تهران: حوزه دفاع مقدس کشور از پژوهش دراماتیک محروم است

به گزارش حلقه وصل، سعید تشکری، نویسنده رمان و نمایشنامه در مورد اهمیت و ضرورت پژوهش میان دنیای ادبیات نمایشی کشور گفت: تا وقتی ضرورت پژوهش در نظام ادبیات نمایشی ما به ‌وجود نیاید، هر آنچه در مورد پژوهش بگوییم در حقیقیت یک شعار بیش نیست. چرا که وجودی به نام پژوهشگر در ادبیات نمایشی ما نیست. پس اگر هم پژوهشی انجام شود، حاصل فعالیت‌ها و دغدغه‌های شخصی هنرمندانی است که عشق پژوهش دارند. حتی پژوهش‌های این هنرمندان پژوهشگر نیز به شکلی ناپسند به چاپ می‌رسد. در حالی که میان این وضع نابسامان پژوهش در ادبیات نمایشی باید بیشتر به آن‌ها توجه کنند. اما چنین برنامه‌ای در افکار مسئولین ما نیست و یا مشکلات بازدارنده از اقدام آن‌ها جلوگیری می‌کند.

تشکری افزود: عدم توجه کافی به پژوهش در ادبیات نمایشی کاملا مشهود است. چرا که اگر پژوهش در نظام ساختاری ادبیات نمایشی ما وجود داشت، جای خالی اقتباس در ادبیات نمایشی را حس نمی‌کردیم. هنگامی اقتباس در ادبیات نمایشی شکل می‌گیرد که پژوهش انجام شود. زیرا لازمه اقتباس انجام پژوهش است. این موضوع در چندین مقاله علمی حوزه ادبیات نمایشی عنوان شده است اما هیچ‌کدام از متولیان آن تاکنون وقعی به این مقالات ننهاده‌اند. از جمله نویسندگان مقاله‌های مذکور که به جای خالی اقتباس در ادبیات نمایشی اشاره کرده‌اند می‌توان به مقاله‌های بنده، رضا کوچک‌زاده و دیگر دوستانی که در این راه گام نهاده‌اند اشاره کرد.

وی در ادامه به بیان ویژگی‌های پژوهشگر پرداخت و گفت: شناسایی پژوهشگر در حوزه ادبیات نمایشی خودش یکی از موضوعات قابل رسیدگی برای پژوهش است. آیا پژوهشگر ادبیات نمایشی همان هنرمند و نویسنده است؟ آیا پژوهشگر منتقد آثار ادبیات نمایشی است؟ باید ابتدا تعریف درستی از پژوهشگر ادبیات نمایشی داشته باشیم. پژوهشگر هیچ‌کدام از عناوین گفته شده نیست. اما متاسفانه آن‌هایی که گاهی اوقات در حوزه ادبیات نمایشی به پژوهش می‌پردازند، همین هنرمندان، منتقدین و نویسندگان ادبیات نمایشی هستند. ما عملا  بعد از آقای ناظرزاده کرمانی پژوهشگری در این حوزه نداریم. شاید اگر پژوهش‌های این استاد و پژوهشگر نبود ما همچنان به جای تئاتر «عبث‌نما» همان واژه «تئاتر پوچ» را استفاده می‌کردیم. در واقع پژوهش در ادبیات نمایشی به معرفی توانمندی‌های بومی ادبیات نمایشی هر سرزمینی منجر می‌شود. اگر می‌خواهیم ادبیات نمایشی کشورمان حفظ و به مردم ایران و دگیر کشورهای جهان معرفی شود باید پژوهش کنیم. اما باید برای آن، پژوهشگر اختصاصی در این زمینه داشته باشیم.

نویسنده رمان «رژیسو» که چندی پیش از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شد ادامه داد: جدای از نبود پژوهشگر اختصاصی در این زمینه، محلی هم برای ارائه پژوهش‌های ادبیات نمایشی وجود ندارد. یعنی اگر فرض کنیم که در همین لحظه صد پژوهشگر ادبیات نمایشی آغاز به کار کنند، پس از پایان کار این پژوهش‌ها را باید به چه کسی و کجا ارائه کنند که مورد حمایت قرار گیرد. مشکل اصلی این موضوع است. چرا که پژوهش‌های انجام شده به دست کسانی می‌رسد که اصلا کوچک‌ترین اعتقادی به نقش و اهمیت پژوهش ندارند. اگر ضرورت پژوهش را عمیقا درک می‌کردند، وضعیت ادبیات نمایشی کشور ما این‌چنین نبود. چرا که حتی در ترجمه‌های ما نیز پژوهش درست انجام نشده است. یعنی در ساده‌ترین مطالبی که مربوط به ترجمه می‌شود با مشکل روبرو هستیم. به طوری که حتی بیوگرافی نویسنده کتاب در حال ترجمه به اشتباه انجام می‌شود. در این شرایط ما چگونه می‌توانیم پژوهش کنیم؟

تشکری پژوهش را امری ضروری در راستای استحکام بخشی به نظام پژوهشی کشور دانست و گفت: سهل انگاری در امر پژوهش آن هم در حوزه ادبیات نمایشی، کل نظام پژوهشی را به هم ریخته است. به عنوان مثال اگر دانشجویی قصد پژوهش و یا مطالعه در مورد تئاتر یک منطقه خاص دنیا را داشته باشد، باید به کدام پژوهش‌های انجام شده مراجعه کند؟ آیا به پژوهش‌های «ناظرزاده کرمانی» که در دوره‌ای از سوی انتشارت جهاد دانشگاهی منتشر می‌شد مراجعه کند؟ یا به کتاب‌های ترجمه شده در دهه 40 مراجعه کند؟ اصلا چرا این آثار «ناظرزداه کرمانی» بار دیگر منتشر نشد؟ زیرا اصلا مدیران فرهنگی هنری ما نگاهی حیاتی به پژوهش ندارند. همین بی‌توجهی‌ها موجب افول نمایش تعزیه در ایران شده است. تعزیه به عنوان یک نمایش ملی دارای اصول خاصی بود که امروزه رعایت نمی‌شود. یکی از اصولی که امروزه دیگر توجهی به آن نمی‌شود، اجرای تعزیه با میکروفون است. مگر تعزیه با میکروفون اجرا می‌شد که امروزه شبیه‌خوانان با میکروفون به این کار می‌پردازند. بسیاری از تحریف‌هایی که در حوزه نمایش و ادبیات نمایشی کشور ما به وجود می‌آید، از بی‌توجهی به پژوهش نشئت می‌گیرد.

وی در ادامه افزود: اشخاصی برای پژوهش ادبیات نمایشی ما باید تصمیم بگیرند که پژوهشگر هستند. نه هنرمندانی که نویسنده و کارگردان و بازیگر هنر تئاتر کشور هستند. تا زمانی که پژوهشگر تخصصی در ادبیات نمایشی و تئاتر کشور نداشته باشیم، ادبیات نمایشی ایران رشد نخواهد کرد. پژوهش‌ کاری کاملا تخصصی و میدانی است. نمی‌توانیم پژوهش را تنها با مطالعه طوطی‌وار جزوات دانشگاهی و چند کتاب اندک انجام دهیم. یک پژوهشگر برای یافتن سوالات و نامعلومات ذهنی خود باید پا به میدان تئاتر و ادبیات نمایشی کشور بگذارد. باید با بررسی دقیق با صرف وقت زیاد و روحیه پرسش‌گرانه برای پژوهش خود زحمت بکشد. این درحالی است که پس از تولید یک متن نمایشی بر اساس پژوهش‌های انجام شده در مورد واقعه‌ای دراماتیک به دست کسانی برای تصمیم‌گیری می‌رسد که کوچک‌ترین بویی از پژوهش نبرده‌اند. این افراد نمی‌دانند نمایشنامه تولید شده براساس پژوهش‌های دراماتیک خلق شده و حتی اگر هم بدانند توان درک پژوهش در این زمینه ندارند.

تشکری ادامه داد: حوزه دفاع مقدس کشور از پژوهش دراماتیک محروم است. به این ترتیب اگر نویسنده‌ای بر اساس پژوهش‌های خود در این حوزه نمایشنامه‌ای تولید کند، مسئولان تصمیم‌گیرنده چگونه می‌خواهند اهمیت پژوهش در اثر تولیدی را درک کنند؟ تا زمانی که انتخاب مدیران بخش‌های مختلف فرهنگی هنری کشور به درستی انجام نشود، وضعیت تئاتر کشور ما به‌ویژه در حوزه دفاع مقدس درست نخواهد شد. بارها پیش‌آمده که یک طرح نمایش دراماتیک را همراه با پژوهش مربوطه به آن تحویل سازما‌ن‌های مختلف فرهنگی هنری داده‌ام و با برخوردهای عجیب مواجه شده‌ام؛ چرا که اصلا به پژوهش توجهی نمی‌شود و همراه با آن طرح را نیز غیر دراماتیک می‌دانند. دلیل این اتفاق‌ها عدم آگاهی‌های لازم مدیران ما در عرصه‌های فرهنگی هنری کشور است.

این منتقد هنری و ادبی در پایان گفت: پژوهش آنچنان مهم  و توانمند در ادبیات نمایشی کشور است که می‌توان از یک موضوع خاص، مشخص و محدود چند نمایشنامه متفاوت تولید کرد. آنچنان که نمایشنامه‌های خلق شده با اقبال عمومی هنرمندان و مردم مواجه شود و هیچ‌کس به داشتن یک موضوع مشخص آن‌ها اعتراضی نکند. چرا که هر نویسنده با انجام پژوهش در مورد یک موضوع به دیدگاه‌های متفاوتی دست می‌یابد.