علت افزایش نرخ ازدواج چیست؟

به گزارش حلقه وصل، آمار ازدواج پس از چندین سال طی دو سال اخیر علی‌رغم شیوع کرونا و افزایش تورم اقتصادی مثبت اعلام شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف تشریفات اضافی در برگزاری مراسم ازدواج از مهم‌ترین عوامل مثبت‌ شدن نرخ آمار ازدواج است.

تجربه دو سال گذشته همزمان با شیوع کرونا و اجبار خانواده‌ها برای برگزاری ساده مراسم ازدواج و از طرفی عواملی چون افزایش مبلغ وام ازدواج باعث شد تا به گفته سرپرست معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان، نرخ ازدواج پس از سال‌ها منفی‌شدن، برای دومین سال متوالی مثبت و  ۲.۲ درصد نسبت به سال ۹۹ رشد کرده باشد.

این آمار و ارقام حاکی از آن است که گلایه‌مندی برخی جوانان نسبت به هزینه‌های ازدواج و اجبار برخی خانواده‌ها برای آغاز زندگی مشترک همراه با خرج‌های اضافی و غیر ضروری چندان بی‌راه نیست. شاید شیوع کرونا در کنار همه آثار منفی‌اش برای دختران و پسران جوانی که هزینه‌های ابتدایی زندگی مشترک دست و پای آنها را برای آغاز زندگی‌شان بسته بود، یک اثر مثبت داشت و به علت شرایط خاص با برگزاری مراسم ساده و به دور از تجملات و تشریفات توانستند راهی خانه بخت شوند.

 تداوم برپایی مراسم ساده ازدواج  و حذف تشریفات

اکنون که تاثیر مثبت حذف آداب و رسوم‌ غلط و تشریفات اضافی در شکل‌گیری و رونق ازدواج دختران و پسران مجرد بیش از همیشه برای مردم جامعه عیان شده است و طبیعتاً برکات زیادی چون آرامش فردی و روحی، کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش جمعیت را به دنبال خواهد داشت، خوب است در فرهنگ‌سازی و تداوم تقبیح این هزینه‌تراشی‌های اضافی برای ازدواج دختران و پسرانی که میانگین سن ازدواج آنها به حدود  ۳۰ سالگی رسیده است، تلاش کنیم.

غیر از هزینه‌های هنگفت تالارهای عروسی که بعضاً بیش از چند ده میلیون تومان و شاید بیش از این مبالغ فقط برای چند ساعت از خانواده عروس و داماد دریافت می‌کنند و می‌توان این هزینه را با برگزاری محدود و پذیرایی ساده‌تر صرفه‌جویی کرد، به نظر می‌رسد بایستی مواردی همچون اصرار بر خرید سرویس کامل طلا در اولین قدم‌های ازدواج یا ده‌ها میلیون هزینه کرایه ماشین فلان مدل با گل آرایی پر هزینه یا فیلمبرداری با سیستم‌های گران‌قیمت آنچنانی، آتلیه‌های گران قیمت، و هرگونه تشریفات زاید یا مثلا برپایی چندین مراسم پر خرج و همراه با چشم و هم چشمی از جمله جشن صوری و مجلل عقد، حنابندان یا مراسم بازدید از جهیزیه و... را نیز از لیست مراسم و سنت‌های ازدواج حذف کرد یا به سادگی برگزار کرد.

برخی از مراسمات به شدت به گسترش آفت چشم و هم چشمی دامن می‌زند. یکی از این مراسمات بازدید از جهیزیه است. در شرایطی که تهیه سطح بالای جهیزیه‌ای که نه ملزومات مورد نیاز دو جوان در ابتدای زندگی را تامین کند بلکه بتواند همه فامیل را راضی کند بسیار سخت و  پرهزینه شده است.

حجت‌الاسلام شهاب مرادی، کارشناس مذهبی و سبک زندگی، در انتقاد از برپایی مراسمات تشریفاتی ازدواج همچون بازدید از جهیزیه نوعروس می‌گوید: «از شرکت در مراسم بازدید و رویت جهیزیه خودداری کنید و از اساس این نوع دعوت‌ها را توهین به شخصیت خودتان تلقی کنید. اصلاً برایتان فرق نکند جهیزیه مربوط به چه عروس خانمی است؛ هر عروس خانمی! حتی از نزدیک‌ترین اقوام و عزیزترین دوستان‌تان. دقت بفرمایید دوست، فامیل و آشنای شما و همان در و همسایه معروف، فقط برای چهارنفر مثل من و شما، خودش و خانواده‌اش را به سختی اقتصادی‌انداخته است تا پس از رویت تمام جزئیات جهیزیه، مورد تشویق شما و سایرین قرار بگیرد، همین! و اگر خواستگارهای متعددی بی‌دلیل رد می‌شوند، به دلیل خجالت از همین بازدیدکنندگان دو فامیل از جهیزیه محقر- بخوانید شرافتمندانه- است.»

ریخت و پاش و اسرافی که زیان می‌رساند

خانم فروغ نیلچی‌زاده، استاد حوزه و دانشگاه نیز در تقبیح افزودن مراسمات و تشریفات ازدواج می‌گوید: شاید تا ۲۰ یا ۲۵ سال پیش، مراسم حنابندان مربوط به شهرستان‌ها و شهرهای دورافتاده بود؛ آن هم به صورت بسیار زیبا و خانوادگی و برای نوعی تبرک و اتفاقاً دوری از مُدهای پوک و مدرن غربی امروز. امروزه اما این مراسم در شهرهای بزرگی مثل تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و شیراز به یک رسم تفاخری تبدیل ‌شده و در آن کلی بریز و بپاش می‌شود، طوری که متأسفانه هم حدود الهی رعایت نمی‌شود و هم حدودی که در مسائل مالی هست.

وی می‌افزاید: از نظر فرهنگ اسلامی و توحیدی، الزام خاصی برای ازدواج نیست جز این که زن و مرد به هم تعهد می‌دهند که در سختی و راحتی همراه هم باشند. مراسم و مناسبت‌ها کاملاً وابسته به عرفیات اجتماعی است که برای اهل تقوا این عرفیات می‌شود عرفیات مؤمنانه؛ یعنی چیزی که لزوماً بر اساس قواعد قرآن باشد. مثلاً یکی از آن قواعد، «قانون دوری از اسراف و تبذیر» است که متأسفانه در مراسم‌های ما به شکل وسیعی وجود دارد. در حالی که قرآن آن را یک خط قرمز جدی‌ اعلام می‌کند «:إن المُبَذِّرین کانُوا إخوانُ الشیاطین» یا «إن اللّه لا یحِبُّ المُسرفین». این‌ها هشدارهای کم‌رنگی نیست، ولی در فرهنگ‌سازی اجتماعی ما متأسفانه بر این دو مبنا به عنوان سیستم‌های خطاسنجی و خطاشناسی مطلقاً تأکید نمی‌شود و این بلای اجتماعی مدام گسترش می‌یابد.

تاکیدات رهبر انقلاب بر ساده کردن سنت حسنه ازدواج

رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر رفتن به سمت ساده کردن ازدواج تاکید و توصیه داشته‌اند. ایشان در مراسم خطبه عقد زوج‌های جوان در سال ۱۳۷۵ در تاکید بر لزوم الگوپذیری از ائمه اطهار علیهم‌السلام و چگونگی ازدواج حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) و امیرالمومنین علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «حضرت زهرا(علیهاالسلام)، دختر پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود؛ رئیس‌ جامعه اسلامی، حاکم مطلق، امیرالمومنین(علیه‌السلام) هم که سردار درجه‌ یک اسلام بود. ببینید چطوری ازدواج کردند! چه جور مهریه‌ کم، چه جور جهیزیّه‌ کم. همه چیز با نام خدا و با یاد او. اینها برای ما الگو هستند.»

رهبر انقلاب همچنین در دیدار رمضانی با دانشجویان در سال ۱۳۹۳ خطاب به جوانان فرمودند: «بعضی از تصورات و سنت‌های غلط در مورد ازدواج وجود دارد که اینها دست‌وپاگیر است، مانع از رواج ازدواج جوان‌ها است؛ این سنت‌ها را باید عملاً نقض کرد. شما که جوانید، مطالبه‌گرید، پرنشاطید، پیشنهادکننده‌ نقض خیلی از عادت‌ها و سنت‌ها هستید، به نظر من این سنت‌های غلطی را هم که در زمینه‌ ازدواج وجود دارد، بایستی شماها نقض کنید.»

ایشان در مراسم قرائت خطبه عقد زوج‌های جوان در سال ۱۳۸۲ نیز در توصیه به پدر و مادر عروس و داماد در مورد آسان‌گرفتن ازدواج بین دختر و پسری که در آینده زن و شوهر خواهند شد، خاطرنشان کردند: «به خانواده‌های محترم، یعنی پدر و مادر ـ چه پدر و مادر عروس، چه پدر و مادر داماد ـ توصیه‌ ما این است که هر چه می‌توانند در استحکام این خانواده تلاش کنند؛ دیگر هر کسی به قدر فکر خودش و به قدر تشخیص خودش تلاش کند؛ این را مبنای اصلی قرار بدهید؛ بقیّه‌ چیزها فرع است؛ اینکه حالا جهیزیّه‌اش چقدر باشد، مهریّه‌اش چه جور باشد، لباس عروس چه جوری بشود، همه‌ اینها مطالب بعدی و درجه‌ دو است؛ در این چیزها هر چه قناعت و سهل‌گیری کنید، بهتر است و به برکت و رحمت الهی هم نزدیک‌تر است؛ ان‌شاءالله و خداوند رحمتش را به آنجایی که امر او اطاعت می‌شود، متوجّه می‌کند؛ امر خدای متعال هم در این کارها این است که انسان هر چه می‌تواند [این مسائل فرعی را] دستِ‌کم بگیرد؛ به ‌هر حال خودتان هم راحت‌ترید؛ این‌ها درجه‌ دو است، آنچه درجه‌ اوّل است همان است که این دو خانواده با هم حفظ بشوند و ان‌شاءالله‌ خوب زندگی کنند.»

امید به تشکیل زندگی با توکل و تلاش دولتمردان و جوانان

تغییر هرگونه فرهنگ و آداب و رسوم غلط در جامعه از جمله فاصله گرفتن از اسراف و تجملات در ازدواج، زمان‌بر است و ممکن است در ابتدا برای برخی خانواده‌ها دشوار جلوه کند، اما انتظار و صبوری دختران و پسرانی که منتظر تشکیل زندگی مشترک هستند، ممکن است سخت‌تر و تلخ‌تر از این تغییر عادات و به طور عامیانه چشم و هم‌چشمی‌ها باشد.

اکنون با همت دولت و مجلس شورای اسلامی میزان مبلغ وام ازدواج برای پسران زیر ۲۵ سال و دختران زیر ۲۳ سال ۱۵۰ میلیون تومان و برای بالای این سنین هرکدام ۱۲۰ میلیون تومان تعیین شده است. اگرچه دولت برای شرایط و تسهیل دریافت این مبالغ از بانک‌ها قول‌های خوبی داده است و می‌بایست در این راستا اقدامات لازم لحاظ شود. حتی می‌توان از امکانات و سالن‌های دولتی به نفع کاهش هزینه‌های ازدواج جوانان استفاده کرد. قطعاً با کمی تلاش، توکل به خدا، چشم‌پوشی از اسراف و مدیریت هزینه‌های سنگین در ازدواج، می‌توان به تشکیل زندگی مشترک و جوانه‌زدن امید به زندگی بانشاط و پویا در دل دختران و پسران امیدوار بود. دولت و مجلس و مسئولان حتماً و قطعاً در زمینه تسهیل شرایط ازدواج جوانان وظیفه دارند اما تا زمانی که خود خانواده‌ها و جوانان از برخی فرهنگ‌ها و آداب و رسوم غلط و مزاحم فاصله نگیرند و سطح توقعات را پایین نیاورند هر روز در مسئله ازدواج یک خرج تراشی و رسم جدید اضافه شود چند برابر شدن وام ازدواج و فلان تسهیلات خیلی کمکی نمی‌کند. این تغییر مهم باید از طرف خود مردم آغاز و به یک فرهنگ مفید تبدیل شود. جوانان موانعی چون مشکلات اقتصادی، کرایه خانه و ... را در مسیر ازدواج خود می‌بینند، به‌ جای کمک و همراهی برای رفع آنها با تجملات و فرهنگ غلط برای آنها مانع تراشی نکنیم.