کتاب «شبنم و دریا»، پژوهشی در معرفی داستان‌های عرفانی کشف‌الاسرار

کتاب«شبنم و دریا»، پژوهشی در معرفی داستان‌های عرفانی کشف‌الاسرار و منابع آن‌ها، نوشته و پژوهش « فریده داوودی مقدم» توسط انشارات سوره مهر به چاپ رسید.

به گزارش حلقه وصل؛ کشف الاسرار وعدّةالابرار اثر « رشیدالدین میبدى» است که در سال ۵۲۰ ه.ق آن را تألیف کرده است. این گنجینۀ گران‌بهاى زبان فارسى، در طور تاریخ این مرز و بوم تا به امروز، فراز و نشیب‏‌هاى بسیارى را طى کرده است و احتمال مى‏‌رود که تا شناخته شدن همه ابعادش، راه درازترى را پیش رو داشته باشد. این کتاب، چنانکه مى‌‏دانیم تفسیر قرآن است هم به شیوه مفسّران اهل سنّت و هم بر مذاق اهل عرفان که مى‏توان گفت در نوع خود بى نظیر و نخستین است. براى شناخت مؤلف این کتاب، کوشش‌هاى فراوانى توسط محققان ایرانى انجام گرفته است. ابوالفضل میبدى شخصى است گمنام، که در نزد اکثر قریب به اتفاق ارباب تراجم و شارحان احوال علما و مؤلفان و مفسران و عرفا، شناخته شده نبوده است. زیرا در هیچ یک از کتاب‌هایى که تا قرن یازدهم در شرح حال علما و مؤلفان و مفسران، فقها و محدثان، مشاهیر و بزرگان، ادیبان و عارفان و صوفیان نگاشته شده است از او ذکرى به میان نیامده است و حتى در کتاب‌هایى مثل« معجم البلدان» و « الانساب » با اینکه بعضى از علمایى را که داراى لقب میبدى بوده‌‏اند ذکر کرده‏‌اند، از ایشان سخنى به میان نیاورده‏‌اند.

موضوع کشف الاسرار، تفسیر قرآن کریم است که در آن به آیات قرآن در سه بخش پرداخته شده است. در نوبت اول، مؤلف، ترجمه پارسى آیات را مى‏‌آورد و در نوبت دوم قرآن را به شیوه تفاسیر اهل سنّت با اتکا به احادیث و اقوال مفسّران پیشین تفسیر مى‌‏کند و در نوبت سوم به تأویل عارفانه آیات مى‌‏پردازد. میبدى خود در تفاوت میان تفسیر و تأویل مى‌‏آورد: «فرق میان تفسیر و تأویل آن است که تفسیر علم نزول و شأن و قصه آیت است و این جز به توقیف و سماع درست نیاید و نتوان گفت الاّ به نقل و اثر و تأویل حمل آیت است بر معنیى که احتمال کند و استنباط این معنى بر علما محظور نیست بعد از آنکه موافق کتاب و سنت باشد».

در کتاب «شبنم و دریا» غیر از معرفی منابع و مآخذ حکایت‌های کشف‌الاسرار در فصل سوم، در فصل اول به معرفی انواع و محورهای اساسی داستان‌ها و تبیین برخی محورها، چون محور عشق و تحلیل ویژگی‌های ادبی عرفانی میبدی در ترجمۀ قرآن پرداخته شده است. فصل دوم، شامل حکایت‌ها و حکایت‌واره‌های نوبت سوم کشف الاسرار است که در خلال گزاره‌های تفسیری و تأویل‌های عرفانی این بخش پراکنده است و همین پراکندگی و درهم آمیختگی سبب شده است که برجستگی و تشخص قابل ملاحظه‌ای نداشته باشند و از منظر توجه و تأمل مخاطبان دور بمانند. برای استفادۀ بهتر و بیشتر خوانندگان این قصه ها و دریافت ژرف‌تر مقاصد عرفانی میبدی، این قصه ها از متنِ ده جلد کشف الاسرار استخراج و بر اساس نام شخصیت‌های محوریِ حکایت و کنش مرکزی آن نام‌گذاری شده است.

کتاب «شبنم و دریا» با تیراژ ۱۲۵۰ در ۴۴۸ صفحه از سوی انتشارات سوره مهر راهی بازار نشر شده است.