«خوانندگی زن ایرانی»؛ موضوعی باورنکردنی برای جهانیان!

سرویس تلنگر _ مهدی نوروزی:«آواز بی‌سرزمین» ساخته آیت نجفی که به گفته کارگردانش دشواری‌های خوانندگی زنان را در ایران نشان می‌دهد، توجه شماری از رخدادها و فستیوال‌های سیاسی - سینمایی را طی ماه‌های اخیر به خود جلب کرده است.

«از خوانندگی زن تا کارگردان بی‌وطن!» عنوان گزارشی است که درخصوص این فیلم در حلقه وصل منتشر شد، در این گزارش به طور مفصل به آواز بی‌سرزمین پرداخته شد.

دویچه وله، بنگاه خبرپراکنی آلمان در گزارشی مفصل با عنوان «فیلم آواز بی‌سرزمین با موضوعی باورنکردنی برای جهانیان» به فیلم آیت نجفی پرداخته و تعریف و تمجید مفصلی از فیلم این کارگردان بی‌وطن انجام داده است.

دویچه وله گزارش خود را اینگونه شروع می‌کند: «مستند آواز بی سرزمین ساخته آیت نجفی، سفر دوردنیای خود را از جشنواره به جشنواره ادامه می‌دهد. این فیلم روایت تلاش آهنگساز زن جوانی است که قصد برگزاری کنسرتی در تهران با تک‌خوانی زنان را دارد».

در ادامه این گزارش آمده است: «شخصیت اصلی آواز بی سرزمین سارا نجفی،‌ خواهر کارگردان، است. نوازنده و آهنگساز جوانی که برای گرفتن مجوز و سالن از اداره‌ای به اداره‌ی دیگر می‌رود، با افراد گوناگونی مذاکره می‌کند و برای رسیدن به مقصود، دست به ترفندهای گوناگون، از جمله دعوت یک گروه فرانسوی برای هم‌نوازی و هم‌خوانی می‌زند».

فرهاد پایار گزارشگر این رسانه آلمان قوانین کشورمان را بوروکراسی بی در و پیکر می‌نامد و می‌گوید: «فیلم در ده دقیقه نخست ارتباط حسی عمیقی با تماشاگر برقرار می‌کند. کارگردان نشان می‌دهد که قادر است با مونتاژی ساده و بدون افکت، درون‌مایه فیلم را با ظرافت و رندی به تماشاچی منتقل ‌کند، طوری که کشمکش آهنگساز جوان با مسوولان بوروکراسی بی در و پیکر جمهوری اسلامی به مشکل شخصی تماشاگر تبدیل می‌شود».

گزارشگر دویچه وله با تمجید از قهرمان داستان بیان می‌کند: «در این راستا جدیت قهرمان داستان برای رسیدن به هدفش نقشی کلیدی ایفا می‌کند،‌ جدیتی که تمام مدت با لبخند و حتی در برخی موارد با شوخ‌طبعی او همراه است. ترکیب این دو صفت با چهره‌ی معصوم سارا نجفی و رفتار عادی او به‌دور از هرگونه ژست‌ روشنفکرمابانه از این آهنگساز جوان شخصیتی سمپاتیک می‌سازد که تماشاگر برایش از ته دل آرزوی موفقیت می‌کند».

دویچه وله واکنش تماشاگران برلین را نشان از موفقیت این فیلم می‌داند و بیان می‌کند: «کف‌زدن‌طولانی و اظهارنظرهای مثبت تماشاگران در پایان نخستین اکران فیلم در برلین را می‌توان به حساب رضایت آنها گذاشت. آیت نجفی می‌گوید که پس از هر اکران با تماشاگران جلسه‌های طولانی پرسش و پاسخ مشابهی داشته که، به گفته او، بیانگر توجه و و علاقه تماشاگران به فیلم بوده است».

آیت نجفی که فیلمش مورد استقبال شدید معاندین کشورمان قرار گرفته است، مورد تجلیل دویچه وله قرار می‌گیرد و پایار در گزارش خود می‌گوید: «کارگردان ایرانی صادقانه می‌افزاید: «من تا کنون در بیش از ده کشور فیلم را ارائه کرده‌ام. در هر کشوری، شاید بتوان گفت، در هر شهری تماشاگران واکنش متفاوتی داشتند. البته کمتر شهری بوده که در آن تماشاگر ایرانی یا ایرانی‌تبار نبوده باشد. آنها همگی واکنش یکسانی نداشته‌اند. من با تماشاگر ایرانی برخورد داشتم که فیلم را بسیار دوست داشته، همچنین تماشاگر ایرانی دیگری که از کار متنفر بوده. البته با تماشاگران زیادی هم در میان این دو نقطه برخورد کردم».

نجفی معتقد است که تقسیم‌بندی مخاطب به ایرانی و غیرایرانی کار درستی نیست، زیرا «سینما، ‌همچون موسیقی، زبانی جهانی است و تماشاگر ایرانی بخشی از جامعه‌ی جهانی سینماست. هر چند وقتی پای احساسات، طنز و ریتم به میان می‌آید، تجربیات شخصی، اجتماعی و فرهنگی ما در دریافت آنها نقش عمده‌ای بازی می‌کنند».

این فیلم که سعی دارد چهره نامناسبی از ایران به نمایش بگذارد و به این علت مورد استقبال جشنواره‌های سیاسی - سینمایی قرار می‌گیرد، تا حدودی در هدف خود موفق بوده است به نحوی که گزارشگر مذکور در گزارش خود می‌گوید: «پس از نمایش فیلم در برلین تماشاگران با یکدیگر به تبادل‌نظر می‌پردازند. یک جوان آلمانی با هیجان سرگرم گفت‌وگو دو مرد ایرانی‌تبار است. یکی از ایرانی‌ها معتقد است که پروین نمازی در این فیلم «با صدای گیرا و حزن انگیز خود غم نهفته در گلوی خوانندگان زن ایرانی را به تماشاگر منتقل می‌کند». تماشاگر آلمانی ضمن تایید نظر هم‌صحبت خود، می‌گوید: «زبانم بند آمده، مگر می‌شود یکی از بدیهی ترین نیازهای بشری (یعنی آواز خواندن) را ممنوع کرد؟»»

این رسانه خبرپراکنی در این گزارش به سیاه‌نمایی وضعیت فرهنگی کشورمان نسبت به قبل از انقلاب می‌پردازد و بیان می‌کند: «مخاطب ایرانی او توضیحاتی درباره وضعیت زنان ایرانی پیش و پس از انقلاب می‌دهد و آنچه را که دقایقی پیش آواز بی سرزمین بر پرده سینما نمایش داده تکرار می‌کند. نجفی در مستند خود سری هم به پیش از انقلاب زده و حتی با خواهرش و پروین نمازی به خیابان لاله‌زار تهران رفته و نخستین محل کنسرت قمرالملوک وزیری را که اکنون به انبار مخروبه‌ای تبدیل شده به تماشاچی نشان می‌دهد».

گفتنی است اوایل امسال این فیلم که در مورد خوانندگی زنان است و ربطش به حقوق بشر مشخص نیست، در جشنواره فیلم حقوق بشر حضور داشت، جشنواره‌ای که هر سال میزبان مجموعه‌ای از فیلم‌های داستانی و مستند با مضمون حقوق بشر از کشورهای مختلف است.

جشنواره مذکور توسط سازمان دیده‌بان حقوق بشر در ده شهر مختلف از جمله نیویورک، لس آنجلس، تورنتو و آمستردام  برگزار می‌شود.

دویچه وله با طرح این سوال که اینکه تهیه‌کنندگان فیلم، آلمانی و فرانسوی هستند و درونمایه فیلم و پرداخت آن هم با معیارهای حکومت ایران برای سینما هم‌خوانی ندارد، این پرسش را در ذهن برمی‌انگیزد که آیا آواز بی سرزمین برای مخاطبانی خارج از ایران ساخته شده؟ نسبت به ناهمخوانی و غیرمتعارف بودن این فیلم طبق قوانین ایران اعتراف می‌کند.

کارگردان این فیلم هم در پاسخ به این سؤال بر این نکته تأکید می‌کند که هنگام ساختن فیلم به فکر مخاطب نبوده ولی مطمئن بوده که فیلم در حال حاضر در ایران امکان اکران نخواهد داشت. او می‌گوید: «نخواستم خودم را با قوانین حاکم بر نمایش فیلم در ایران مشغول کنم.»

گزارشگر مذکور خوانندگی زن را معضلی در ایران می‌داند و می‌گوید: «ملاقات‌های سارا نجفی با مسئولان فرهنگی در تهران این شبهه را به‌وجود می‌‌آورد که گویی بخشی از مسئولان با پخش صدای خوانندگان زن در ملا عام مخالف نیستند و این شبهه را علی جنتی، وزیر ارشاد هم به‌وجود آورد و حتی گفته شد که در یکی از نشست‌هایی که او هم شرکت داشته، زن خواننده‌ای تک‌خوانی کرده است».

این رسانه معاند در ادامه به تمسخر حکم شرعی در مورد موسیقی می‌پردازد می‌گوید: «موج انتقاد افرادی که معتقدند ‌صدای زن، مرد‌ها را از حالت عادی خارج می‌کند به حدی بود که امروز حتی محدودیت برای زنان دست‌اندرکار موسیقی بیشتر از گذشته شده است».

آیت نجفی در گفت‌وگویش با بنگاه خبرپراکنی آلمان، ضمن نادیده گرفتن غیراخلاقی و غیراسلامی بودن فیلمش، عدم اکران آوای بی‌سرزمین را که به گفته خودش با قوانین حاکم بر نمایش فیلم در ایران در تضاد است را سیاسی می‌داند و می‌گوید: «متاسفانه آن عده‌ای که به آزادی‌های بیشتر معتقدند، یا شهامت درافتادن با بدنه‌ی قدرت را ندارند یا زورشان بسیار کم است. در هر صورت ما نمی‌دانیم که در پس پرده‌ی قدرت در ایران چه می‌گذرد».

آواز بی سرزمین تاکنون در بیش از ۲۰ جشنواره سیاسی، سینمایی در کشورهای گوناگون شرکت داشته و ۷ جایزه از دشمنان فرهنگ ایرانی - اسلامی دریافت کرده است. در سال جاری نیز علاوه بر شرکت در یک بخش جانبی جشنواره جهانی کن، برای حضور در چند جشنواره دعوت شده است.

جشنواره‌های سینمایی غربی مدتی است که از ژست هنری خود که در ابتدا گرفته بودند، خارج شده و به صورت آشکار به سمت نمایش فیلم‌‌های سیاسی و هنجارشکنانه کشورها تغییر مسیر داده‌اند و این موضوع به‌ خصوص در رابطه با فیلم‌هایی که پای کارگردانان ایرانی در میان است، به وضوح قابل مشاهده است.

گفتنی است آیت نجفی، فرزند محمدعلی نجفی فیلمساز شناخته شده ایران است که مدت هاست در کشور آلمان اقامت دارد اما بین تهران و آلمان فیلم می‌سازد. او قبلا، با فیلم فوتبال زیر حجاب در جشنواره برلین 2008 شرکت داشت و جوایزی هم به دست آورد.