفهمید و برای‌آنکه خود را راحت کند، گفت: ما «رُزّ» نداریم! به نزد مادر آمدم و جریان را به او گفتم. ایشان خندید و گفت: باید بگویی «تِمّن» نه «رُزّ». سپس ایشان خودش رفت و «تِمّن» خرید..  یک روز در ساحل دجله قدم می‌زدم. به یک قهوه‌خانه رسیدم و داخل شدم و نشستم. روزنامه‌ای برداشتم، سیگاری آتش زدم و سفارش چای دادم. قهوه‌خانه شلوغ نبود، تعداد اندکی مشتری داشت. دیدم کارگر قهوه‌خانه درحالی‌که چای می‌ریزد، با تعجب به من نگاه می‌کند و با رفیقش حرف می‌زند. بعد چای دیگری سفارش دادم. وقتی خواستم بیرون بروم و پول پرداخت کنم، تصویری که در قهوه‌خانه آویخته بودند و نشان می‌داد صاحب قهوه‌خانه مسیحی است، نظرم را جلب کرد. آنگاه علت تعجب کارگر قهوه‌خانه را - که دیده بود یک مرد معمم در قهوه‌خانه‌اش نشسته - دریافتم.»

از این ماجراهای ریزودرشت تاریخی که در لابلای آن ها می‌توان نکات سیاسی و دینی و انگیزشی و اخلاقی خاص را برداست کرد در کتاب فراوان است؛ مانند آنکه در خصوص ثبت صورتجلسات هستهٔ اولیهٔ جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیه قم در کتاب آمده است: «آقای مصباح صورت‌جلسات را در یک دفتر به زبان رمزی می‌نوشت و برای اینکه بیشتر رد گم کند در آغاز دفتر نوشته بود کتابی در زمینه علوم غریبه یافتم و آن را رونویسی کردم! » که اشاره به دستخط رمزی ایشان در نوشتن مطالب برای جلوگیری از مزاحمت ساواک دارد.
 

زندگینامهٔ  خودنوشت

زندگینامهٔ خودنوشت یا «اتوبیوگرافی» در بین چهره‌های فرهنگی و سیاسی غرب متداول است، اما در مشرق‌زمین کتاب‌های معدودی در این زمینه وجود دارد. شاید علایق و سلایق روشنفکری آیت‌الله خامنه‌ای و مأنوس بودن ایشان با مآثر فرهنگی دنیای جدید مانند رمان‌های غربی در این‌که به این قالب از بیان توجه داشته‌اند بی‌تأثیر نبوده است. چنان که برخی مدعی‌اند شکل مدرن زندگینامهٔ خودنوشت، سابقهٔ زیادی در فرهنگ فارسی ندارد و تنها موارد انگشت‌شماری از آن را در دوره‌های پیشین می‌توان نام برد.

علاوه بر این نکته که اهمیت فرم موضوع را نشان می‌دهد از جنبهٔ محتوایی نیز باتوجه‌به دست‌اول بودن این روایت از زندگی آیت‌الله خامنه‌ای از دوران کودکی تا پیروزی انقلاب باعث می‌شود تا این اثر به‌عنوان نوعی تاریخ زندگی و اندیشه، پیش‌نیاز هر نوع سیر مطالعاتی و بحث عمیق‌تر برای کسانی باشد که به دنبال مطالعهٔ جدی‌تر آثار و اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای هستند.
 

مشهورترین کتاب‌ها دربارهٔ آیت‌الله خامنه‌ای

از بین کتاب‌هایی که دربارهٔ آیت‌الله خامنه‌ای و زندگی و مبارزات ایشان منتشر شده است چند عنوان مشهورترند. کتاب «شرح اسم» نوشته هدایت‌الله بهبودی که توسط دفتر مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر شده است، از نخستین کتاب‌های مستند در این زمینه است که در فضای مجازی و رسانه‌ها بازتاب داشته است. این کتاب پس از اطلاعیه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در خصوص اغلاط تاریخی آن، با رفع اشکالات مزبور با اصلاحاتی تجدید چاپ و عرضه شد و از کتب پرفروش مستند در زمینه زندگی آیت‌الله خامنه‌ای است.

کتاب دیگری که در این زمینه وجود دارد «زندگی و زمانه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای»، «جعفر شیرعلی‌نیا» از انتشارات سایان است که کتاب «زندگی و زمانه هاشمی رفسنجانی» را نیز منتشر کرده است. این کتاب مصور است و بازه زمانی بیشتری را هم در بردارد و به رخدادهای سیاسی و اجتماعی زندگی ایشان تا سال ۱۳۸۴ نیز می‌پردازد؛ اما اطلاعات دست‌اول زیادی در اختیار مخاطب قرار نمی‌دهد و در رخدادهای پس از انقلاب هم بیشتر به متکی به یک منبع یعنی خاطرات مرحوم هاشمی است.

دراین‌بین کتاب «خون‌دلی که لعل شد» که چاپ نخست آن سال ۱۳۹۷ توسط انتشارات انقلاب اسلامی وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای منتشر شد از آثاری است که در بین این کتاب‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. مهم‌ترین ویژگی آن روایت بی‌واسطه و دست‌اول از زبان آیت‌الله خامنه‌ای است. در حقیقت این کتاب پیاده شدهٔ مجموعه جلسات بیان خاطرات ایشان از کودکی و دوران مبارزه تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ است.
 

خودآموز تکثیر انقلاب

«خون‌دلی که لعل شد» ابتدا به زبان عربی منتشر شد؛ چون اصل آن به زبان عربی بیان شده بود. حدود هجده‌سال پیش آیت‌الله خامنه‌ای باهدف بیان سرگذشت انقلاب برای ملت‌های عرب این خاطرات را طی جلساتی در جمعی از اهالی فرهنگ بیان می‌کنند. دکتر محمدعلی آذرشب، استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران  که متن گفتار عربی رهبر انقلاب اسلامی را به نوشتار عربی تبدیل و در قالب کتاب «ان مع الصبر نصرا» منتشر کرده ‌است، دربارهٔ این کتاب می‌گوید: ‌ «اصل این کتاب عبارت است از مجموعه جلساتی که رهبر انقلاب به زبان عربی درباره مسائل جهان عرب و ادبیات عرب برگزار می‌کردند. این جلسه‌ها هفته‌ای یک‌بار برپا می‌شد. در خلال این جلسه‌ها از ایشان خواسته شد که درباره زندگی خودشان هم صحبت کنند و ایشان پذیرفتند و نکاتی از زندگی شخصی، سیاسی، ادبی، هنری و اندیشه‌های خود بیان کردند. به‌این‌ترتیب مجموعه مطالبی از سخنان رهبر انقلاب جمع‌آوری شد که به زبان گفتار عربی بود. من این مطالب را به نوشتار عربی تبدیل کردم. بعداً از ایشان تقاضا شد که این مطالب چاپ شود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم موافقت کردند با این شرط که تنها بخش مربوط به زندان‌ها و تبعیدها و مبارزات سیاسی ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شود.» و در پاسخ به این‌که چرا رهبر انقلاب این شرط را گذاشتند؟ بیان می‌کند: «به این دلیل که به مخاطبان بگویند آن ‌چه موجب پیروزی انقلاب اسلامی بود، نتیجه صبر بود و به همین دلیل هم کتاب «ان مع‌الصبر نصرا» نام گرفت که برگرفته از آیه قرآن است. این کتاب یک پیام دیگر هم دارد که فرهنگی و مرتبط با سبک زندگی است. آن هم این‌ که هرچقدر گرفتاری‌ها و تاریکی‌ها زیاد شود، انسان نباید امیدش را از دست بدهد و باید امیدوار باشد. عنوان فارسی «خون‌دلی که لعل شد» هم همین را می‌گوید.»
 

بمب اتم واقعی

با این‌که تنها چند سال از انتشار کتاب خون‌دلی که لعل شد نمی‌گذرد؛ ولی ترجمه‌های آن به زبان‌های مختلف در جهان در حال انتشار است. از ترجمه کردی و ترکی و یونانی و بنگالی تا اسپانیولی و انگلیسی و....

شاید جذابیت پیام‌های کتاب برای مخاطبان آن است که چنین توجهی را برانگیخته است. «ویه‌گاس» وزیر فرهنگ ونزوئلا در مراسم معرفی این کتاب در کاراکاس در اسفندماه سال گذشته گفت: «کتاب خاطرات مقام معظم رهبری که دربردارنده آموزه‌های آزادی‌خواهی، عدالت‌محوری، استقلال‌طلبی و درس مقاومت و مبارزه برای ملت‌های جهان است را بسیار ارزشمند دانست و درباره آن گفت: اثر این کتاب و‌ پیام مقاومت نهفته در آن، از اثرات بمب اتم برای استکبار بیشتر است؛ لذا با افتخار اعلام می‌کنم، امروز در اینجا کتاب اتمی ایران را رونمایی می‌کنیم.»

این شاید همان خصوصیت الهام‌بخش کتاب و محتوای آن است که در انتخاب نام کتاب و بخش‌های مرتبط برای مخاطبان عربی مؤثر بوده است. اصولاً بر خلاف تبلیغاتی که در دنیا با زمینهٔ اسلام‌هراسی جریان دارد گسترش اسلام واقعی بیش از آن که با شمشیر و خشونت و بمب اتفاق افتاده باشد با پراکندن حرف حق رخ‌داده است. با تبیین منطق درست و تبیین راه صحیح. چیزی که در الگوی گسترش انقلاب اسلامی در منطقه هم مشهود است. هسته‌هایی که منطق و فکر انقلابی را می‌پذیرند و خود برای تغییر محیط اطرافشان دست‌به‌کار می‌شوند پیشران‌های تفکر انقلاب اسلامی هستند. خلاصه که به نظر این کتاب توانسته است تا حدی به آن ایدهٔ تحت‌تأثیر قراردادن مخاطبان خود و تلنگر به‌ آن‌ها برای حرکت در شرایط سخت جامعه برای تغییر برسد.