سفارتخانه‌هایی که برای دانش‌آموزان نخبه ایرانی نقشه می‌کشند/ از بورسیه‌های نمایشی تا اردوهای خارجی

به گزارش حلقه وصل، ۱۹ خرداد امسال(۱۴۰۱)، رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور در نامه‌ای به اداره کل کنسولگری وزارت امور خارجه نوشت: «فعالیت اعزام دانش‌آموزان ایرانی به مدارس ترکیه از طریق مؤسسه «ی.ا» متوقف شود و امتحانات اخیر دانش‌آموزان ایرانی کان لم یکن اعلام شود».

تا قبل از این نامه، اخباری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که مؤسسه‌ای در حال برگزاری آزمونی در ایران برای بورسیه کردن دانش‌آموزان نخبه است؛ موضوعی که از خبر خبرگزاری آناتولی پخش شده بود.

در این خبر آمده بود که دانش‌آموزان ایرانی که خواستار تحصیل در مقطع دبیرستان در ترکیه هستند، در آزمون گزینش دانش‌آموزان خارجی که توسط بنیاد معارف و وزارت آموزش و پرورش ترکیه در چارچوب «بورسیه‌های بین‌المللی دانش‌آموزی» در تهران برگزار شد، شرکت کردند.

نکته قابل توجه هم این بود که دانش‌آموزان شرکت کننده در این آزمون فقط از تهران نبودند بلکه از استان‌ها مختلف و حتی مسیرهای بسیار دور، برای آزمون خود را رسانده بودند.

اما مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش بعد از برگزاری این آزمون، از این ماجرا مطلع شد و بعد هم با نوشتن نامه به کنسولگری وزارت امور خارجه خواستار پیگیری این موضوع شد.

* نقش سفارتخانه‌ها در خروج دانش‌آموزان از کشور

هر چند که آموزش و پرورش دیر به این آزمون رسید اما همین موضوع باعث شد که پرونده سفارتخانه‌های مختلف روی میز آید و بالاخره موضوع جذب دانش‌آموزان بدون قواعد در مدارس سفارتخانه‌ها، افشا شود. اتفاقی که انگار سال‌هاست انجام می‌شود و هیچکس به این موضوع توجه نکرده است.

پیگیری ها حاکیست که سفارتخانه‌های مختلفی در کشور در حال جذب دانش‌آموزان هستند و برنامه‌های مختلفی نیز برای آنها برگزار می‌کنند؛ برخی از این سفارتخانه‌ها، مدارس ایرانی را واسطه این جریان می‌کنند و با آنها وارد مذاکره می‌شوند.

اما مدارس سفارتخانه‌ها هم جذابیت برای برخی خانواده‌ها و دانش‌آموزان دارد چرا که بعضا وعده اخذ ویزا و بورسیه شدن داده می‌شود ضمن اینکه فضای این مدارس نیز کاملا متفاوت از مدارس ایرانی است؛ اختلاط پسر و دختر و عدم رعایت مسائل پوشش، از جمله مواردی است که در این مدارس وجود دارد.

مهدی فیاضی رئیس مرکز امور بین‌الملل خارج از کشور درباره نحوه اقدام کشورها برای جذب دانش‌آموز در مدارس‌شان با اشاره به آزمون کشور ترکیه برای بورسیه کردن دانش‌آموزان نخبه ایرانی، گفت: «یک اقدام دیگر سایر کشورها انجام می‌دهند که یک مقدار خسارتش هم بیشتر است. آنها مدارسی دارند که در این مدارس با شهریه‌های ۲۰۰، ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی، ۲۰۰، ۳۰۰ دانش‌آموز را ثبت نام می‌کنند و به آنها قول اقامت می‌دهند یا می‌گویند درخواست قبلی اقامت شما به شرطی تمدید می‌شود که شما در مدرسه آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی داخل ایران ثبت‌نام کنید چون شما می‌خواهید شهروند ما باشید یا شهروند ما هستید و قصد تمدید اقامت دارید».

وی با بیان اینکه در این اقدام، مهاجر فرستی با هزینه خود خانواده‌ها و البته هزینه‌های نجومی انجام می‌شود، افزود: «برای تعدادی از آن دانش‌آموزان، اقامت در آن کشورها رخ می‌دهد ولی عموما مجبورند که هزینه کنند یعنی بعداً سالی حدود ۳۰ هزار یورو باید هزینه کنند».

*  یکی از مدارسی که واقعا عدالت آموزشی را زیر سؤال می‌برد، مدارس سفارتخانه‌ای است

نگرانی‌ها درباره مدارس سفارتخانه، جدا از بحث خروج نخبگان، نگرانی از تضاد طبقاتی و به خطر افتادن عدالت آموزشی را هم دارد. برخی منتقدان عنوان می‌کنند که مدارسی چون سفارتخانه‌ها با اخذ شهریه‌های غیرمتعارف، جذب دانش‌آموزان بدون قواعد صرفا به خاطر پول و شهرت والدین، موجب می‌شود که دانش‌آموزان مدارس عادی حتی غیردولتی‌ها فاصله بسیار زیاد با این دانش‌آموزان داشته باشند.

علی امرایی عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت کشور اظهار کرد: یکی از شعارهای نظام، تحقق عدالت آموزشی بود؛ تا اواخر دهه ۶۰، خبری از مدارس غیردولتی و غیرانتفاعی نبود اما از اواخر دهه ۶۰، مدارس غیرانتفاعی شروع به کار کردند.

وی ادامه داد: از آن تاریخ به بعد، روز به روز به تنوع مدارس ما اضافه می‌شد؛ از آن طرف‌ چون این مدارس پولی بودند، در ازای پولی که خانواده‌ها پرداخت می‌کردند، امکانات در اختیارشان قرار می‌گرفت اما چون بودجه و منابع مدارس دولتی از وزارت آموزش و پرورش تأمین می‌شد، زیاد آنطور که شایسته و بایسته بود به دانش‌آموزان خدمت نمی کردند و امکانات آموزشی و رفاهی در این مدارس وجود نداشت.

امرایی با بیان اینکه شکاف طبقاتی اتفاق افتاد و عدالت آموزشی زیر سؤال رفت، گفت: در حال حاضر بعضی مدارس به صورت کانکسی هستتد که متأسفانه حوادث تلخی هم در این زمینه برای معلم و دانش آموز رخ داده است؛ از طرف دیگر در مدارس غیرانتفاعی اصلا دغدغه این موارد را ندارند و در خوش و آب و هوا ترین مناطق هر استان با تمام تجهیزات تأسیس می‌شوند.

وی افزود: یکی از مدارسی که واقعا عدالت آموزشی را زیر سؤال می‌برد، مدارس سفارتخانه‌ای است؛ در نظر بگیرید این مدارس چه برنامه‌ های فوق برنامه ای دارند که در حوزه آموزشی ورود می‌کنند؛ مثلا دیدار با سفرا در دستور کار این مدارس است؛ دانش‌آموزی که با سفیر دیدار می‌کند و عکسش را در فضای مجازی پخش می‌کند با دانش‌آموزی که در یک مدرسه با کمترین امکانات درس می‌خواند را با هم مقایسه کنید. معلوم است که قبل از کنکور چه کسی موفق است؟ 

امرایی اضافه کرد: اخیرا آزمونی از طرف ترکیه در یکی از مدارس ما برگزار شده است که مرکز امور بین‌الملل آموزش و پرورش اظهار بی‌اطلاعی می‌کند؛ اینها نخبگان ما را از کشورمان می‌برند؛ سرزمین ما سرزمین هوش و نخبه است. با فریب‌هایی که دانش‌آموزان را می‌دهند و با وعده بورسیه که البته برخی از واجدین شرایط، بورسیه شده ولی عمدتا بورسیه نمی‌شوند، نخبگان این سرزمین را به نفع خود مصادره می‌کنند و می‌برند. 

عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت با بیان اینکه یکی از دلایل خروج نخبگان از کشور، زیر سؤال رفتن عدالت آموزشی است، گفت: تأسیس این دست از مدارس باعث شده است که هم آن دانش‌آموز که در این مدارس درس می‌خواند را از کشور خارج کنند و هم آن دانش‌آموزی که در مدارس دولتی تحصیل می‌کند، این فاصله طبقاتی را ببینند و ترغیب شود که از کشور خارج شود. 

وی ادامه داد: مدارس دو استان را نمی‌توانیم با هم مقایسه کنیم اما مدارس در یک استان چرا باید انقدر با هم فاصله داشته باشند. یعنی حتی نتوانستیم در یک استان، عدالت آموزشی را برقرار کنیم.

امرایی افزود: نتیجه این اتفاقات به فرار نخبه، پایین آمدن اعتماد به نفس دانش‌آموز منطقه محروم و شکست در زندگی می‌انجامد؛ البته نمی‌گویطم مدارس بین‌الملل یا غیردولتی را ببندیم، بالاخره خصوصی‌سازی در اقتصاد هم ورود کرده است اما موافق این هستیم که یک پله فاصله بین مدارس دولتی و خصوصی باشد نه کیلومترها فاصله وجود داشته باشد.

عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت تصریح کرد: باید جلوی وضعیت مدارس سفارتخانه‌ها و خروج دانش‌آموزان نخبه از کشور گرفته شود.

* آموزش زبان در یک سفارتخانه با دیپلمات‌های یک سفارتخانه دیگر

مورد دیگر که درباره فعالیت سفارتخانه‌ها در ایران وجود دارد، این است که آنها به فعالیت آموزشی به ویژه آموزش زبان کشورهای خود یا سایر کشورها با قواعد خودشان می‌پردازند.

 یک منبع آگاه در این خصوص گفت: مسأله اصلی درباره آموزش‌های زبان در این سفارتخانه‌ها این است که چارچوب‌ها رعایت نمی‌شود و چون آموزش در یک سفارتخانه است، هم گران بوده و هم کلاس‌ها مختلط و با مسائل مختلف همراه است.

* مشاور بین‌الملل در برخی مدارس تهران

فعالیت‌ها سفارتخانه‌ها در ایران به گونه‌ای شده است که حتی برخی سفارتخانه‌ها مشاور بین‌الملل برای مدارس می‌فرستند. 

تا دوسال پیش یک فرد ایتالیایی در مدرسه‌ای در منطقه‌ای در تهران به عنوان مشاور بین‌الملل برخی مدارس فعالیت می‌کرد.

به گفته یکی از مدیران آموزش و پرورش، این موضوع دو سال پیش شناسایی شد و جلوی آن در آن منطقه گرفته شد اما آیا در مدارس دیگر این اتفاق همچنان ادامه دارد؟

* ۲۰۳۰ حذف شد اما...

بررسی‌ها حاکیست سفارتخانه‌های خارجی برای ارتباط با دانش‌آموزان ایرانی در تلاش هستند. به ویژه بعد از حذف سند ۲۰۳۰ از برنامه‌های مدارس، سفارتخانه کشورهای مختلف با روش‌های گوناگون سعی در ارتباط با دانش‌آموزان کشورمان دارند.

برگزاری مسابقات و وعده اردوهای خارجی، بورسیه شدن و تحصیل در خارج از کشور، برگزاری کلاس‌های آموزش زبان با معیارهای کشورها و سبک و سیاق‌شان از دیگر موارد است.

* هویت دانش‌آموزان نشانه گرفته شده است

نکته دیگر در برنامه‌های آموزشی و تفریحی سفارتخانه‌ها این است که آنها برنامه‌ها و سبک زندگی کشورهای خودشان را به دانش‌آموزان ایرانی تحمیل می‌کنند. اینکه دانش‌آموزان همان رفتارهایی را باید نشان دهد و همان پوشش و آدابی را رعایت کند که دانش‌آموزان آنها در کشورشان انجام می‌دهند. 

حتی در سفرهای اردویی که به خارج از کشور دانش‌آموزان برده می‌شوند، این وضعیت بیشتر نمایان است و نکته حائز اهمیت این است که برخی از این دانش‌آموزان به دلیل نخبه بودن و برخی وضعیت مالی بسیار مناسب در این برنامه‌ها جای گرفتند. به عبارت دیگر سرمایه علمی و مالی کشور تحت سلطه قرار می‌گیرد.

یکی از مدیران پیشین آموزش و پرورش در این خصوص گفت: ما درباره ارتباطات مدارس به مسؤولان مدارس اطلاع‌رسانی نکردیم. آنها خط قرمزها را نمی‌دانند و برخی مواقع وقتی سفارتخانه‌ها به سراغشان می‌آیند، تصورشان این است که فرصت ارتباط گیری فراهم شده است. این در حالیست که این سفارتخانه برخی اهداف خود را از طریق مدارس کشور محقق می‌کنند.

به گزارش حلقه وصل، به نظر می‌رسید نظارت بر فعالیت‌های آموزشی سفارتخانه‌ها مورد غفلت واقع شده است و در این خصوص باید مسؤولان آموزش و پرورش و وزارت امور خارجه پای کار بیایند.