به گزارش حلقه وصل، رسانه ملی در سال‌های اخیر رویکردی مستمر را در دوسویه کردن مسیرهای ارتباطی‌اش با مخاطبان سیما دنبال می‌کند و این چالش بزرگ در مسیر برنامه‌سازی بر خلاف سریال‌های نمایشی سیما در ساختارهای متنوع و مطلوبی تسهیل می‌شود.
برنامه «محاکات» به کارگردانی مریم نوابی‌نژاد و تهیه‌کنندگی جواد فرحانی در اصلاح این چالش در ویژه برنامه ماه مبارک ۱۴۰۰ یکی از همین مشی اصلی قهرمان - مخاطب محوری محسوب می‌شود و این برنامه بی شک یکی از مجموعه‌های با کیفیتی است که در ماه مبارک رمضان از شبکه دوم سیما پخش شد.
اگر هدف اصلی برنامه «محاکات» چگونه روایت کردن قصه زندگی افراد و تبدیل آن به مدیوم داستان و فیلم تبدیل باشد، محاکات علی رغم عدم توجه رسانه‌ها یکی از مردمی‌ترین برنامه‌های صدا و سیما در ماه مبارک رمضان است که توانست روایت‌های عجیبی را ارائه کند.
اما هر برنامه موفقی نمی‌تواند عاری از نقاط ضعف و قوت باشد. در ادامه به بررسی نقاط ضعف و قوت مجموعه محاکات خواهیم پرداخت.
در برنامه محاکات افرادی که در این برنامه حاضر می شوند هر کدام سرگذشت شگفت انگیز و عبرت آمیزی دارند و در زندگی خود سختی‌ها، شادی ها، غم ها و فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته‌اند و ما در این برنامه به شنیدن داستان واقعی زندگی مهمانان می‌نشینیم.
اما قصه هر فرد باید دارای یک «ویژگی» باشد. زندگی پر فراز و نشیب «رضا ناجی» از فعالیت به عنوان «بازیگری محلی تا دریافت «خرس نقره‌ای»، با ساختار «محاکات» تناسب کمتری دارد و محتوای قسمتی که ناجی در آن حضور دارد با حال و هوای برنامه هفت متناسب است.
نمونه دیگر برنامه‌ای با محوریت روایت فریبا کوثری است که تبدیل به یک گفت‌وگوی تخت اجتماعی بدون نقطه عطف‌های ویژه می‌شود. روایت «فریبا کوثری» در قالب مصاحبه و بازنشر در صفحات اجتماعی می‌توانست مندرج شود و قصه این بازیگر سویه‌ای کلی داشت و نتوانست تبدیل به یک روایت ویژه برای برنامه محاکات شود.
فعالیت‌های اجتماعی کوثری شبیه تمامی سلبریتی‌هایی مطرح شد و هیچ نقطه عطف داستانی در تشریحات این بازیگر وجود نداشت. نکته مهم در ارائه راویت‌های عجیب و واقعی محاکات این است که این برنامه روایت‌هایی را ارائه می‌دهد که بر اساس مشی تعریف شده برنامه قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم، سریال یا یک اثر ادبی را دارا باشد و نمونه‌های ذکر شده بیشتر متناسب با محتوای نشریات سینمایی یا اجتماعی است.
بخشی از ساختار برنامه محاکات متکی به حضور چهره‌های سرشناس سینما و تلویزیون است و حضور چهره‌هایی نصرالله رادش، رضاناجی، فریبا کوثری، کمکی به ریتم و محتوای «محاکات» نمی‌کند، اما انتخاب روایت برادر علیرضا خمسه یکی از قسمت‌های ممتاز و ویژه برنامه محاکات است.
برادر واقعی علیرضا خمسه کیست؟
برادر اشتباهی خمسه در این برنامه پیرامون تفاوت‌ها در زندگی خودش صحبت هایی را مطرح کرد و گفت: از زمانی که خودش را شناخته با بقیه افراد خانواده رفتار متفاوتی داشته حتی در غذا خوردن هم این تفاوت حس می‌شد. بعد از توضیحات مهمان شاهد حضور علیرضا خمسه بازیگر سینما و تلویزیون بودیم که برادر مهمان برنامه محاکات بود واز یک اتفاق عجیب و شنیدنی در زندگی خودشان صحبت کردند. یعنی بیشتر از آنکه محور این برنامه خمسه باشد، ماجرای عجیب زندگی نابرادری‌اش مطرح شد.
ویژه‌های محاکات کدام قسمت‌ها بودند؟
به غیر از سه نفر داوران ویژه برنامه، به علاوه مجری، در هر قسمت مهمان ناظر هنری یا سینمایی حضور پیدا می‌کند. در میان مهمانان ویژه مسابقه «محاکات» (دوشنبه ۱۳ اردیبهشت) سعید رحمانی فیلمنامه‌نویس به عنوان کارشناس مهمان به شنیدن سرنوشت زندگی دختری نشست که آغاز قصه اش به سال‌های جنگ و بمباران برمی‌گردد.
مهمان این قسمت «سلیمه البوبالد» بود دختری که در زمان جنگ و بمباران توسط خانواده‌ای به سرپرستی گرفته می‌شود و پس از سال‌ها جستجو برای پیدا کردن خانواده واقعی خود داستانی شنیدنی را رقم می‌زند. در مورد این برنامه می‌توان به این نکته توجه داشت راهبرد هنری سعید رحمانی هیچ تناسبی با مهمان مذکور ندارد و برای این قسمت حضور مهمان با حال و هوای برنامه تناسبی ندارد.
مهمان این قسمت بسیار ویژه و خاص بود. سلیمه البوبالد اصالتی جنوبی دارد، زمانی که فقط ۵ سال داشته در اثر بمباران دارخوین، زیر آوار مانده و از خانواده خود جدا شده است. سلیمه در برنامه «محاکات» گفت: بعد از بمباران، وقتی به هوش آمدم خودم را در بیمارستان دیدم و به دنبالش وارد خانواده‌ای شدم که حتی زبان آنها را هم درست نمی‌فهمیدم. تا ۹ سالگی در کنار همین خانواده بودم ولی بعد و به دلیل ناراحتی‌های پدر خانواده، همراه با مادر ناتنی‌ام، ادامه زندگی را کنار خاله ناتنی‌ام پی گرفتم و در همان جا بود که به سن ازدواج رسیدم و ازدواج کردم.
این بانوی جنوبی همچون باشوی فیلم بیضایی با خانواده جدیدش عیاق شده و زبان فارسی را یاد گرفت، ولی در تمام دوران زندگی‌اش، از کمبودی روحی رنج می‌برد. کمبودی که باعث شد بعد از کلی پیگیری و رفت و آمد به جنوب کشور سرانجام خانواده واقعی‌اش را بیابد. سلیمه با اشاره به یافتن اصل و نسب خویش بعد از بیشتر از دو دهه گفت: من خیلی رنج بردم و خیلی در خلوت خود اشک ریختم تا بالاخره توانستم خانواده‌ام را پیدا کنم. البته پدر و مادرم که همان زمان بمباران، فوت شده بودند و فقط خواهر و برادرانم را یافتم. وی ادامه داد: من سه اسم دارم. اسم اصلی من «سلیمه» است که مادر واقعی‌ام بر من گذاشته، اسمی که نامادری‌ام بر من گذاشت «صدیقه» بود و همسرم هم با نام «الهام» مرا صدا می‌کند.
سلیمه البوبالد که زندگیش خیلی شبیه به باشو در اثر ماندگار بهرام بیضایی است، گفت: واقعا اثرات تلخ جنگ، فقط برای آن‌هایی قابل لمس است که خود درون جنگ بوده‌اند و آفات جنگی که به ما تحمیل شد، آن قدر زیاد است که فقط خانواده‌های گرفتار جنگ می‌توانند آن را درک کنند. هر چقدر در فیلم‌ها و سریال‌هایمان به اثرات جنگ بپردازیم، باز کم است و باید خیلی بیشتر از اینها پرداخت تا مردم بیشتر بدانند. روایت زندگی بانویی با نام سلیمه البوبالد در برنامه تلویزیونی «محاکات»، سرگذشتی مشابه قهرمان فیلم «باشو غریبه کوچک» را رقم زد.
اما این روایت خاص که نمونه سینمایی آن قبلا ساخته شده و می‌تواند تبدیل به اثر ادبی شود، چه ارتباطی به سعید رحمانی دارد؟ چنین محتوای فاخری چه ارتباطی به فیلمنامه‌نویس فیلم سربلند، یکی از فیلمفارسی شاخص پس از انقلاب دارد؟ فیلمنامه‌نویس ازدواج صورتی چه ارتباط گفتمانی با این محتوا دارد؟
تم خاصی که در مجموعه محاکات در قسمت‌های مختلف این مجموعه تبدیل به برگ برنده این برنامه شد، حضور مکرر افرادی با معلولیت‌های خاص بود. در میان مهمانان و شاخص‌ترین مهمان این مجموعه زهره اعتضادالسلطنه، علیرغم معلولیت دو دست به عنوان نقاشی ماهر و خوشنویس حاذقی معرفی شد که هم پینگ‌پنگ بازی می‌کند و هم از مادرش مراقبت می‌کرد.
اعتضادالسلطنه در «محاکات» گفت: قرصهایی که مادرم در دوران بارداری خورد عامل معلولیت شد ولی ابدا مادرم را مقصر نمی‌دانم چون کدام مادریست که راضی شود حتی یک خار به پای فرزندش برود. این هنرمند معلول ادامه داد: معلولان در محیط بیرونی خیلی مشکل دارند به‌خصوص در معابر که حداقل امکانات را داریم ولی نباید کم آورد و باید ادامه داد. زهره اعتضادالسلطنه با اشاره به همکاری با شهاب حسینی گفت: مدتها پیش کودکی افغان که دستانش به خاطر سوختگی از بین رفته بود نزد من آمد و من سعی کردم او را تحت آموزش قرار دهم و از تجربیاتم برایش بگویم. وی در برنامه محاکات ادامه داد: زندگی این کودک افغان تبدیل شد به ماده داستانی فیلم «بعد از اتفاق» که تهیه کنندگی آن را شهاب حسینی و کارگردانیش را پوریا حیدری اوره برعهده دارد و از رضا کیانیان و جواد عزتی تا علی انصاریان و صدیقه کیانفر و… در آن بازی داشته‌اند. اعتضادالسلطنه افزود: خودم هم در فیلم شهاب بازی کرده‌ام و سعی کردم همه تجربیاتی که در زندگی داشته‌ام را به نوعی در این نقش متجلی کنم.
این هنرمند معلول تاکید کرد: ساخت فیلم زندگی معلولان توانمند خیلی کمک می‌کند به خانواده‌ها که دید بهتری درباره زندگی امثال ما پیدا کنند. مثلا شاید خیلی‌ها ندانند که خودم خواستگار هم داشتم ولی به خاطر مادرم ازدواج نکردم. اتفاقا خواستگارهایم فاقد معلولیت بودند ولی خیلی ها فکر می‌کنند معلولان نمی‌توانند خیلی از کارها را انجام دهند که اصلا درست نیست. اعتضادالسلطنه خاطرنشان ساخت: از طریق فیلم و سریال می‌توان درباره توانمندی‌های معلولان و زندگی آنها اطلاع‌رسانی کرد و این کاریست که شهاب حسینی تلاش کرده در «بعد از اتفاق» انجام دهد و شخصا امیدوارم به هنگام اکران هم این فیلم خیلی خوب دیده شود. افزایش مهارت‌های شغلی و اشتغالزایی ببین المللی با چهارچوب‌های تعریف شده در این برنامه فاصله فراوانی دارد.
با این محتوای غنی در برنامه محاکات و با تصمیم مدیران شبکه دوم سیما، محاکات می‌تواند به عنوان برند شبکه دوم سیما شناخته شده شود. شبکه دوم سیما از معدود شبکه‌هایی است که فاقد برنامه ثابت شناخته شده است.