جزئیات رونمایی از کتاب «همای رحمت»

به گزارش حلقه وصل، حسین عالم‌بخش، دبیر سومین جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر(نقالان علوی)، که از 1 شهریور در تهران آغاز به کار می‌کند، گفت: باعث خرسندی است که برای سومین سال فرصت خدمتگزاری در جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر با هدف زنده نگه ‌داشتن عید سعید غدیر خم مهیا شد. این جشنواره در عرصه نقالی و پرده‌خوانی، تخصصی‌ترین جشنواره در نوع خود است؛ جشنواره‌ای که به همت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری راه‌اندازی شده و هر ساله بر کیفیت آن افزوده می‌شود.

عالم‌بخش با اشاره به اهداف جشنواره گفت: زنده نگه ‌داشتن عید سعید غدیر خم، شناخت سبک زندگی امیرالمومنین(ع)، داستان‌های مربوط به قضاوت‌های حضرت و علم و معرفت شناختی ایشان از اهداف برگزاری جشنواره نقالان علوی است.  جشنواره نقالان علوی علاوه بر اهداف معنوی دارای اهداف هنری از جمله بازپیرایی هنر کهن پارسی یعنی نقالی و پرده‌‌خوانی است.

کتاب «همای رحمت» رونمایی می‌شود

عالم‌بخش درباره نیازهای زیرساختی برای برگزاری این جشنواره گفت: طومارهایی در این دوره از جشنواره به همت استاد داوود فتحعلی‌بیگی و مهدی دریایی از نسخ قدیمی تهیه و بازنویسی شده است تا متناسب با نیازهای روز نقالان مورد استفاده قرار گیرد. این طومارها به تعداد 20 عدد در کتابی با عنوان «همای رحمت»، 5 شهریورماه رونمایی خواهد شد.

وی افزود: از میان طومارهای مذکور 10 عدد همراه با فراخوان سومین جشنواره نقالان علوی در اختیار علاقه‌مندان و شرکت‌کنندگان قرار گرفت و تاکید شد تا نقالان و پرده‌خوانان شرکت‌کننده در این جشنواره یکی از دو طومار ارائه شده در اجرای خود را از این 10 طومار انتخاب کنند. این کار به دلیل ارائه صحیح طومارها در جشنواره انجام شد؛ چرا که در دو دوره گذشته برخی از شرکت‌کنندگان طومارهایی را انتخاب می‌کردند که هم بسیار قدیمی و به لحاظ تاریخی نیازمند کمی به‌روز‌رسانی بودند و هم سند معتبری برای طومار نقل شده وجود نداشت.

عالم بخش اظهار داشت: قدمت بسیار طولانی برخی طومارها در دوره‌های گذشته جشنواره نقالان علوی عدم جذابیت برای مخاطب امروز را به همراه داشت و اعتبار مخدوش برخی طومارها به افکار و اعتقادات مخاطبان آسیب می‌رساند. به این ترتیب تصمیم گرفتیم تا با کمک اساتید و پژوهشگران این هنر طومارهایی در جشنواره مورد بهره‌برداری قرار گیرد که حتی به لحاظ نوع گفتار مطلب نیز به‌روز‌رسانی شده باشد. تمامی این طومارها از نسخ قدیمی انتخاب و بازپیرایی شده است. در نظر داریم تا با کمک و همراهی دفتر تعزیه و نمایش‌های آیینی حوزه هنری با مدیریت محسن میرزاعلی طومارهای جدیدی نوشته شود.

دبیر سومین جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر با اشاره به افزایش بی‌نظیر شرکت‌کنندگان این دوره از جشنواره گفت: سومین دوره جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر با گسترش استقبال سنین گوناگون علاقه‌مند به این هنر کهن ایرانی مواجه شد. این در حالی است که تنها دو دوره از آن گذشته و در ادوار گذشته ما سعی در معرفی جشنواره و هنر نقالی به عموم مردم و جامعه هنری داشتیم.

وی در همین راستا افزود: حضور نقالان جوان و تحصیل‌کرده هنرهای نمایشی در این دوره و تعداد قابل توجه آن‌ها نشان از موفقیت‌های جشنواره در برنامه‌ریزی‌های خود دارد؛ چرا که محسن میرزاعلی از جشنواره دوم به بعد با پیگیری و همکاری استاد فتحعلی‌بیگی و دکتر ناصربخت پای شاگردان جوان خود و دانشجویان تئاتر را به  این جشنواره باز کرد و شرایط چهره‌ای علمی‌تر و آینده‌ساز‌تر به جشنواره داد.

31 اثر به مرحله نهایی جشنواره راه یافتند

عالم‌بخش ادامه داد: مخاطبان جشنواره نقالان در دور سوم برگزاری با افزایش چشمگیری همراه بود. آنچنان که ما سقف حضور در جشنواره را کمی افزایش دادیم. به این ترتیب که 120 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شد و از میان آن‌ها حدود 60 اثر مورد قبول قرار گرفت. همچنین از میان این 60 اثر با بازبینی‌های انجام شده از فیلم‌ها و اجراهای زنده در تهران، 31 اثر به مرحله نهایی جشنواره راه یافتند.

وی در معرفی بخش‌های برگزاری این رویداد فرهنگی و هنری گفت: سومین جشنواره نقالان علوی در سه بخش رقابتی بزرگ‌سال، نوجوان و بخش کودک برگزار می‌شود. حضور نوجوانان در این دوره به همراه اساتید خود که بی‌هیچ ‌ادعایی برای این هنر زحمت کشیده بودند باعث شگفتی هیئت بازبین ما متشکل از استاد داوود فتحعلی‌بیگی، محسن میرزاعلی و ابوالفضل ورمزیار شده بود.

عالم‌بخش افزود: یک بخش ویژه با عنوان «پیش‌کسوتان» در این دوره در نظر گرفتیم که به اجرای نقالی و پرده‌خوانی اساتید و پیش‌کسوتان این هنر اختصاص دارد. این بخش غیر رقابتی بوده و با هدف افزایش آگاهی از اجرای درست نقالی و پرده‌خوانی برای عموم مردم و هم به نوعی کلاس آموزشی برای شرکت‌کنندگان این جشنواره باشد.

وی با اشاره به افزایش یک مکان جدید به محل اجراهای نقالی این دوره از جشنواره گفت: این رویداد فرهنگی و هنری از یکم تا ششم شهریورماه در سه مکان مجزا شامل میدان امام حسین(ع) از ساعت 17 تا 19:30، آمفی‌تئاتر روباز بوستان آب و آتش از ساعت 20:30 تا 23 و صحن یادگار امام واقع در حرم امام خمینی(ره) از ساعت 20:30 تا 21:30 برگزار خواهد شد.

این هنرمند و کارگردان هنرهای نمایشی افزود: در برگزاری این جشنواره به جای مجری از میاندار استفاده می‌کنیم. به هر حال کار سنتی نیازمند برگزاری با شیوه‌ای نزدیک به ارزش خود است. این میانداری را بر عهده شخصی باید گذاشت که خود تجارب سرشاری از هنر نقالی و پرده‌خوانی را دارد. به این ترتیب میانداری جشنواره سوم نقالان علوی را بر عهده محسن میرزاعلی که دارای تجربه و توانای بالایی‌ست گذاشتیم تا هم از تجربه‌های نابش بهره ببریم و هم از نیروی جوانی و پرتوانش استفاده کنیم.

افتتاحیه با ادای احترام بر مزار مرشد ترابی

عالم‌بخش درباره برگزاری آیین بازگشایی و پایانی جشنواره سوم نقالان علوی گفت: آیین افتتاحیه این جشنواره روز پنج‌شنبه اول شهریور ماه ساعت 10:30 در بهشت زهرا(س) قطعه هنرمندان بر مزار مرشد ولی‌الله ترابی با ادای احترام به ایشان و اجرای برنامه‌های ویژه‌ای از جمله نقالی و نواختن سنج و دمام برگزار می‌شود. اختتامیه این جشنواره نیز ششم شهریورماه با حضور اساتید و مدیران فرهنگی هنری در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار خواهد شد. در مراسم اختتامیه جشنواره ضمن تقدیر ویژه از یک پیش‌کسوت هنر نقالی و پرده‌خوانی، آرای هیئت داوران در بخش رقابتی اعلام و رتبه‌های جشنواره معرفی خواهند شد. هیئت داوری این جشنواره را دکتر اردشیر صالح‌پور، داریوش نصیری و مرشد مهدی چایانی تشکیل می‌دهند.

تقدیر ویژه از مرشد مهدی چایانی و مرشد محمد احدی در اختتامیه

تقدیر ویژه از مرشدان بنام و پیش‌کسوت نقالی از دیگر نکاتی بود که عالم‌بخش به آن اشاره کرد و طی بیان گزارشی کوتاه از این بخش در دوره‌های قبل گفت: در اختتامیه اولین جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر از مرشد ابوالحسن میرزاعلی به عنوان پیش‌کسوت مرشدان نقالی و پرده‌خوانی ایران تقدیر شد. در دومین جشنواره نیز از مرشد سعیدی تقدیر شد. امسال نیز در سومین جشنواره نقالان علوی در نظر داریم تا از مرشد مهدی چایانی و مرشد محمد احدی تقدیر ویژه به عمل آوریم.

عالم‌بخش با اشاره به افزایش تعداد جوایز این جشنواره از 6 نفر به 9 نفر گفت: جوایز این جشنواره جوایز سومین جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر در سه بخش بزرگ‌سال، نوجوان و کودک اهدا خواهد شد. به این ترتیب در بخش نقالی بزرگ‌سال جوایز نفر اول به همراه تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و جایزه نقدی 2میلیون تومان، نفر دوم به همراه  لوح تقدیر و جایزه نقدی 1.5میلیون تومان، نفر سوم لوح تقدیر و جایزه نقدی به مبلغ 1 میلیون تومان اهدا می‌شود. اما در بخش کودک و نوجوان به 6نفر متشکل از 3نفر در بخش کودک و 3 نفر در بخش نوجوان جایزه خواهیم داد. به این ترتیب به نفر اول در بخش کودک و در بخش نوجوان به صورت مجزا تندیس جشنواره، لوح افتخار و جایزه نقدی 700هزار تومان، نفر دوم  لوح تقدیر و جایزه نقدی به مبلغ 500هزار تومان و نفر سوم لوح تقدیر، جایزه نقدی 400هزار تومان اهدا خواهد شد.

وی در ادامه گفت: ما در نظر داشتیم تا در سومین سال برگزاری این جشنواره آن را به صورت بین‌المللی برگزار کنیم. حتی در نشست خبری دوره قبل نام برخی از کشورهای مورد نظر برای برگزاری بین‌المللی جشنواره و ایجاد تعامل با آن‌ها از جمله عراق، هند، پاکستان، تاجیکستان و بحرین اعلام کردم. اما این کار مستلزم تامین برخی نیازهای مالی و حمایتی به همراه همکاری‌های سازمان‌های مربوطه است که در این دوره میسر نشد. بهتر است این بخش را با گام‌‌های دقیق‌تری انجام دهیم تا به بهترین شکل ممکن برگزار شود.

عالم‌بخش با تاکید بر ارج نهادن مرشدان مطرح و یا گمنام شهرستانی با به‌کارگیری و تقدیر از آن‌ها گفت: شناسایی مرشدان بسیار توانمند اما گمنام در سراسر کشور از دیگر برنامه‌های ماست و در نظر داریم تا آن‌ها را جذب و از غربت و انزوای احتمالی‌شان جلوگیری کنیم. در همین جشنواره از مرشد علی مداحی نقال آذربایجانی اهل تبریز دعوت کردیم تا علاوه بر حفظ گنجینه‌های با ارزش نقالی کشور از اجراهای بی‌نظیرشان بهره ببریم. این برنامه جزو برنامه‌های طولانی و مداوم ما است.

وی با ابراز امیدواری از موفقیت‌های جشنواره نقالان علوی گفت: با توجه به غفلت طولانی از نقالی ما توانستیم بار دیگر این هنر را زنده کنیم و جریان تازه‌ای را در رگ‌های آن ایجاد کنیم.

عالم‌بخش در توضیح مشارکت‌های دیگر سازمان‌های فرهنگی و هنری در برپایی این جشنواره افزود: فرهنگ‌سرای عترت منطقه 12 شهرداری تهران در برپایی این جشنواره ما را همراهی می‌کنند همچنین سازمان فرهنگی و گردشگری تپه‌های عباس‌آباد علاوه بر همکاری در برپایی جشنواره در برخی موارد مشارکت‌های مالی‌ خواهد داشت. اما حوزه هنری تمام‌قد پای این کار ایستاده و بخش اعظم منابع مالی و اجرایی را بر عهده دارد. موسسه تسنیم نور هم در این جشنواره یاری‌های بسیاری را در دور اول داشت. امسال نیز این موسسه با حمایت‌های غیر مالی اما ارزشمند پشتیبان ما در برگزاری این جشنواره است. ان‌شاءالله دیگر سازمان‌های مرتبط به یاری ما بیایند؛ چرا که این جشنواره بیش از مسائل مالی با عشق برپا می‌شود. آن چیزی هم که توانسته جشنواره را به دور سوم بکشاند همین عشق است.

دبیر سومین جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر در این نشست از حضور و پشتیبانی صداوسیما از اجرای برنامه‌های این جشنواره خبر داد و گفت: شبکه 3سیما قرار است تا اجراهای نقالی ما را طی 10 برنامه پشتیبانی کند. همچنین شبکه قرآن در برنامه «رصد» و برنامه «راه نشان» از همین شبکه و برنامه «پلاک یک» و واحد مرکزی خبر پوشش‌های لازم برای جشنواره را خواهند داد.

وی در پایان از همه مدیران حوزه هنری و هنرمندان و نقالانی که در برپایی این جشنواره وی را همراهی و یاری کردند تقدیر کرد.

میرزاعلی: برنامه‌های ویژه آموزشی برای کودک و نوجوان داریم

محسن میرزاعلی مدیر دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری با اشاره به فعالیت‌های این دفتر و چگونگی راه‌اندازی آن گفت: جشنواره نقالان علوی سه سال است که کار خود را با تمام قوا شروع کرده و ان‌شاءلله همچنان به کار خود ادامه خواهد داد. در کنار این جشنواره ما در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری جشنواره نقالان رضوی را نیز سال گذشته برپا کردیم. به این ترتیب پس از فعالیت‌های خوب جشنواره تصمیم بر آن شدیم تا دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی این مرکز را راه‌اندازی و جشنواره‌های مربوطه را با دقت و کیفیت بیشتری برگزار کنیم. باید از کوروش زارعی به عنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری قدردانی کرد که جای خالی دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی در این سازمان را حس و برای آن دست به کار شد.

میرزاعلی ادامه داد: پیش از آنکه رادیو و تلویزیون در میان مردم همه‌گیر شود، پاتوق مردم در میادین شهر، قهوه‌خانه‌ها و چهارسوی بازار بود و رسانه مردم در آنجا با تعزیه‌خوانان و نقالان تامین می‌شد. نقالان ارتباط مستقیم با مردم داشتند و طیف خاصی از جامعه را تشکیل می‌دادند. از طرفی هم تمامی اقشار جامعه با قهوه‌خانه‌ها سر و کار داشتند. آنچنان‌که هنگام ورود به قهوه‌خانه‌ها از هر صنفی را می‌توانستید بیابید. پس مکانی مناسب برای ارتباط مستقیم با مخاطب و اجرای تاثیرگذار نقالی بود.

وی با اشاره به پیشکسوتان نقالی و تعزیه خوانی گفت: طبق آمار دریافتی ما حدود 46 نفر پیشکسوت نقالی و پرده‌خوانی در کشور وجود دارند که از میان آنها حدود 40نفر از آنها ناشناخته هستند. یکی از اهداف ما در دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی شناسایی این عزیزان و معرفی آنها است. همچنین در نظر داریم تا به مرور این پیشکسوتان را در جشنواره پرده‌خوانی و نقالی ورود دهیم و از توانایی‌هایشان بهره‌مند شویم. همچنین شناسایی پیشکسوتان هنر تعزیه است. چرا که این هنر بسیار در میان مردم جای دارد و هیچ‌کس را نمی‌یابیدکه تاکنون تعزیه ندیده باشند و یا دل به اهل بیت نداده‌باشند. این پیشکسوتان دارای گنجینه‌ای از تجربه و اطلاعات ناب و بی‌نظیر از جمله نسخ تعزیه معتبر، قدیمی و تاثیرگذار هستند.

میرزاعلی افزود: جمع‌آوری جُنگ‌های تعزیه، نُسَخ قدیمی و طومارهای نقالی و پرده‌‌خوانی از اهداف و برنامه‌های ویژه دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی حوزه هنری است. پس از جمع‌آوری آنها همانند کتاب طومارهای نقالی که به چاپ رسانده‌ایم، طبق نظر پژوهشگران و با ویرایش‌های لازم آنها را نیز به چاپ می‌رسانیم.

ضبط تعزیه‌های گوناگون با اجرای پیشکسوتان

مدیر دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری با تاکید بر برنامه‌های آموزشی رسانه‌ای این دفتر گفت: ضبط تعزیه‌های گوناگون با اجرای یکی از بازماندگان تعزیه تکیه دولت تهران به نام مرتضی صفاریان از روزهای آینده به همت دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی حوزه هنری در قالب20 مجلس تعزیه آغاز خواهد شد. همچنین فعالیت روی موسیقی تعزیه که در خطر تحریف بسیار خطرناک است در دستور کار ما قرار دارد.

وی در خصوص شوراهای تخصصی دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی حوزه هنری و فعالیت‌های آن گفت: داود فتحعلی‌بیگی، محمدحسین ناصربخت، اردشیر صالحپور، عظیم موسوی و سیدمحسن هاشمی به عنوان اعضای شورای سیاست‌گذاری دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری ما را یاری می‌کنند. همچنین شورای نقالی و پرده‌خوانی این دفتر نیز شامل مهدی دریایی، حسن مجتبی‌بیگی، امیر صادقی، مرشد ابولفضل ورمزیار، مرشد مهدی چایانی و بنده قرار است تا هنر نقالی را از زوایای گوناگون بررسی و برای رشد و توسعه آن اقدام کنند. در این شورا از هر طیف هنری تعزیه و نقالی، پرده‌خوانی استفاده کردیم تا بتوانیم هرچه بهتر به اهداف خود رسیدگی کنیم.

میرزاعلی با تاکید بر اهمیت کودک و نوجوان در حفظ و احیای نقالی و تعزیه‌خوانی افزود: برای مخاطب و هنرمند کودک و نوجوان تعزیه و نقالی برنامه‌های ویژه‌ای داریم. چرا که این نسل آینده فرهنگ و هنر کشور را می‌سازند. پس لازم است تا آنها را با نقل ملی و مذهبی آشنا و آموزش‌های لازم برای تربیت مخاطب و هنرمند آینده تعزیه و نقالی انجام دهیم. نقل ملی و نقل مذهبی از هم جدا نیستند. چرا که نقل ملی هویت ایرانی را تثبیت می‌کند و نقل مذهبی طریقه درست زندگی کردن را در کشور رواج می‌دهد. در نتیجه هردو با هم معنا می‌یابند و نتیجه خواهند داد.

وی ادامه داد: از طرفی هم کودکان و نوجوانان بسیاری با علاقه شخصی دست به کار شده‌اند و وارد نقالی وپرده‌خوانی شده‌اند. اما متاسفانه این عزیزان از آموزش صحیح بهره نمی‌برند. چرا که به اساتید نقالی دسترسی ندارند و این موجب آفت‌های بزرگی در دراز مدت خواهد شد. به این ترتیب ما تصمیم داریم تا با شناسایی این طیف سنی در سراسر کشور و ارسال اساتید نقالی به استان‌ها برای آموزش صحیح، طرح برنامه درسی منظم و مرحله به مرحله به سلامت آینده هنر نقالی نیز کمک کنیم.

میرزاعلی در پایان افزود: اولین برنامه آموزش ما در یزد خواهد بود که به زودی این برنامه انجام خواهد شد. استان‌های بوشهر، قزوین و لرستان نیز به زودی از برنامه‌های آموزشی ما بهره‌مند می‌شوند.  همچنین در مورد هنر تعزیه هم برنامه‌های آموزشی خود را آغاز کرده‌ایم که خبرهای مربوط به آن را به زودی منتشر خواهیم کرد.

گفتنی است، سومین جشنواره‌ سراسری نقالی و پرده‌خوانی «غدیر» (نقالان علوی) به همت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری و با دبیری حسین عالم‌بخش از 1 تا 6 شهریورماه سال جاری در میدان امام حسین(ع)، صحن یادگار حرم امام خمینی(ره) و بوستان آب و آتش تهران برگزار می‌شود.

یادآور می‌شود، آیین اختتامیه سومین جشنواره‌ سراسری نقالی و پرده‌خوانی «غدیر» (نقالان علوی)  6شهریورماه در تماشاخانه مهر حوزه هنری ساعت 17:30 برگزار خواهد شد.