تهران: احمدرضا درویش: هرگاه زبان هنر مطرح باشد مرز‌ها دیگر معنا ندارند

به گزارش حلقه وصل، هیئتی متشکل از هنرمندان فعال سینما و تئاتر کشور سوریه از حوزه هنری بازدید و نشستی را با جمعی از مسئولان حوزه هنری و سینماگران ایران در حوزه هنری ترتیب دادند.

این نشست با حضور محسن مومنی‌شریف رئیس حوزه هنری، هادی مولوی دوست مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل حوزه هنری، محمد حمزه‌زاده قائم مقام رئیس و مدیرعامل موسسه سوره سینمایی حوزه هنری، احمدرضا درویش نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «رستاخیز»، بهروز افخمی نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «فرزند صبح» و شهریار بحرانی نویسنده و کارگردان سریال «مریم مقدس» و جمعی از مسئولان و مدیران حوزه هنری برگزار شد.

بهروز افخمی: سینمای سوریه آینده‌ساز مردم سوریه است

افخمی کارگردان، برجسته سینمای ایران، در این نشست با بیان خاطره‌ای از سفر خود به سوریه گفت: حدود سه سال پیش همراه با آقای مومنی‌شریف و جمعی از فعالان صلح از سرتاسر دنیا به سوریه سفر کردیم. در آنجا از شهرهای دمشق، حمص و لاذقیه دیدن کردیم. به دلیل مسائل امنیتی نیروهایی برای محافظت از ما در نظر گرفته بودند. نهایتا توانستیم از دست محافظان خود فرار کنیم و در بازار، شهر و قهوه‌خانه‌های دمشق و لاذقیه با خیال راحت قدم بزنیم و با مردم از نزدیک آشنا شویم. با اینکه صدای بمب و انفجار از هر سو هر لحظه به گوش می‌رسید، اما زندگی عادی مردم در جریان بود.

وی افزود: در آن روزهایی که در سوریه حضور داشتیم فرصت ملاقات و آشنایی با فعالان هنری به‌ویژه هنرمندان سینمایی سوریه فراهم نشد و الان بسیار خوشحالم که این فرصت نصیب ما شده است. امیدوارم در همین فرصت راهنمایی‌هایی از شما هنرمندان سینمایی سوریه در راستای ساخت فیلم‌های مشترک بگیریم. همچنین پیشنهاد شما برای اینکه در چه زمینه و یا چه مخاطبی باید فعالیت کنیم. به نظر من ما باید کودکان دنیای عرب را همانند کودکان ایرانی خودمان در نظر بگیریم و برای آن‌ها فیلم بسازیم. به نظر می‌رسد که این موضوع زمینه‌ای است که جای کار بیشتری دارد. بیشتر از اینکه به صحبت در مورد خودم علاقه داشته باشم، خواهان دستیابی به پرسش‌های خود در مورد سینما هستم؛ که امیدوارم در طول مدتی که شما در ایران هستید این فرصت فراهم شود.

پس از انعقاد بیانات افخمی یکی از هنرمندان نویسنده سوری در واکنش به سخنان وی گفت: کودکان سوری در وقایع تروریستی سال‌های گذشته در سوریه اصلی‌ترین قربانیان این حملات بوده‌اند. با توجه به تفرقه‌های طایفه‌ای که در میان مردم وجود دارد، اختلافات و مشکلات کشور سوریه را بیشتر کرده است و به آتش افروخته شده دشمن دامن می‌زند. چگونه می‌توانیم کودکان خود را از گزند جنگ نجات دهیم. ما واقعا نمی‌دانیم که با چه ترفندی کودکان خود را در برابر این وقایع حفظ کنیم. ما به دنبال یافتن راهی فرهنگی برای رفع این مشکل هستیم. بعد از ایجاد ثبات در سوریه و اسقرار امنیت در سوریه باید آینده‌ای غیر از شرایطی که الان هست را داشته باشیم. ما با کار هنری و سینما می‌توانیم بسیاری از مردم و به خصوص کودکان را از دام‌هایی که برایشان در نظر گرفته‌اند مطلع سازیم و از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کنیم.

افخمی نیز در ادامه افزود: ما انتظار داریم تا افسانه‌ها و داستان‌هایی که می‌تواند میان کودکان عرب و ایرانی تماس برقرار می‌کند به وسیله شما نگاشته شود تا برای ساخت انیمیشن و فیلم‌های کودک مورد استفاده قرار گیرد. دیدگاه من این است که داستان‌های انتخاب شده برای فیلم‌سازی کودکان کمتر به مسائل روز پرداخته شود. چرا که مسائل روز موجب اختلاف میان آن‌ها می‌شود. داستان‌ها و افسانه‌هایی که مشترک میان مردم ایران و جهان عرب باشد و سنت‌ها، فرهنگ و تاریخ آن‌ها را یادآوری کند.

یکی از هنرمندان سوری پس از پایان سخنان افخمی گفت: میان ایران و سوریه شباهت‌هایی است. رنج و درد‌ها و آرزوهایی که ما امروزه در سوریه داریم جزو نقاط مشترکی است که در ایران هم به نوعی تجربه شده است. هنر از رحم درد‌ها و رنج‌هایی که بر ما وارد می‌شود متولد و زاده می‌شود.

وی افزود: زنان و مردان و کودکان بسیاری در حوادث سال‌های اخیر علیه مردم سوریه قربانی شدند. اما آنچه بیش از هر چیز آسیب و صدمه دید قشر آینده‌ساز سوریه است. با توجه به توانایی‌های سینمای ایران و امکاناتی که در اختیار دارد چرا سینماگران ایرانی و سینمای ایران در فضای واقعی سوریه حضور فعال ندارد تا از آن برای ساخت فیلم استفاده کند و کاری مشترک را با ما در سوریه آغاز کنند؟

احمدرضا درویش: هرگاه زبان هنر مطرح باشد مرز‌ها دیگر معنا ندارند

درویش با اشاره به سخن یکی از هنرمندان سوری در مورد ناشناس بودن هنرمندان ایرانی و سوری برای یکدیگر و تاکید بر نقاط مشترک میان مردم ایران و سوریه گفت: لازم است برای شناخت بهتر از یکدیگر، من کمی خود را بیشتر برای شما معرفی کنم. آخرین ساخته من در سینما در مورد واقعه «عاشورا» است. این فیلم تولید مشترک میان ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس به همراه کویت است. سرمایه این فیلم توسط سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی تامین شده است. همچنین حوزه هنری مسئولیت توزیع این فیلم را بر عهده داشت. لازم است بدانید که چهار هنرپیشه به نام‌های «جامل سلیمان»، «طلحت حمدی»، «فواز سرور» و «رضوان عقیلی» سوری در این فیلم ایفای نقش کردند. همچنین «جواد الشکرچی» از کشور عراق و «فادی ابراهیم» از لبنان در این فیلم ایفای نقش کردند. این فیلم یک تولید مشترک در بازیگری و مسائل فنی نیز هست.

وی در ادامه گفت: برای ساخت فیلم «القربان» من حدود شش ماه در سوریه زندگی کردم و بیش از ده‌هزار قطعه عکاسی از تمامی شهرهای سوریه انجام دادم. در میان هنرمندان و فیلم‌سازان ایرانی می‌توانم بگویم که من سوریه را همانند ایران به خوبی می‌شناسم. قرار بر این بود تا صحنه‌هایی از فیلم «القربان» در سوریه تصویربرداری شود. اما حملات جنگی به سوریه از این کار جلوگیری کرد. این فیلم به زبان عربی ساخته شده است. ان‌شاءالله در فرصتی برای شما نمایش داده شود.

درویش با اشاره به نزدیکی ملت ایران با سوریه گفت: ما در بسیاری از مسائل با کشور شما مشترک هستیم. به لحاظ تاریخ، تمدن و سبک زندگی شباهت‌های بسیاری به یکدیگر داریم. نقش تمدن، هویت و تاریخ سوریه در جهان عرب نقشی برجسته است. همان طور که ایران و تمدن ما در جهان نقشی برجسته دارد. اما در اینجا باید از حالت تبلیغات خارج شویم و کمتر از همدیگر تعریف کینم. بهتر است از این فرصت استفاده کنیم و به آنچه که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم بپردازیم. ما در یک موضوع با هم مشترک هستیم. بخش مهمی از کشور ما نیز توسط متجاوزین اشغال شده بود. ما هم با یک جنگ نیابتی روبه‌رو بودیم. چرا که با ۳۶ کشور دنیا در حال جنگیدن بودیم. گواه این موضوع گرفتن اسیر از ۳۶ کشور جهان در جنگ با حزب بعث عراق بود. الان هم اگر به زندان‌های سوریه توجه داشته باشیم می‌بینیم که از کشورهای بسیاری از جهان اسیر گرفته شده است. شما با معارضینی مواجه هستید که در کشور سوریه سلاح به دست گرفتند. درست شبیه به جنگی که میان کشور ما با عراق رخ داده بود. در آن شرایط کشور شما از مردم و کشور ما پشتیبانی کرده است.

وی ادامه داد: من اصلا نمی‌خواهم بحث سیاسی کنم. بلکه می‌خواهم به ایران دوران جنگ اشاره کنم. همچنین به نقش هنرمندان به خصوص سینماگران اشاره کنم. هنگامی که جنگ ایران و حزب بعث آغاز شد، مدت زیادی از انقلاب نگذشته بود. در این شرایط نقش سینماگران در هشت سال تجاوز حزب بعث علیه مردم و خاک ایران بسیار برجسته و مهم بود. توسعه و شکل گیری سینمای ایران مدیون سینمای دفاع مقدس است. یکی از بهترین آثار سینمای ایران مربوط به دوران جنگ است. چه در زمینه فیلم‌های داستانی و چه در زمینه فیلم‌های مستند بهترین آثار مربوط به دوران جنگ است. از آقای حمزه‌زاده و مدیران سینمایی حوزه هنری خواهشمندم تا مجموعه‌ای از آثار شهید آوینی را به عنوان هدیه به این دوستان هنرمند سوری بدهند. اگر هنرمندان عزیزی که نمونه آن‌ها از کشور سوریه در میان ما حضور دارند، در انعکاس وقایع امروزی جنگ در کشور سوریه و ثبت آن اقدام کنند، می‌توان به آینده سینمای سوریه امیدوار بود. در کشور شما حوادثی در حال رخ دادن است که موضوعات بسیار مهمی برای ثبت شدن دارند. این شرایط در سوریه شرایط تاریخی مهمی است. اگر هنرمندان در این عرصه به وظایف خود به خوبی عمل کنند حتما می‌توانند در آینده مردم سوریه و سینمای آن بسیار موثر باشند. سینمای ایران در دوران جنگ وضعیت خوبی نداشت. اما آثار ارزشمند و قدرتمندی در آن دوران ساخته شد. هنوز سه چهار سال از جنگ عراق با ایران نگذشته بود که سینمای ایران در مورد مقاومت و فلسطین یک فیلم عظیم و مهم ساخت. فیلمی به نام «بازمانده» که در خاک سوریه توسط مرحوم «سیف‌الله داد» ساخته شد. بخش‌های مهمی از این فیلم در شهر لاذقیه ساخته شد. آقای سیف الله داد گوهر برخاسته سینمای جنگ است که در تولید آثار دفاع مقدس در سینمای ایران رشد پیدا کرد.

درویش با اشاره به «ابراهیم حاتمی‌کیا» به عنوان یکی از کارگردان‌های ایرانی در ژانر مقاومت و پایداری گفت: در حال حاضر فیلمی در حال ساخت است. عنوان این فیلم «پرواز به وقت شام» است که توسط یکی از کارگردان‌های خوب کشورمان به نام ابراهیم حاتمی‌کیا در حال ساخت است. این فیلم در مورد مقاومت ساخته شده و قصه آن در سوریه روی خواهد داد.

وی در پایان تاکید کرد: آنجایی که زبان هنر مطرح باشد اشتراکات مطرح است و مرز‌ها دیگر معنا ندارد. مرزهای سیاسی گسترش پیدا می‌کنند. هنر گرافیک نقاشی این‌ها زبان بین المللی است. باید احساس‌های خود را به هم نزدیک کنیم و نباید دیگر مرزی با هم داشته باشیم.

شهریار بحرانی: برای ورود به حیطه مقدس هنر باید خود را کنار بگذاریم

بحرانی، کارگردان سریال «مریم مقدس»، در این نشست گفت: دوستان سوری حاضر در این جلسه از درد و رنج جنگ صحبت کردند. اما این مسائل تن‌ها مختص به یک کشور جنگ زده‌ای مثل سوریه نیست. مشکل انسان در عصر حاضر حیرت و سرگشتگی است و به شدت از این ماجرا رنج می‌برد. در کشوری که جنگ زده است که ما خود نیز جنگ را تجربه کرده ایم، این مسائل بشری نمای بیشتری دارد. این درد و رنج در قلب انسان معاصر دیده می‌شود. از آنجایی که سینما آیینه روح انسان است، می‌تواند این درد‌ها و رنج‌ها را به عرصه تصویر بکشاند.

وی در ادامه گفت: در پاسخ به یکی از دوستان سوری حاضر در جلسه که در پی یافتن پاسخی برای پیام دادن به کودکان است، باید بگویم که این مشکل همه ماست؛ اینکه چگونه با نسل بعدی خود ارتباط برقرار کنیم و با آن‌ها چه بگوییم و چگونه صحبت کنیم که در آن رشد و تعالی نهفته باشد. سینما موثرترین زبان هنری دنیاست و بهترین روشی است که می‌شود با آن امید به رحمت خدا را منتقل کرد. اگر انسانی به رحمت خداوند ایمان نداشته باشد و به آن توجه نداشته باشد، امید در زندگی اش وجود نخواهد داشت و مدام تاریکی و مشکلات برایش پیش خواهد آمد. مردم از ما هنرمندان انتظار دارند که بتوانیم این امید را در فیلم‌های خود به نسل‌های بعدی منتقل کنیم.

بحرانی افزود: احتمالا همه دوستان حاضر در این جلسه از تکنیک‌های سینما باخبر هستند. اما تن‌ها تکنیک سینما برای بیان نکات مورد نیاز جامعه ما کافی نیست. سینما باید بسیار فراتر از سطح فنی و تکنیکی قدم بردارد. باید بتواند مفاهیم و معانی و راه‌حل‌های نجات بخش را به مردم ارائه دهد. در یک کلمه باید بتواند امید به آینده و امید به خداوند را به جامعه تزریق کند. دستیابی به این مهم یک راه‌حل بیشتر ندارد؛ هنگامی هنرمند موفق خواهد بود که خود را کنار بگذارد و مجرایی باشد تا انوار الهی را در کار خود وارد کند. در این شرایط باید بر نفس خود غلبه کند و اجازه دهد تا خدا با هنر خود به نورافشانی بپردازد. این کار بزرگ‌ترین وظیفه‌ای است که هنرمند بر عهده دارد؛ یعنی مبارزه با خودش و نفس خودش تا انوار الهی بتوانند خود را بروز دهند. چه در جنگ یا صلح باشیم و چه در آرامش و یا در سختی باشیم، اول از همه انسان باید خود را کنار بگذارد. چرا که می‌خواهیم وارد حیطه مقدس هنر شویم.

هنرمندان سوری نیز در این نشست به بیان مطالب و دیدگاه‌های خود پرداختند

یکی از هنرمندان سوری حاضر در این نشست با انتقاد از ارتباط کم هنرمندان ایرانی با هنرمندان سوری گفت: متاسفانه اطلاعات کمی از سینمای ایران و هنرمندان آن در میان هنرمندان و سینماگران سوری وجود دارد. اما آنچه در این دیدار متوجه آن شدیم، صداقت و احترام متقابل میان سینماگران و مردم کشور ایران است. همچنین مراکز سینمایی و فرهنگی هنری بسیاری در ایران در حال فعالیت هستند که از اهمیت بسیاری برخوردار است. فیلم‌هایی که از هنرمندان ایرانی در این چند روز دیدیم بیانگر فکر و عقل هنرمندان ایران است. از نتایج و دستاوردهای شما در ایران بسیار خرسندم و ان‌شاءالله همان‌طور که کشورتان را از دست دشمنان نجات دادید آینده‌ای درخشان خواهید داشت.

همچنین یکی از هنرمندان هنرهای زیبای سوریه در این نشست ضمن اشاره به دومین سفر خود به ایران گفت: در خیابان‌های ایران و معماری ساختمان‌ها و زیباسازی شهری آن مطالب زیادی را دریافتم. اینکه هنرمندان ایرانی توانستند به خوبی از دو متریال رایج که سیمان و آهن است در معماری استفاده کرده و یا فضاهای بی‌استفاده شهر را با زیباسازی فضای سبز دوباره زنده کنند. همچنین در زیر پل‌ها و در میان میدان‌های شهر از نقاشی‌های مینیاتوری ایرانی به شکل‌های مختلف استفاده شده است. ما تصور می‌کردیم که در ایران تندیس و سردیس نگاری وجود ندارد، اما من شاهد استفاده صحیح و خوب از آن در فضاهای مختلف هستم. در کنار همه آن‌ها می‌توان به استفاده از وسایل دورریختنی و بازیافتی در راستای زیباسازی شهری اشاره کرد. به عنوان مثال اتومبیلی را دیدم که بسیار قدیمی و فرسوده بود، اما با تبدیل آن به گلدان کاربردی دوباره و جانی تازه به آن بخشیده شده بود.

هنرمندان ایرانی در بیان احساسات خود آزادی کامل دارند

هنرمند دیگری از کشور سوریه در این نشست گفت: هنرمندان ایرانی در بیان احساسات خود آزادی کامل دارند. این را در یک نگاه از آثار هنرمندان ایرانی می‌توان دریافت. چرا که تلفیقی از هنر کلاسیک و هنر انتزاعی را شاهد هستیم. این تلاشی برای پیوند دادن هنر قدیم و هنر معاصر از سوی هنرمندان ایرانی است. امیدوارم ما بتوانیم ارتباط بیشتری با هنرمندان ایرانی برقرار کنیم تا از تجربه‌های آن‌ها در زمینه‌های مختلف هنری بهره ببریم.

معاون موسسه سینمایی سوریه نیز که در این نشست حضور داشت با اشاره به خرسندی از دیدار با هنرمندان ایرانی گفت: وجود مرکزی همچون حوزه هنری که توانسته همه هنر‌ها را در یک‌جا جمع کند و به همه آن‌ها به خوبی بپردازد از اهمیت زیادی برخوردار است. مردم و هنرمندان سوری پیگیر سینمای ایران هستند و جایگاه مهمی در آنجا دارد. من یک سوال و درخواستی از مسئولان حوزه هنری در این نشست دارم. اول اینکه آیا گرافیک و انیمیشنی که در فیلم‌های سینمایی ساخته این مرکز استفاده شده است در همین سازمان انجام می‌شود؟ چرا که از کیفیت خوبی برخوردار بوده و جلوه خاصی به تصاویر داده است. ما در سوریه جشنواره‌ای به نام «جشنواره فیلم سوریه» داریم که به تولیدات جوانان می‌پردازد. از شما درخواست دارم تا در این جشنواره شرکت کنید و فیلم‌های ساخته شده در حوزه هنری را در این جشنواره شرکت دهید. ان‌شاءالله این دیدار‌ها نتیجه خوبی در آینده داشته باشد.

یکی از هنرمندان سوری حاضر در این نشست نیز با تاکید بر شگفت‌زدگی خود در پیشرفت هنری ایران گفت: توجه ویژه‌ای از سوی حوزه هنری به بحث «هنر» شده است. این اتفاق خوب و مهمی است. ما علاقه‌مندیم تا اطلاعات بیشتری در مورد تئاتر در ایران دریافت کنیم. ضمن اینکه مطلع هستم در حال حاضر هم جشنواره تئاتری در حوزه هنری برگزار می‌شود.

مدیرکل تئاتر و موسیقی سوریه که در جمع هیئت بازدید کننده از حوزه هنری حضور داشت گفت: مرکز تئاتر و موسیقی سوریه از سال ۱۹۶۳ کار خود را آغاز کرده است و در سطح کشوری و بین‌المللی در حال فعالیت است. ما جشنواره‌های زیادی در سوریه برگزار می‌کنیم. البته جنگ از ادامه کار جلوگیری کرد و ان‌شاءالله به زودی با ثباتی که مجددا در کشور ایجاد شده کار این جشنواره‌ها هم از سر گرفته شود و از شما دعوت می‌کنیم در این جشنواره‌ها حضور داشته باشید. همچنین در این دیدار شاهد اجراهای خوب تئاتر سوری باشید و با هنرمندان و مسئولان هنری ما بیشتر آشنا شوید.

نماینده نویسندگان سوری در این نشست با اشاره به سینمای ایران گفت: سینمای ایران الگوی بسیار خوبی در میان کشورهای جهان سوم ارائه کرده است. در سینمای جهان، سینمای هالیوود در حال ساخت فیلم‌هایی با بودجه‌های کلان است. من در سوریه فیلم‌نامه‌ای را نگاشتم که ساخت آن هزینه‌ای کمتر از یک دقیقه از ساخت فیلم‌های هالیوود است. ما می‌خواهیم بیانگر زیبایی‌های درون سوریه باشیم.

وی ادامه داد: در روزهای گذشته مقاله‌ای در مورد سینمای ایران نوشتم که در آن گفته شده سینما بیانگر روح خود است و سینمای ایران در میان نخبگان سینمای جهان شناخته شده است. اما باز هم در مقابل سینمای گسترده جهان که به نوعی توسط انحصار‌طلبان تصاحب شده است، دیده نمی‌شود. پس باید این انحصار با بشکنیم.

وی همچنین اضافه کرد: در حال حاضر نمایشگاه کتابی در سوریه برپاست. در حالی که رایزن فرهنگی ایران هم در آنجا حضور دارد، اما هیچ‌کتابی در نمایشگاه مذکور وجود ندارد. من به عنوان یک نویسنده خواستار آشنایی با نویسندگان ایرانی هستم. اما هیچ آثاری که به زبان عربی ترجمه شده باشد و نوشته نویسندگان ایرانی باشد در سوریه وجود ندارد. این موضوع در مورد فیلم سینمایی هم هست. فیلم‌های ایرانی باید در تلویزیون سوریه نشان داده شود تا هم دسترسی به آن آسان‌تر باشد و هم مردم حضور بیشتری از این فیلم‌ها را شاهد باشند. از طرفی هم در سوریه دیگر سالن سینمایی باقی نمانده است که بخواهد فیلم‌ها را نمایش دهد!

هنرمند دیگری از سوریه در این نشست گفت: نکات جالب توجه من از حضور در ایران، احترامی است که مردم آن برای خود در نظر دارند. همچنین در تمامی کارهای خود صداقت دارند. از دیدگاه من در ایران انسان حقیقی وجود دارد. ما علاقه‌مند به شنیدن تجربیات کارگردان‌های ایرانی هستم. همچنین از هنرمندان ایرانی در سریال‌هایی که ترجمه شده‌اند یک شناخت نسبی دارم. از سینمای ایران اطلاعات زیادی ندارم. اما می‌دانم که در ساخت و تولید سریال بسیار پیشرفت کرده‌اند. این پیشرفت‌ها در ایران نشان می‌دهد که دین و اسلام هیچ تعارضی با اختراع و نوآوری ندارد بلکه به آن کمک می‌کند.

گفتنی است این هیئت سوری که متشکل از فعالان سینمایی و تئاتری کشور سوریه بودند دوشنبه ۱۶ مردادماه بعد از ادای احترام به مقام شهدای گمنام در حوزه هنری، از بخش‌های مختلف حوزه هنری همچون کتابخانه جنگ، گالری ابوالفضل عالی، گالری خانه عکاسان ایران، گنجینه هنرهای تجسمی حوزه هنری، فروشگاه کتاب حوزه هنری و همچنین سینمای آزادی متعلق به حوزه هنری دیدن کردند و با آثار و دستاوردهای هنری این نهاد انقلابی آشنا شدند.