با مطالعه این پنج کتاب حسینی‌تر شوید

به گزارش حلقه وصل: عزاداری محرم را باید یکی از ذاتیات فرهنگ و جامعه ایرانی دانست. بیش از هزار سال است که مردم ایران در ایام محرم حال‌وهوای زندگی و اجتماعشان را به رنگِ غمِ امام حسین(ع) و ماجرای عاشورا در می‌‌آورند. نهضت عاشورا و فاجعه کربلا بیت‌الغزل جامعه متدین شیعی در سرتاسر جهان است. ذخیره معرفتی و تاریخی ماجرای عاشورا به قدری غنی است که آن را از بستر زمان و مکان جدا کرده و خاصیت وقایع بزرگ تاریخی در همین لامکانی و لازمانی است. از این جهت خواندن و تأمل بر روی عاشورا یکی از ارکان مهمی است که عاشقان حسینی باید آن را در نظر بگیرند، لذا در ادامه با معرفی پنج کتابِ عاشورایی امید آن است که شیعیان با معرفت بیشتری از اندوخته‌های عاشورا بهره‌مند شوند. 

 عاشورا شناسی

از میان موضوعات متعدّدی که درباره امام حسین(ع) وجود دارد، بحث درباره هدف آن حضرت از قیام، مهم‌ترین موضوع است. با وجود اهمّیت این موضوع، گذشتگان به آن نپرداختند و بسیاری از معاصران ما نیز در تحریر محلّ نزاع توفیق نیافتند. عدّه‌ای اساساً متوجه نشدند که نقطه اختلاف چیست و عدّه‌ای دیگر میان اهداف و برنامه‌های آن حضرت یا اهداف و آثار قیام، خلط کردند. در جهان عرب، بحث درباره اهداف امام رایج نشده است؛ امّا در ایران، بحث در این باره، به صورت جدّی، با کتاب شهید جاوید، متداول شد. در این کتاب، نظر مشهور در باره هدف امام (شهادت)، رد و گفته شده است که آن حضرت پی برپایی حکومت بود و هرگز قصد شهادت و علم به زمان آن نداشت. پس از انتشار کتاب مزبور، آثاری متعدّد در ردّ آن نوشته شد و در میان این اثبات و ردها، بحث درباره هدف امام بالا گرفت. محمد اسفندیاری در کتاب « عاشورا شناسی» با بررسی‌های تاریخی به این موضوع می‌پردازد که هدف امام حسین(ع) از برپایی قیام عاشورا چه بود. 

حقیقت عاشورا

کتاب «حقیقت عاشورا» به بررسی نهضت امام حسین علیه‌السلام می‌پردازد. کتاب، از حماسه  آن حضرت و کوشش او برای جلوگیری از جنگ؛ تا عقلانی بودنش و پرهیزش از افراط‌گرایی می‌گوید و عهده‌دار تبیین درس‌هایی است که از امام حسین(ع) می‌توان آموخت. همچنین محمد اسفندیاری عبرت‌هایی که از مخالفان امام حسین(ع) باید فراگرفت را تشریح می‌کند. مجموع یادداشت‌های نویسنده در مورد حقایق و تحریف‌های عاشورا این اثر را خواندنی و جذاب کرده است.

حماسه حسینی

کتاب حماسه حسینی، مجموعه‌اى است دو جلدى که جلد اول آن شامل سخنرانی‌ها و جلد دوم مشتمل بر نوشته‌ها و یادداشت‌هاى استاد شهید مطهری درباره حادثه کربلاست. این کتاب شامل هفت فصل است. «حماسه حسینى»، «تحریفات در واقعه تاریخى کربلا»، «ماهیت قیام حسینى»، «تحلیل واقعه عاشورا»، «شعارهاى عاشورا»، «عنصر امر به معروف و نهى از منکر در نهضت حسینى» و «عنصر تبلیغ در نهضت حسینى» فصل‌های این کتاب است. کتاب حماسه حسینی از نظر نوع موضوعات و قوت تحلیل، از شاهکارهاى آیت‌اللّه‌ مطهرى به‌شمار مى‌رود و از نظر خرافه‌شویى از این حادثه بزرگ و درس‌آموز و پرداختن به جنبه‌هاى مختلف این حادثه و ارزش‌گذارى براى هر یک از این جنبه‌ها و از نظر پرداختن به جوانبى که معمولاً کمتر به آن‌ها پرداخته شده یک کتاب کم‌نظیر محسوب مى‌شود. شهید مطهری تلاش کرده است تا اطلاعات عموم مردم را درباره حماسه عاشورا به سمت و سوی درست جهت دهد و به آن‌ها شناخت و معرفت اصیل نسبت به امام حسین(ع) سلام هدیه دهد. کتاب حماسه حسینی بسیاری از حاشیه‌ها را از بین می‌برد و درک و فهم عمیق و درستی را نسبت به عاشورا در ذهن مخاطب برجای می‌گذارد.

شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی

اندیشه بلند سالار شهیدان حضرت حسین بن علی علیه‌السلام که در قیام باشکوهش متبلور شد، نمادها و ظهورات مختلفی دارد که هر یک از دانشمندان به نوبه خود، مطابق شخصیت علمی و فرهنگی خویش به دنبال چهره نهضت حسینی علیه‌السلام هستند و عمق باورها و حتی گرایش‌های آن حضرت را استنباط می‌کنند.

از چهره‌های باطن نهضت حسینی علیه‌السلام تفکر عقلی و عقلانیت نهفته در آن است، بر این اساس حضرت آیت‌ الله جوادی آملی از این منظر نیز این نهضت عظیم را مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌اند، تا چهره باطنی نهضت که عقل و عقلانیت اصیل و مستحکم و تثبیت شده با مصباح وحی است، وضوح بیش‌تری یابد. کتاب «شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی» در راستای تبیین این حقیقت، در دو بخش و هشت فصل مطالب ارزشمند ذیل را در اختیار قرآن‌پژوهان و عترت‌دوستان قرار می‌دهد: سیره حسینی، پیام نهضت حسینی، اثر نهضت حسینی، شکوفایی و شکوفاگران عقل، اقدامات مخالفان شکوفایی عقل، قیام حسینی برای شکوفایی عقل، اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل، تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل.

حسین وارث آدم

کتاب حسین وارث آدم، مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و یادداشت‌های دکتر علی شریعتی است که در سال‌های ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ش در مناسبت‌های مختلف ایراد شده است. این کتاب، هفت بخش و یک ضمیمه دارد: حسین وارث آدم، ثار، شهادت، پس از شهادت، بحثی راجع به شهید، بینش تاریخی شیعه، انتظار مذهب اعتراض و ضمیمه‌ها. آنچه در فصل نخست کتاب حسین وارث آدم به آن پرداخته شده، شامل مقدمه و متن سخنرانی عاشورای چهل و نه، توسط دکتر علی شریعتی است که پس از آن نوشته‌های دیگر او در باب این سخنرانی به عنوان پاورقی به آن افزوده شده است. شریعتی با مقایسه فلسفه تاریخ زمان خود با صدر اسلام آن را از دیدگاه برابری و نابرابری مورد بحث قرار داده است.

بخش دوم با عنوان ثار، به تجزیه و تحلیل این مفهوم فرای واژه و معانی لغوی در نظر گرفته شده برای آن می پردازد و آن را در مفهوم تاریخ و فلسفه اسلام موشکافی می‌کند. بخش سوم درباره شهادت و جایگاه آن در فرهنگ شیعه است و شریعتی معتقد است که شهادت در قامت یک هدف خودنمایی می‌کند و چیزی فراتر از وسیله است. بخش چهارم مسئولیت‌های پس از شهادت و پاسداری از میراث آن، بخش پنجم مفهوم شهید و بخش ششم تعریف و توصیف شیعه و بینش تاریخی درباره آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. در فصل هفتم حسین وارث آدم نیز علی شریعتی به تببین مفاهیم انتظار و اعتراض در کنار هم می‌پردازد.