اگر مبنای رفتارهای اجتماعی افراد "دلم می خواهد" باشد، عاقبت آن جامعه چه خواهد شد؟

به گزارش حلقه وصل به نقل از روابط عمومی برنامه «چراغ» شبکه 5، در هفته گذشته میزبان «نعیمه اسلاملو» یکی از نویسندگان و بانوان موفق کشورمان هستند که سالهای زیادی است در حوزه ی جایگاه زنان در اندیشه ی انقلاب اسلامی فعالیت می کنند. سالها پژوهش و تحقیق بصورت کاملاً تخصصی که خروجی آن بیش از 20 عنوان کتاب است که به چاپ رسیده و همچنین مدرس دوره های عفاف و حجاب برای دانشجویان و طلاب هستند، بود.

اسلاملو با اشاره به ظلم تاریخی نسبت به زنان گفت: در طول تاریخ زنان بیشتر از مردان مورد ظلم واقع شده اند که این امر ریشه در دو نکته دارد:  طبیعتاً نوع زن به لحاظ ظاهری و جسمی نسبت به مردان ضعیفترند. از سویی جذابیت ظاهری زنان بیشتر است. اما عاملی که سبب شده جذابیت ظاهری زنان مستمسکی برای سوء استفاده آنها شده و به آنان ظلم شود، وجود میل به دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن از سوی زنان است؛ هر چند این نیاز درونی در تمام انسانها وجود دارد ولی در میان زنان بیشتر است. همه ی زنان دوست دارند زیبا باشند و مورد تحسین و توجه قرار بگیرند. اما مسئله این است که برای دیده شدن و مورد تحسین قرار گرفتن از چه بُعدی از ابعاد وجودیشان بهره گیری کنند! و به چه سمت و سویی بروند. قصه ی حجاب، قصه ی گذشتن از خودخواهی ها و امیالی است که لذتش در دسترس است برای رسیدن به لذات بالاتر، برای خود آدمها، قصه ی فداکاری برای دیگران، برای امنیت اجتماعی، آرامش خانوادگی و سلامت روانی جامعه. هیچ کس معتقد نیست که فرهنگ جلوه گری بهتر از عفاف است چرا که میل به تکریم شدن و مورد احترام قرار گرفتن، از امیال فطری ماست. در دین اسلام توصیه های بسیاری در زمینه ی نوع آرایش و پوشش زنان در برابر همسر و در برابر نامحرم وجود دارد و زنان باید حواسشان باشد که سرمایه وجودی خود را بر اساس لذت های زودگذر و در دسترسی که رو به زوال است، هزینه نکنند و فقط به ظاهر محدود نشوند. 

وی تصریح کرد: مبنای فکری حاکم در دوران پهلوی ارزشگذاری زن بر اساس جذابیت های ظاهری اش بود. با یک جستجو و تحقیق ساده بر اساس متن یا تصویر می توان فهمید که نوع نگاه و تعریف از زن و عرصه رقابت چه بود؛ زمین مسابقه ای که برای زنان پهن شده بود، رقابت بر سر زیبائی های ظاهری بود. مراسم دختر شایسته و انتخاب زیباترین دختر بر اساس شاخص هایی که بیان آن شرم آور است، معیار ارزشگذاری زنان بود. جالب اینکه از رسانه و تلویزیون گرفته تا جلد محلات و سر درب سینماها تصاویر نیمه عریان زنان به نمایش گذاشته می شد. در حالی که پس از انقلاب اسلامی، زنان ارزش و جایگاه واقعی خود را یافتند و توانستند حضور مؤثر و فعالی در اجتماع و در عرصه های گوناگون اعم از علم، فرهنگ و ورزش پیدا کنند. طبیعی است که نمی توان گفت در دوره پهلوی هیچ زن فرهیخته و تحصیلکرده ای نبود. در زمان فرعون هم زنی همچون آسیه در کاخ فرعون بود. مسئله این است که معیار ارزشگذاری زنان امر تحصیل و حضور اجتماعی نبود و حتی به زنان تحصیلکرده بها نمی دادند، هیچ گاه در زمان پهلوی بانو مجتهده امین مطرح و الگو نبود و به آنها بهایی داده نمی شد بلکه نوع تعاملات زنان دربار و رقابت هایی که در مدارس طراحی میشد، یا راه اندازی کاخ جوانان و برگزاری مسابقه ی دختر شایسته آن هم با بودجه های دولتی معیار بود، خاطراتی که خودشان یا اطرافیان شاه در مورد ارتباط درباریان با جنس مخالف نقل می کنند، گواه این حقیقت است. از سویی ترغیب و تشویق جوانان به سمت ابتذال و از طرفی معرفی حیا و حجاب به عنوان نماد عقب ماندگی از جمله پوشش چادر که از آن تعبیر به کفن سیاه می شد یا به کار بردن واژه ی أمّل، نمونه هایی از تلاش رژیم منحوس پهلوی بود. 

وی در پاسخ به سوال مجری یادآور شد: اگر مبنای رفتارهای اجتماعی افراد دلم می خواهد باشد، عاقبت آن جامعه چه خواهد شد؟ آیا هر فردی در جامعه هر کاری دلش خواست باشد، این امر چقدر امکانپذیر است؟ مرز تعیین کننده ی این رفتار چه چیزی خواهد بود؟ و این زنجیره تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد؟ اگر زنان بگویند من دلم می خواهد این را بپوشم، مردان هم میتوانند بگویند ما دلمان می خواهد اینگونه نگاه کنیم؟ و یا هر طور دلمان می خواهد رفتار کنیم؟ داشتن حق انتخاب به این نحو نه تنها در دوره ی پهلوی رخ نداد بلکه در هیچ کشوری هم رخ نخواهد داد که افراد رفتارهای اجتماعی شان بر مبنای دلم می خواهد باشد. چرا که در واقع اجتماعی شکل نمی گیرد و دیگر آن اجتماع دوامی نخواهد داشت.

حقیقتاً وجود ضوابط و قوانین اجتماعی برای حدود پوشش، حفظ نظام اجتماع است. در دوران پهلوی فضای فرهنگی تبلیغاتی حضور زنان به گونه ای بود که از رسانه ی ملی قابل بیان نیست. در آثار پژوهشی خود نیز بسیاری از موارد را با سانسور آورده ایم. در جامعه ای که فساد و رفتارهای غیر اخلاقی به شکل علنی به عنوان ارزش و افتخار معرفی می شد، مثلاً در ماه رمضان درباریان مراسم مختلف برگزار می کردند از جمله اینکه مشروب می خوردند و از تلویزیون هم پخش می شد. حتی بر اساس مصوبه ی 156 شورای هماهنگی امور اجتماعی، حضور زنان محجبه در تمام عرصه های اجتماعی محدود شده بود؛ یعنی زنان محجبه نمی توانستند به اداره ها، مساجد، مدارس و دانشگاه بروند. لذا عملاً زنانِ با حجاب اجازه ی فعالیت نداشتند. در پی اعتراض مردم نسبت به این مصوبه که زنان نمی توانند به مدرسه بروند، شاه جواب می دهد، حتی اگر منجر به تعطیلی مدارس شود، این قانون را بر نمی داریم. یا به فرموده ی حضرت امام (ره) یک نوجوانی که می خواست به مسجد برود، اینقدری که در این مسیر مشروبخانه و کاباره بود کتابخانه نبود،. یا در روزنامه ها توصیه می کردند که آقایان هنگام نزدیک شدن به سینما به پرده سینما نگاه نکنند؛ چون درصد زیادی از تصادفات تهران جلوی سینما اتفاق می افتاد. تلاش شاه مملکت برای تحریک دائمی میل سیری ناپذیر افراد و ارزشگذاری و معرفی آن به عنوان نماد افتخار به صورت علنی، باعث به انحراف کشیدن جوانان می شد.

اسلاملو در واکنش به مصاحبه مردمی برنامه خاطر نشان کرد: بی خبری در خیلی از حقایق دین ما وجود دارد آن ها بر اساس آنچه که در رسانه ها می شنوند، روانشناس ها می گویند افراد با واقعیت ها زندگی نمی کنند، بلکه با تصوراتشان از واقعیت زندگی می کنند و امروز هر کس که بتواند آن تصور را بسازد حرفش را می شنوند نه آن چیزی که واقعیت دارد. درباره ی ماجرای پهلوی امروزه اینقدر اخبار غلط و بی منطق در فضای رسانه ها خصوصاً فضای مجازی، وجود دارد که اجازه فکر کردن و فهمیدن را نمی دهد. نکته جالب این است که به جای این که مصداقی منطقی و مستدل ذکر کنند، تصویری از شاه که دست بر سر بچه یتیم گذاشته را در کنار تصویری از حضرت امام (ره) که اخم کرده می آورند و حقیقتی را وارونه جلوه می دهند یا آنگونه که خودشان دوست دارند تحریف می کنند. غافل از اینکه نمونه هایی از تصاویر این چنینی را هر کس میتواند بسازد، حتی در مورد یزید، یزید در قصرش نشسته خیلی خوب و مهربان و تصویری از امام حسین (ع) در میدان جنگ! این ها نباید تبلیغ شود خوبی این گزارش شما این است که فارغ از این که بیایند این آدم ها را نشان دهند، اندیشه را گفتند. واقعاً فکر پهلوی این بود و همین کار را کرد. همین مصادیقی که شما در رسانه ¬ها و یا در کف جامعه می بینید، در روزنامه ها، حرفها، مسابقات، نمایندگان زن ایران در سازمان ملل مبنا این بوده که چقدر میتوانی بر روی جسمت بیشتر کار کنی! مبنای ارزشگذاری آن ها ظاهرشان هست نه تفکرشان، لذا زنان تاریخ مصرف پیدا می کنند و زمانی که جوان هستند، دیده می شوند ولی بعد نه! این تصور غلط است. زمانی بود می گفتند حجاب سخت و دست و پاگیر است. بله به هر حال چادر ممکن است دست و پاگیر هم باشد. اما الان شما یک گیره زدید به روسریتان و یک لباس بلند پوشیده اید، در عین حال فعالیت اجتماعی خود را هم انجام می دهید. پس پوشیدگی و پوشش عفیفانه منافاتی با حضور اجتماعی زنان ندارد. نگاهی که در دوره ی پهلوی ارزش محسوب می شد و متأسفانه امروزه نیز بعضا به عنوان ارزش معرفی می شود داشتن استانداردهای زیبایی لازم است که باید موهایشان را رها کنند و یک شالی مثل نوار باریک روی سرشان باشد و سختی های این سبک از برهنگی و مد رایج را در گرما و سرما به جان می خرند؛ یعنی دائم شال از سر طرف می افتد و طبیعتا از سوی افراد مورد تذکر قرار می گیرد، شلوارهای تنگ، پاچه های کوتاه، مانتوهای تنگ، آرایشی که دائم روی صورت خانم هست و او را آزار می دهد، بعبارتی می توان گفت بی حجاب بودن خیلی سختتر از با حجاب بودن است. هنوز آن تفکر جلوه گری به چشم می خورد. تفکری که قائل است هر چه بیشتر دیده شوی، بیشتر هم مورد توجه قرار می گیری و ارزشت بیشتر است! 

وی گفت: امروز مسئله این نیست که جوانان نمی دانند حجاب خوب است و فرهنگ بی بند و باری و عدم رعایت حریم ها بد است؛ خیلی ها ارزش ها و ضد ارزش ها را می دانند؛ همه ی انسانها دروغگویی و غیبت را بد می دانند. بلکه امروزه مسئله این است که دارند تئوریزه می کنند که جای ارزش و ضد ارزش را تغییر دهند، جلوه گری را نماد ارزش دادن به زن معرفی کنند. اگر دقت کنید در میان اینهمه تنوع و مدل های رایج مختلف پوشش، همه به سمت کوتاهتر شدن و تنگ تر شدن می رود. اگر این امر جریان هدایت شده توسط دشمن نیست چرا یکبار بصورت تصادفی، مدل پوشیده و کاملی مُد نمی شود؟!  جریان مدگرایی به سمت تغییر ارزش ها پیش می رود. چرا وقتی خانمی برهنگی را انتخاب می کند، تایید و تشویق می شود و می گویند حق انتخاب بوده است اما وقتی یک سلبریتی حجاب را انتخاب می کند، تایید و تشویق نمی شود بلکه تخریب هم می شود! ؟ کسی که الگوی نوجوان و جوان کشور است! 

وی در پاسخ به سوال مجری مبنی بر عدم لزوم قانون و ضابطه برای حجاب گفت: برای درونی شدن هر ارزشی باید کار فرهنگی انجام شود، هر چند در عرصه ی فرهنگسازی برای پوشش نیز از جانب مسئولین ما کم کاری شده و از همین رسانه باید از مسئولین مطالبه گری کرد و پرسید چرا نسبت به این ارزش فرهنگی اینقدر بی اعتنایی می شود؟ چرا درست کار نمی کنند؟ ولی این سوال جدی هم هست که آیا مسئله ای که اجتماعی است و رفتارهای اجتماعی افراد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، از جمله سبک پوشش عفیفانه و یا غیر عفیفانه، حریم روابط زن و مرد و رعایت کردن یا نکردن آن که بر سلامت روانی افراد و آرامش خانوادگی و از همه مهمتر امنیت اجتماعی تاثیر گذار است، صرفاً با اکتفا به فرهنگسازی تامین می شود؟ اگر اینگونه باشد در مسئله ی کرونا نیز که یک مسئله ی اجتماعی و تاثیرگذار است، باید همینگونه باشد؛ در مقام مقایسه می توان گفت: هر دو رفتار اجتماعی هستند و بر روی دیگران تاثیر گذار است، چرا در مسئله ی کرونا که اینهمه فرهنگسازی می شود در عین حال پروتکل ها و ضوابط و قوانین هم وضع می شود؟ چون ذاتاً انسان ها میل به راحتی و راحت بودن دارند! 

این کارشناس و پژوهشگر حوزه ی زنان در بخشی از سخنانش گفت: همانطور که گفتم قصه ی حجاب، فداکاری کردن برای دیگران و اجتماع برای بدست آوردن لذات بالاتر برای دیگران است، قصه ی عدم رعایت این حدود هم قصه ی خودخواهی بشر است که می خواهد به لذت حال برسد و تحسین شود ولی در پی آن هم به خود و هم به دیگران آسیب می رساند. همه ی اینها حاکی از این است که فارغ از اهمیت و ضرورت وجود قوانین در مسئله ای مثل کرونا، که افراد پیش چشمان خود عزیزانشان را از دست می دهند، باز هم راحت طلبی و بی تفاوتی عده ای باعث می شود این مسئله ی بهداشتی را رعایت نکنند! چه برسد به بحث حجاب که تبعات آن گاهی سالها بعد خودش را نشان خواهد داد. بنابراین فرهنگسازی بسیار مهم است اما به این معنی نیست که دیگر قوانین اجتماعی وضع نشود. در دوران پهلوی نیز در کنار کارهای فرهنگی قوانین و ضوابط بسیار محدود کننده ای برای افراد محجبه وضع شده بود. اما آیا هر اجباری بد است؟ عده ای می خواهند با به کار بردن لفظ اجبار افکار عمومی را منحرف سازند اما اگر واقع بینانه بنگریم، در کل دنیا برای مسائل اجتماعی ضوابطی وضع می شود. 

اسلاملو در پاسخ به این سوال که اجبار در مورد پوشش بد است، چه رضاخان چه جمهوری اسلامی، ادامه داد: رضا شاه بر چه مبنایی قوانین منع حجاب را گذاشت؟ بر مبنای دین خدا یا بر مبنای نظر مردم؟ بر اساس قانون مشروطه، شاهان مشروطه قسم می خورند که نه تنها به قوانین اسلامی پایبند باشند بلکه مروج احکام اسلامی هم باشند. فرانسه بر چه استنادی قوانین منع حجاب می گذارد؟ به استناد قانون خدا یا به استناد نظر مردم و یا با استناد به قوانین داخلی یا معاهدات بین المللی که کشور فرانسه تعهد داده است؟ فرانسه بر اساس هیچ کدام از اینها نمی تواند قانون منع حجاب بگذارد. در کشور ما قوانین حجاب علاوه بر اینکه جزو ارزش های اخلاقی است بر اساس حکم خدا و بر اساس این است که مردم برای اجرای احکام اسلامی انقلاب کردند.  انقلاب شناسان و جامعه شناسان دنیا بر اساس شعارهای مردم، معتقدند که شعارهای انقلاب مردم ایران، فرهنگی و اعتقادی بود. از سویی دستاورد رژیم پهلوی برای زنان چه بود؟ زنان بدکاره و تن فروشی که متاسفانه در عرصه هایی که نمیشود بیان کرد ارزشمند و شاخص ارزش بود. ولی الان نتیجه و شیوه قوانین عفاف و حجاب در جامعه این شد که اینقدر در جامعه زنان تحصیلکرده و موفق، نویسنده و ورزشکار و ... وجود دارد که قابل ذکر نیست. دستاوردها را بر اساس کتاب جواهرانه مقایسه کنید. بشر اختیار دارد و خوب و بد در هر زمانی وجود دارد. مهم این است که چه ارزش هایی در جامعه حاکم می شود!  زنان محجبه پوششی را انتخاب کرده اند که برگرفته از زنان بزرگ تاریخ است. و باید حواسشان باشد که توجه به آنها زیاد است. پس باید هم به رفتارهایشان توجه بیشتری داشته باشند و هم کنشگری خود را فعالتر و مؤثرتر کنند. تا آن لذتی را که از حجاب چشیده اند، کمک کنند تا بقیه هم بچشند. خطابم به افراد بی حجاب هم این است که به دستورالعمل های خالق هستی عمل کنند که در غیر اینصورت نظم خلقت به هم می خورد و اولین کسی که آسیب می بیند زن است..