مهریه را «کی داده کی گرفته»!

 به گزارش حلقه وصل، مهریه از سنت‌های کهنه بشری است که مرد متعهد می‌شد قبل از ازدواج مالی را برای زن در نظر بگیرد. در آیین یهود مبلغی به عنوان «خطوبا» که همسان ریشه خِطبه یعنی خواستگاری است، به خود زن تسلیم می‌کردند. مهریه در دین مبین اسلام نیز  بر اساس نصّ صریح آیات قرآن با تعبیر «صِداق» یکی از ضروریات امر ازدواج شمرده شد و تبدیل به سنتی حَسنه شد. 

خداوند در آیه چهارم سوره نساء در این باره می‌فرماید: «وَ آتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِیئًا مَرِیئًا؛ و مهر زنان را به عنوان هدیه‌اى از روى طیب خاطر به ایشان بدهید و اگر به میل خودشان چیزى از آن را به شما واگذاشتند آن را حلال و گوارا بخورید». بر اساس این آیه پرداخت مهریّه به زن حقّ او و الزامی است و نیز مهریّه، نرخ زن نیست بلکه نشانه صداقت مرد در علاقه و دوستی به همسر است. همچنین بر اساس تعبیر «نِحْلَهً»، مهریه بهای زن نیست بلکه هدیه مرد به همسرش است که زن می‌تواند در زندگی آن را به همسرش ببخشد. 

متأسفانه امروزه مسائلی باعث شده مهریه، این سنت حسنه الهی تبدیل به چالشی جدی در امر ازدواج شود تا حدی که بزرگ‌ترین مانع در انعقاد عقد زوجین شده است. عمده این چالش‌ها از ضعف سیستم آموزشی کشور و نیز ناآگاهی والدین ناشی می‌شود که میزان تعیین مهریه از مهم‌ترین آن‌هاست. 

میزان مهریه

احکام شرعی اسلام به دلایلی درباره حد مهریه نظر قطعی نداده است؛ در چنین مواردی بهترین گزاره رجوع به سیره و سنت پیامبر گرامی اسلام(ص)، اهل‌بیت(ع) و نیز علمای طراز اول اسلام است. آنچه از جمع‌بندی روایات و سیره بزرگان دین در امر مهریه حاصل می‌شود، عدم سخت‌گیری در تعیین میزان مهریه است. پیامبر اسلام(ص) در یک روایت سخت‌گیری در تعیین میزان مهریه را یکی از عوامل ایجاد کینه در زوجین معرفی و فرمودند: «در مورد مهریه که مرد می‌پردازد سخت‌گیری نکنید و آسان بگیرید زیرا در صورت سخت‌گیری باعث غضب و کینه می‌شود». ( میزان الحکمه، ج 4، ص 279) این در حالی است که به غلط در بین عموم مرسوم شده است که «مهریه» بالا باعث افزایش مهر و محبت همسر به شوهرش می‌شود و با عبارتِ بی‌پایه «کی داده کی گرفته» بر میزان مهریه می‌افزایند. بنابراین بستن مهریه کم همواره مورد تأکید معلمان بشر بوده است. امام صادق(ع) در روایتی دیگر فرمودند: «مِن بَرکةِ المِراة قلة مِهرَها؛ از برکت زن،‌ کمی مهر اوست». (من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 254) همچنین رسول گرامی اسلام در روایتی دیگر فرمودند:  «بهترین زنان امت من کسانی‌اند که در عین داشتن زیباترین چهره کمترین مهر را دارند؛ أفضَل نِسَاءِ أُمَّتِی بَرَكَةً أَصْبَحُهُنَّ وَجْهًا وَأَقَلُّهُنَّ مَهْرًا». (وسائل الشیعه ج 14 ص 78)

باید گفت آنچه که در تعیین میزان مهریه بسیار مهم است، سنجش میزان توانایی مرد در پرداخت آن است. دختر خانمی که همسر آینده خود را مجبور به پرداخت مهر بالا می‌کند باید بداند وی را مجبور به عملی می‌کند که اگر نیت همسر آینده‌اش به دلیل بار مالی بالای مهریه «عدم پرداخت مهریه» باشد، اصل مسأله ازدواج را با مشکل شرعی مواجه می‌کند لذا از چنین زندگی‌ای نباید توقع صلح و صفا و صمیمیت داشت. امام صادق(ع) در یک روایت فرمود: «مردی که مهریه‌‏ای (برای زن قرار دهد) و قصدش این باشد که به او ندهد او همانند دزد است» (فروع کافی، ج 5، ص، 383)

شاید بتوان گفت تعبیر قرآنیِ مهریه به «صِداق» از این جهت باشد که مرد باید با صداقت کامل مهریه را تعیین کند و در صورتی که توانایی پرداختِ آن را ندارد، از دایره صداقت خارج شده است. در هر صورت به دلیل اُفت فرهنگ جامعه از یک سو  و عدم آگاهی برخی والدین از فلسفه اصلی ازدواج و سخت‌گیری گاه و بی‌گاه ایشان از سوی دیگر، باید حداقل به آنچه که قوانین نظام در «میزان مهریه» به تصویب رسانده است عمل کرد و بیشتر از آن معقول به نظر نمی‌رسد.  

========
منابع:

*قرآن

*مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، پیشین، ص 187. 

*پایگاه اطلاع‌رسانی حوز