شاهرخی: بیشتر فیلمسازان ما برای حضور در جشنواره‌های خارجی فیلم می‌سازند!

به گزارش حلقه وصل، زمانی که آمار فروش فیلم‌های خارجی را مشاهده می‌کنیم از خود سؤال می‌کنیم که چرا فیلم‌های سینمای ایران در جهان فروش بالایی ندارند؟ آیا اصلاً فیلم‌های ما در سینماهای کشورهای جهان اکران می‌شود و اگر بله تعداد سالن‌ها و سانس‌های آن مانند دیگر فیلم‌های جهان است یا خیر؟

از سوی دیگر یکی از فلسفه‌های بازار فیلم در جشنواره جهانی فیلم فجر این است که فیلم‌های سینمای ما را به پخش‌کننده‌ها و مدیران جشنواره‌ها معرفی کند تا آنان ضمن اکران فیلم‌های ما در جشنواره‌ها در سینماهای خود نیز فیلم را مانند دیگر فیلم‌ها برای فروش به نمایش عمومی بگذارند. اما گویا روند اکران فیلم‌های ما در جهان اینگونه نیست و شاهد نوعی باخت در اکران فیلم‌های ایران در سینمای جهان هستیم.

از سوی دیگر عدم حضور ما در آن سوی آب و عدم ملاحظه و رویارویی واقعی امکان بررسی و ارزیابی صحیح و جامع را به ما نمی‌دهد و بنابراین تنها افرادی که می‌توانند در این باره قضاوت کنند مدیران پخش بین‌المللی سینما هستند. مدیران پخش وظیفه توزیع و فروش فیلم‌ها را در سینماهای کشورهای دنیا دارند و به عنوان حلقه وصل میان چرخه تولید و اکران جهانی نقش آفرینی می‌کنند.

علیرضا شاهرخی مدیر دفتر پخش هنر هفتم در این باره با خبرنگار تسنیم گفت‌وگو کرد و درباره فروش پایین فیلم‌های سینمایی ما در جهان گفت: سینمای ما از منظر بین‌المللی در دو بخش جشنواره‌ها و فروش باید مورد بررسی قرار بگیرد. بدون شک در بحث جشنواره‌ها موفق بوده است اما در بخش فروش خیر. اینکه چرا در بحث فروش موفق نبوده است علل زیادی دارد اما قبل از هرچیز باید دید که فیلم‌های ما از نظر کیفی در چه سطحی در جهان هستند و قدرت رقابت با نمونه‌های خارجی را دارند یا خیر؟ برای بررسی این موضوع نکاتی را درباره جشنواره جهانی فیلم فجر می‌گویم تا ببینیم که فیلم‌های ما در چه سطحی هستند؟

او بیان کرد: ما قبل از هر چیز باید بپذیریم که دارای محدودیت‌هایی هستیم و چه در بخش بازار و چه در دیگر بخش‌های جشنواره این محدودیت‌ها را داریم که بخشی از آنها به سیاست‌های کلی کشور و برخی به باورهای ما برمی‌گردد اما هرچه که هست این محدودیت‌ها وجود دارد. ما نمی‌توانیم هر کارگردانی را به جشنواره بیاوریم و هر فیلمی را پخش کنیم یا در بخش بازار نیز نمی‌توان هر کمپانی را به بازار آورد. محدودیت‌ها اما تنها در موضوع جشنواره مورد توجه ما نیست بلکه در بحث فروش فیلم در جهان نیز وجود دارد. حتی فیلم‌هایی که اسکار گرفتند نیز نتوانستند فروش بالایی را تجربه کنند.

یک محدودیت دیگر متوجه ظرفیت کم برای انتخاب فیلم در جشنواره‌های خارجی است. به عنوان مثال حتی برخی از جشنواره‌های معتبر آمریکایی صرفاً یک فیلم را از ایران انتخاب می‌کنند و دیگر فیلم‌ها در میان انتخاب‌های آنان جایی ندارد.

این مدیر پخش درباره علت اصلی عدم فروش مناسب فیلم‌های سینمای ایران در جهان بیان کرد: چون که آن چیزی که تماشاچی عام دنیا می‌خواهد فیلم‌های ما ندارد اما این به معنای بی‌کیفیت بودن فیلم‌های ما نیست.

وی در بخش بعدی صحبت‌هایش درباره تغییر دیدگاه و رویکرد جشنواره‌های دنیا گفت: الان سلایق مردم و حتی جشنواره‌های دنیا عوض شده است. زمانی بود که جشنواره‌ها دنبال فیلم‌های هنری بودند مانند فیلم‌های مرحوم کیارستمی اما الان دیگر کمتر دنبال این سبک فیلم‌ها هستند چون تماشاچی دیگر آن حوصله سابق را ندارد. برای همین باید ببینیم که چه چیزی در دست داریم و بعد مناسب با آن انتظاراتمان را بسنجیم.

جشنواره‌های دنیا در حال حاضر به درام توجه بیشتری دارند و تقریباً داستان‌محور شده‌اند البته نه اینکه اگر فیلم هنری باشد پذیرش نشود اما تماشاچی و نظر او برایشان اهمیت بیشتری دارد.

شاهرخی معتقد است که علاقه به حضور در جشنواره‌های خارجی برای فیلمسازان ما به حدی بالا است که برخی از آنان فیلم‌های خود را برای شرکت در جشنواره‌های خارجی می‌سازند، او در این باره می‌افزاید: برخی از کارگردانان به دفاتر ما پخش‌کننده‌ها می‌آیند و انتظار زیادی برای فروش فیلمشان دارند. برخی این اشتباه را می‌کنند که از همان اول دنبال این هستند که فیلمشان را برای جشنواره بفرستند. من به آنها می‌گویم که برو فیلم خودت را بساز و آنچه که دوست داری را تولید کن و از همان ابتدا به فکر جشنواره نباش. اما اگر فیلم خودت را بسازی هم تماشاچی اینجا را داری و هم فیلمت در آن سوی دنیا دیده می‌شود.

ببینید فیلمی مانند «طبیعت بی‌جان» مرحوم «شهید ثالث» در کشور ما اگر اکران شود تعداد خیلی محدودی از مردم به تماشای آن می‌روند اما همین الان نیز طرفداران خود را دارد و همواره یکی از فیلم‌هایی است که در محافل سینمایی مورد استقبال قرار می‌گیرد. پس باید فیلمساز فیلم‌ خودش را بسازد.

وی اضافه کرد: البته موفقیت در جشنواره‌ها برای فروش فیلم در بازار بسیار ضروری و مهم است. در همین بازار در جشنواره جهانی فیلم فجر بیشتر خریداران دنبال این بودند که فیلم‌هایی را بخرند که در جشنواره‌ها موفق شده باشند اما باید دید که چند اثر از فیلم‌های ما این قابلیت را دارند که به جشنواره‌های خارجی بروند؟ در مقیاس میزان تولید سینمای ایران باید گفت که هیچ.

از سوی دیگر فیلم‌های ما به آن صورتی که فیلم‌های آمریکایی در چند هزار سینمای اروپا و آمریکا اکران می‌شوند، نمایش داده نمی‌شوند البته فیلم‌های آقای فرهادی که اسکار گرفتند تا حدی به آن شکل از اکران نزدیک است حالا اینکه موفق بودند یا خیر بماند. می‌توانم برای تقریب ذهن بگویم که سینماهایی که فیلم‌های ما را اکران می‌کنند چیزی شبیه سینماهای هنروتجربه است؛ سینماهای تک سالنه.

یکی از فیلم‌های ایشان در سنگاپور کلا هزار دلار فروش کرد البته همان فیلم در کل فروشش در جهان توانست به ۲۲ میلیون دلار برسد اما نسبت به فروش فیلم‌های دیگر بسیار کمتر است.

مدیر دفتر پخش هنر هفتم در بخش دیگر صحبت‌هایش درباره علت‌های دیگر فروش کم فیلم‌های سینمای ایران بیان کرد: یکی از علت‌هایی که فیلم‌های ما در جهان فروش بالا ندارند این است که برای مخاطب جهانی قابل درک نیستند. چونکه فضای آنها نتوانسته با ذهن مخاطب خارجی وصل بشود حتی برخی از دیالوگ‌های ما نیز برای آنان مفهوم نیست. به عنوان مثال فیلم متری شیش و نیم با اینکه در داخل کشور فروش خوبی داشت نتوانست در جهان فروش بالایی کسب کند.

شاهرخی بعد از این از راهکار موفقیت فروش فیلم‌های سینمایی ما در جهان گفت: اما از تمام اینها گذشته برای اینکه فیلم‌های سینمایی ما در جهان به فروش بالا برسد، باید بدانیم که مخاطبین امروز جهان به چه چیزی نیاز دارند. فیلمسازان ما باید جریان سینمای دنیا و تکنیک روز را بشناسد و بر اساس آن قصه خود را تعریف کند.

این اشتباهی که اشاره کردم که برخی از فیلمسازان ما برای جشنواره‌های خارج از کشور فیلم خود را می‌سازند یک واقعیت جدی است. فیلمسازی آمده بود به دفتر ما و گفت که فیلمم را برای حضور در ونیز مهندسی کرده‌ام در حالی که فیلمش برای حضور در جشنواره‌های محلی رده پایین هم شانس حضور نداشت. پس این فکر خطا را باید از ذهن بیرون کرد که حتما من به عنوان یک فیلمساز باید به جشنواره‌های خارجی بروم و اگر نروم دچار سرخوردگی می‌شوم. در حال حاضر نه تنها قشر جوان ما بلکه حتی کارگردانان میان‌سال ما نیز علاقه زیادی برای حضور در جشنواره‌های خارجی دارند.

در کشورهای دیگر ۳۰ یا ۴۰ تا فیلم در سال می‌سازند و چهار تای آن را به جشنواره‌ها می‌فرستند ما اینجا ۱۰۰ تا فیلم‌ می‌سازیم و می‌خواهیم همه را به جشنواره‌های خارجی بفرستیم.

 فاطمه جواهرساز مدیر بازار فیلم‌های جشنواره جهانی فیلم فجر نیز درباره تأثیر بازار در فروش سینمای ایران در جهان نظر مثبتی دارد. او در این باره با اشاره به تمدید زمان خرید و فروش بازار به علت افزایش استقبال خریداران جهانی می‌گوید: مهمانان فستیوالی هم از تمدید برگزاری بازار این دوره بسیار استقبال کردند، به‌خصوص که فرصت بیشتری برای تنظیم قرار ملاقات‌های خود داشتند. عده‌ای هم به دلیل مشغله در جشنواره‌های دیگر، از تمدید بازار فجر بسیار استقبال کردند تا بتوانند از فرصت جدید ایجاد شده برای قرارهای ملاقات مجازی و حضور در بازار، استفاده کنند.

او درباره رضایت‌مندی خریداران از بازار فیلم جشنواره می‌گوید: با وجود اینکه تجربه نخست ما بود، اما استقبال بسیار زیادی را شاهد بودیم و حاضران در بازار از نظم برگزاری آن بسیار تعریف کردند و رضایت فراوانی را از سایت تنظیم قرارهای ملاقات مجازی و سایت سیناندو داشتیم. در میان پخش‌کنندگان داخلی هم این رضایتمندی وجود داشت که توانستند با اکثر جشنواره‌های مهم بین‌المللی توانستند در این بازار دیدار داشته باشند. خریداران خارجی هم این فرصت ویژه را داشتند که به اکثر فیلم‌های مهم ایرانی دسترسی داشته باشند و با آن‌ها آشنا شوند. در مجموع شاهد رضایت‌مندی در هر دو گروه پخش‌کنندگان ایرانی و خریداران بین‌المللی بودیم.

وی در پایان بیان کرد: «قطعاً وقتی فیلم‌های ایرانی در جهان شناسایی می‌شوند، بازار فروش در خارج نیز فراهم می‌شود و شرکت‌های کانادایی و اروپایی در این فرصت فراهم شده با سینمای ایران آشنا و برای فروش در منطقه و فضای بین‌المللی وارد مذاکره می‌شوند. نکته مهم اینکه امکان دارد برخی از فیلم‌های ما که خریده شده‌اند بعد از کرونا در سینماهای جهان اکران شوند. پس بازار فیلم جشنواره در فروش فیلم‌های ما در سینماهای جهان تأثیرگذار خواهد بود حتی باید به این نکته اشاره کنم که احتمال دارد برخی از فیلم‌های خریده شده در بسترهای VOD جهانی نیز اکران شوند. آخرین آمار خریداران ما در بازار فیلم ۵۷ خریدار بوده است که تعدادی از آنان از بازار فیلم رایت‌های فیلم را خریداری کرده‌اند و خریداران دیگر نیز فرصت دارند که تا پایان فرصت تمدید شده از بازار فیلم جشنواره خرید کنند.»

بنابراین باید گفت که در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین راه‌کارهای سینمای ایران برای بیشتر شدن فروش فیلم‌های سینمای ما در جهان استفاده از ظرفیت بازار فیلم جشنواره است. از سوی دیگر اما آنچه که مهم‌تر از هر راه‌کار برای موفقیت ما در سینماهای جهان است توجه به خواسته مخاطبین جهان از سینما و ساخت فیلم جذاب با زبان مشترک جهانی است. زبانی که با آن سال‌ها است فیلم‌های گوناگون در جهان فروش دارند و مخاطبین را با ذائقه و فرهنگ خود آشنا می‌کنند.