مارکسیست، لیبرال و مسلمان همگی 15خرداد را یک نقطه عطف در تاریخ می‌دانند

به گزارش حلقه وصل: برنامه «پرونده تاریخی» در بستر پخش زنده سایت خبرگزاری دانشجو با موضوع «آیا هدف نهضت امام خمینی از ابتدا جمهوری اسلامی بود؟» با حضور محمدرحمانی نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر دیشب برگزار شد. رحمانی در ابتدا گفت: درباره اینکه آیا امام از ابتدا به دنبال انقلاب بوده یا اینکه در مسیر نهضت به این فهم رسیده است که می‌توان قدرت سیاسی را در دست گرفت باید بگویم در ابتدا ناگزیر محتاج شناخت چهارچوب نظری و شخصیت تاریخی شخصی به نام امام خمینی هستیم. به عبارتی باید فهم کنیم که امام خمینی کیست؟ ما نمی‌توانیم امام را بنا به فلسفه غرب تحلیل کنیم. نمی‌گویم مطلقا نمی‌شود از این منظر یا دیدگاه‌های مشابه به امام نگاه کرد، بلکه مقصود آن است که باید امام خمینی را در وهله اول به عنوان یک مجتهد و مرجع دینی پس از آیت‌الله بروجردی ببینیم. پس از فوت مرحوم بروجردی، روزنامه کیهان به عنوان یک رسانه حکومتی از امام خمینی به عنوان مرجع بزرگ دینی در ایران یاد می‌کند و این مورد قبول و نظر جامعه نیز بود.

امام سر سازش با اعمال چریکی و مسلحانه نداشت

وی افزود: امام را باید در یک قالب سیاسی ـ فقهی فهم کرد. کسی که استنباط خود را از احکام و دستورات دینی دارد و بنا به فضای موجود قصد اعمال حکم را در نظر می‌گیرد. در فضای نبود حکومت مشروع معصوم گرچه برخی همکاری‌ها درصورت امکان با حکومت‌ها می‌شد اما در کل این حوزه‌ها بودند که به عنوان یک بلندگو و سنگو برای بخش قابل توجهی از مردم به حساب می‌آمدند. ۱۵ خرداد را باید به عنوان تبلور اعتراض این بخش از مردم متدین به حساب آورد که عالم و مرجع خود را در بند اسارت می‌بینند و معترضانه به کف خیابان‌ها آمدند و الا امام یک رهبر چریکی نبود که بخواهد حکم قیام مسلحانه و دستور شورش صادر کند. به صراحت باید بیان کرد امام خمینی هیچ‌گونه سر سازش با اعمال رادیکال مسلحانه نداشت و هیچ شاهدی نداریم که حتی از گروه‌های مسلح اسلامی مثل مؤتلفه و فدائیان دفاع کرده باشد. اواخر سلطنت پهلوی که شرایط حکم جهاد و دستور جنگ مسلحانه فراهم بود امام خمینی اصلا چنین تصمیمی را اتخاذ نکرد و حتی درخواست ترور شخص شاه را هم نپذیرفت. 

نقطه عطفی به نام ۱۵ خرداد

پژوهشگر تاریخ ادامه داد: ۱۵ خرداد یک نقطه عطف در تاریخ مبارزه با پهلوی است. این که می‌گویم نقطه عطف نه تنها در نظر مذهبیون که حتی چپ‌ها و لیبرال‌ها هم ۱۵ خرداد را یک نقطه خاص در تاریخ می‌دانستند، چرا که یک عالم مخالفت خود را علنا اعلام کرده و پهلوی با خشونت تمام با آن برخورد می‌کند. به تعبیری باید گفت این تاریخ زمانی است که محمدرضا پهلوی تصمیم می‌گیرد تعارف را کنار بگذارد به مثابه یک مستبد تمام عیار در صحنه حاضر شود. این که امروزه افرادی با شعار آزادی مدح پهلوی می‌کنند  حکایت از ابتذال فهم تاریخی و عدم شناخت درست است. 

سیر تکاملی نهضت امام خمینی

رحمانی بیان کرد: از سال ۴۲ تا ۵۷ ما شاهد یک تکامل هستیم. در ابتدای امر مسأله مشخصی به نام جمهوری اسلامی مطرح نبوده و تنها یک ایده کلی درباب حاکمیت در عصر غیبت وجود داشته است. ما در حقیقت شاهد یک سیر تکاملی هستیم که رفته‌رفته به امر انقلاب و جمهوری اسلامی نزدیک می‌شود. مثلا امام در ابتدا از حاکمیت خواستار واگذاری اوقاف و رادیو به روحانیون است، این امام با امام سال ۵۷ که تنها خواسته‌اش براندازی است متفاوت خواهد بود. در آن دوران بسیاری از علما رویکرد محافظه‌کارانه به امر سیاست داشتند و معتقد بودند اگر وارد مبارزه شویم و شاه برود چه کسی خواهد آمد؟ از طرفی هم نگران کمونیستی شدن حاکمیت آنان را از درگیری با شاه بر حذر می‌داشت.