«عروس یمن» فقط برای زنان نیست/ انقلاب اسلامی در خارج از مرزهای ایران، مسیر خودش را پیدا کرده

به گزارش حلقه وصل، نشست نقد و بررسی کتاب «عروس یمن» به قلم زینب پاشاپور و از منشورات روایت فتح با حضور نویسنده، هادی عبدالوهاب (منتقد) و محمدقائم خانی (کارشناس مجری) در کتابفروشی به‌نشر تهران برگزار شد.

«عروس یمن» در یمن سر و صدا کرد!
در این نشست زینب پاشاپور ضمن مغتنم دانستن فرصت نقد این کتاب در شب ولادت حضرت جواد الائمه (ع) در کتابفروشی آستان قدس رضوی گفت: ورود من به دنیای حرفه‌ایِ نویسندگی با کتاب «بی تو پریشانم» بود که درباره زندگی خودم و همسر شهیدم نوشتم. انتشارات روایت فتح را هم به این خاطر انتخاب کردم که گمان می‌کردم باعث دیده شدن این کتاب می‌شود که همینطور هم شد.

نویسنده «عروس یمن» افزود: راوی کتاب «عروس یمن» را هم به واسطه همسرم شناختم و در مراسمی که به عنوان خانواده شهید دعوت شده بودیم با ایشان آشنا شدم. ایشان رابطی بودند که اخبار یمن را بدون واسطه و سانسور دریافت کنیم. بعد از مدتی متوجه شدم زندگی ایشان و همسرشان قابلیت این را دارد که به کتاب خوبی درباره مردم یمن تبدیل شود.

وی ادامه داد: در روایات آخرالزمان بار‌ها نام یمن و مردمش را خوانده‌ایم و این، موضوع را برای من مهمتر کرده بود. خانواده راوی «عروس یمن» از کشور‌های مختلف محور مقاومت بودند و این ظرفیت وجود داشت که آن را روایت کنیم و به سراغ زندگی مردم یمن بریم.

پاشاپور گفت: متاسفانه اتفاقاتی که بعد از انتشار این کتاب افتاد از جمله دستگیری آقای حسن العماد، باعث شد این کتاب دیده نشود. حتی ایشان را نتوانستیم برای رونمایی کتاب دعوت کنیم. متاسفم که برای آزادی ایشان هم مطالبه عمومی شکل نگرفت در حالی که ایشان از وقتی که به تشیع گرایش پیدا کردند، سعی داشتند یک تبلیغ‌گر درست برای آن باشند.

نویسنده کتاب «بی‌تو پریشانم» افزود: وقتی این کتاب منتشر شد در یمن سر و صدا کرد و به ویژه رسانه‌های نزدیک به عربستان در این کشور، واکنش‌های زیادی نشان دادند. ما برنامه داشتیم که این کتاب را به عربی ترجمه و منتشر کنیم، اما اتفاقات به نحو دیگری رقم خورد، اما ان‌شا‌الله حتما این ترجمه را چاپ و منتشر خواهیم کرد.

«عروس یمن» فقط برای زنان نیست
هادی عبدالوهاب، نویسنده و منتقد ادبی نیز در این نشست گفت: در این کتاب، فرم با محتوایی که نویسنده در آن زیست می‌کند، ارتباط مستقیمی دارد و فرم جدید ابداع شده توسط نویسنده به نیاز او برای بیان روایتش برمی‌گردد. نویسنده در این کتاب به این نتیجه رسیده که به شخصیت‌ها بیشتر نزدیک شود و زاویه روایت سختی را برای آن انتخاب کرده و با توجه به تسلطی که در این کتاب می‌بینیم، متوجه می‌شویم خانم پاشاپور به ادبیات داستانی و ادبیات خلاقه تسلط زیادی دارد.

وی افزود: طرح جلد، پس‌زننده است و بیشتر بُعد زنانه دارد و می‌توانست خلوت‌تر باشد. این کتاب فقط برای زنان نیست. با کتابی طرفیم که می‌تواند برای هر علاقمندی جذاب باشد و باب مسائل جدید را باز کند.

عبدالوهاب ادامه داد: شخصیت‌پردازی در این کتاب باید عمق بیشتری داشته باشد که در کتاب‌های تاریخ شفاهی معمولا جدی گرفته نمی‌شود، ولی نویسنده در این کتاب، خطر کرده و به سراغ شخصیت‌پردازی راوی‌ها رفته است که خیلی در شیرین‌تر شدن این کتاب، موثر بوده است. ما در این کتاب با یک روایت داستانی روبروییم که می‌تواند برای مخاطب، جذاب باشد.

نویسنده رمان «متولد زمستان» تصریح کرد: لحن و زبان اثر هم از ویژگی‌های آن است و نشان می‌دهد نوبیسنده می‌خواسته کتابش بالاتر از آثار رایجی باشد که این روز‌ها در بازار کتاب و در این موضوع دیده می‌شوند. کسانی که در حوزه روایت و تاربخ شفاهی فعالیت می‌کنند می‌توانند از این کتاب، چیز‌های زیادی بیاموزند.

وی خاطرنشان کرد: ویژگی زبانی «عروس یمن» به شخصیت‌پردازی کمک کرده است؛ ضمن این که در دام رمانتیسیسم و سانتی‌مانتالیسم هم نیفتاده است. در این کتاب در عین حال که زنانگی و مادرانگی وجود دارد، نویسنده مسیری را انتخاب کرده که پیام کتاب به جان مخاطب بنشیند.

عبدالوهاب ادامه داد: به نظرم کسی که اسمش به عنوان راوی اصلی کتاب آمده را باید کانونی کنیم در حالی که زاویه دید صاحب اصلی روایت را در این کتاب کمتر احساس می‌کنیم. می‌شد این شخصیت پررنگ‌تر شود. در «عروس یمن» بیشتر خاطرات آقای حسن العماد را می‌خوانیم و شخصیت فاطمه مؤمنی در حاشیه شخصیت او قرار گرفته است در حالی که آخر کتاب می‌بینیم، فاطمه، کار‌های مهمی را انجام داده است.

تلاش می‌کنم خواننده از خواندن کتابم لذت ببرد
زینب پاشاپور در این بخش ضمن ارائه توضیحاتی درباره مطالب بیان شده، گفت: من، جلد کتاب را پسندیدم اگر چه ممکن است از دید یک آقا، جذابیت نداشته باشد. نوشتن کتاب با چند روای اگر چه کار را سخت می‌کند، اما موجب جذابیت آن هم می‌شود. من در حال نوشتن، خودم را جای خوانندگان می‌گذارم و تمام تلاشم را می‌کنم تا خواننده ضمن دریافت پیام کتاب، از خواندن آن هم لذت ببرد.

وی افزود: من دوست داشتم نگاه همه جانبه‌ای به یمن داشته باشم. مثلا برای نوشتن بخشی از کتاب، یک سریال ۲۰ قسمتی را دیدم تا به درک درستی از شرایط برسم و نوشته‌ام از قدرت لازم برخوردار باشد. در تقسیم‌بندی فصل‌های کتاب، نصف بیشتر آن متعلق به خانم مومنی است و البته قبول دارم که در جاهایی، شخصیت ایشان در حاشیه قرار می‌گیرد چرا که شخصیت او در دنیای واقعی هم تحت تاثیر همسرشان است. یکی از راه‌ها این بود که شخصیت حسن العماد پررنگ شود تا این تاثیر هم نشان داده شود.

واقعیت جهان عرب، گمشده اصلی رسانه‌های جمهوری اسلامی است
محمدقائم خانی نیز در این نشست گفت: وقتی کتاب را شروع کردم به خاطر کتاب‌هایی که عموما در این حوزه نوشته می‌شود، انتظار روبرو شدن با چنین کتاب شُسته و رُفته‌ای را نداشتم و خوشحالم که این کتاب را خواندم و امشب، فرصتی شد تا درباره‌اش با دوستان صحبت کنیم.

خانی تصریح کرد: رابطه با یمن یک رابطه ویژه است و حتی اگر به تاریخ صدر اسلام برگردیم هم اسلام آوردن مردمان این سرزمین هم ویژه بوده است. یمنی‌ها در تاریخ اسلام بسیار مهمند و نسبتی همیشگی هم با ایران داشته‌اند. در دوره جدید هم یمنی‌ها داعیه‌دار هزاره عربی‌اند و خودشان را اهل تمدن و سابقه قدیمی می‌دانند و همیشه نقش خاص و ویژه داشته اند.

خانی افزود: «عروس یمن» کتاب عجیبی است که از شرق عربستان آغاز می‌شود و پیوندی در عراق می‌خورد و به ایران می‌آید و با فردی مواجهیم که در ایران به خواستگاری آمده است و پیوندی برقرار می‌شود که واقعی و جذاب است. بخش مهمی از جهان عرب با همه عربیت‌شان در این کتاب تجلی پیدا کرده است. واقعیت جهان عرب، گمشده اصلی رسانه‌های جمهوری اسلامی است و تصویر خاصی از محور مقاومت نداریم؛ فقط کلماتی بیان می‌شود که تا حد زیادی معنی شان را از دست داده اند. امیدوارم در سال ۱۴۰۱ شاهد رونمایی از ترجمه عربی این کتاب باشیم.

درکی از جهان شیعی نداریم
هادی عبدالوهاب به عنوان منتقد کتاب در این نشست و در بخشی دیگر از سخنانش گفت: ما در اتاقی زندگی می‌کنیم که سقفش باز است و حضور اکسیژن به چشممان نمی‌آید و اگر منافذش بسته شود، تازه قدر آن سقف باز را می‌دانیم. در این کتاب می‌فهمیم که جنبش انصارالله یمن برای مسائل اولیه‌ای که در جمهوری اسلامی به آن دست پیدا کرده ایم، جانشان را از دست می‌دهند و مبارزه می‌کنند و این برای مخاطب ایرانی، تلنگر خوبی است.

وی افزود: ما درکی از جهان شیعی نداریم و همین ۵ کشوری که در «عروس یمن» به آن پرداخته شده است را نمی‌شناسیم. «عروس یمن» به راحتی می‌تواند مخاطب ایرانی را از مسائل معیشتی و روزمره جدا کند و پرده را از جلوی چشمش کنار بزند. باید دقت کنیم کسی که برای درس خواند به ایران آمده چطور به یک رهبر اعتقادی در یمن تبدیل می‌شود؟ اینجا باید به هسته سخت و اولیه نقلاب اسلامی اشاره کنیم. ما آدم‌های زیادی داریم که در حوزه‌های علمیه درس می‌خوانند، اما در عمل، کار‌هایی انجام می‌دهند که بر ضد آرمان‌های انقلاب اسلامی است در حالی که روای این کتاب، با بخش زنده و بالنده انقلاب اسلامی در ارتباط است.

این نویسنده و منتقد تصریح کرد: راوی «عروس یمن» ۳۰ سال بعد از انقلاب به ایران می‌آید و تشیع و انقلاب اسلامی را می‌فهمد و به شخصی تاثیرگذار تبدیل می‌شود. در کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» اصل جریان اسلام سه ریشه دارد که ائمه اطهار با این بن‌مایه‌ها کار و فعالیت تبلیغی‌شان را انجام می‌دادند. «رهبری سیاسی»، «آموزش مذهبی» و «تهذیب روحی» این سه اصل مهم است و حسن العماد هم این مسیر را طی می‌کند. او نمونه کاملی از آتش به اختیار است و وقتی بحث مسئله نظام سیاسی پیش می‌آید، نظر مردم را ارجح می‌داند و کلیشه‌ای که از خنجر‌های به کمر بسته یمنی‌ها در ذهن ما ساخته شده را می‌شکند.

عبدالوهاب ادامه داد: نباید تولیدات حوزه مقاونت اسلامی را مثل کارخانه سری‌سازی بدانیم و باید نسبت به کیفیت آثار، حساس باشیم. ارتباطات میان‌فرهنگی در «عروس یمن» مهم است و نشان می‌دهد که محور مقاومت فقط محدود به شیعیان نمانده و در حالی مستحکم می‌شود که مردم این کشور‌ها به هم پیوند بخورند. این پیوند مردمی مهمتر از آن است که بخواهیم کار‌ها را با اقدامات نظامی یا سیاسی پیش ببریم.

انقلاب اسلامی در خارج از مرز‌های ایران، مسیر خودش را پیدا کرده است
زینب پاشاپور هم در بخش نهایی سخنانش گفت: در مراسم سالگرد شهادت برادرم «حاج اصغر پاشاپور» از یکی از فرماندهان محور مقاومت شنیدم که برادرم نگاه ویژه‌ای به یمن داشته و این، برای من مایه مباهات بود و نوشتن این کتاب را رزقی برای خودم می‌دانم.

وی افزود: چه بپذیریم و چه نپذیریم، انقلاب اسلامی در خارج از مرز‌های ایران مسیر خودش را پیدا کرده و در قلب‌ها نفوذ می‌کند. شخصیت کتاب «عروس یمن» یکی از این نمونه‌هاست. امام خمینی نفس خودشان را اصلاح کرده بودند و تاثیری که بر افراد می‌گذاشتند کاملا درونی بود. اشکالات موجود، در مبانی انقلاب نیست و به عملکرد افراد بر‌می‌گردد.

همسر شهید حاج محمد پورهنگ ادامه داد: احساس می‌کنم ما مجبور شدیم از انقلاب اسلامی رد شویم و دغدغه من این بود که وارد مسیر انقلاب بشوم و سوژه کتاب بعدی‌ام هم فردی در دل انقلاب است که در خانواده‌ای بی ربط با انقلاب متولد می‌شود، اما از انقلاب اسلامی تأثیر می‌گیرد.

پاشاپور درباره کتاب بعدی‌اش «سایه ناتمام» گفت: این کتاب که ان شاالله به زودی منتشر می‌شود، فرم جدیدی دارد و از نگاه شخصیتی که شهید شده، به اتفاقات اوایل انقلاب سرک می‌کشد و نوشتن آن برای من تجربه جدید و مبارکی بود. این کتاب را انتشارات ۲۷ بعثت منتشر خواهد کرد و زندگی‌نامه داستانی شهید فرشید فرشته سمیعی است. من در این کتاب تلاش کردم به وظیفه‌ام در زمینه جهاد تبیین تا حد توانم عمل کنم.