تهران: دایرة‌المعارف زندگی پیامبر اسلام که خودمان نوشته باشیم نداریم!

به گزارش حلقه وصل، جلسه تحلیل و بررسی فرهنگی-ارتباطی و فقهی-حقوقی نامه رهبر انقلاب دوشنبه شب در دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد. این جلسه به همت دانشکده فرهنگ و ارتباطات و دانشکده حقوق و با حضور آقایان کمیل خجسته، دکترفواد ایزدی، حجت‌الاسلام قانع و دکتر حبیب زاده برگزار گردید. حلقه وصل در چند بخش، گزارش این نشست را منتشر خواهد کرد.

دکتر فواد ایزدی با اشاره به بحث دیپلماسی عمومی گفت: بحث دیپلماسی عمومی بحث خیلی شیرین و مهمی است، به این معنی که اگر ما بخواهیم نشر اسلام را در جهان داشته باشیم، در ادبیات آکادمیک امروز، مباحث این چنینی در قالب دیپلماسی عمومی تعریف می‌شود، دیپلماسی عمومی کارهایی است که یک کشور انجام می‌دهد برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی مردم کشور دیگری. منتهی من فکر می کنم این نامه حضرت آقا فراتر از این تعریف است، حضرت آقا این نامه را به عنوان یک مرجع دینی نوشته اند، فراتر از رئیس جمهور یک کشور است، فراتر از وزارت خارجه یک کشور و فراتر از دیپلماسی عمومی است، منتهی در ادبیات آکادمیک در همین حد در دنیا کار شده، این جور کار ها را دیپلماسی عمومی می گویند.

وی افزود: زمانی که افراد می خواهند در حوزه دیپلماسی عمومی کار کنند، یکی از اصول اولیه دیپلماسی عمومی، مخاطب شناسی است یعنی زمانی که شما می خواهید تأثیر گذار باشید بر افکار عمومی مردم یک کشور دیگر، باید این مردم را بشناسید، اگر مردم و مخاطب خود را نشناسید، چه اتفاقی می افتد؟ خیلی موفق نخواهید بود و بعضی وقت ها تبلیغات نتیجه معکوس می دهد.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به بحث مخاطب شناسی ادامه داد: حال در دو محور صحبت می کنیم: یکی محور تولید محتوا در حوزه دیپلماسی عمومی و دیگری انتقال آن محتوا و نشر آن است. با استفاده از مفاهیمی که در حوزه مخاطب شناسی داریم، ببینیم ما در حوزه تولید محتوا چه کار باید بکنیم و در حوزه نشر چه کار باید بکنیم؟ بهانه ما هم نامه است، اولین نکته ای که درباره تولید محتوا باید خدمت شما عرض کنیم، این هست که در رابطه با نامه نیاز بود این نامه با یک ترجمه روانی ارائه بشود به مخاطب، یعنی متن نامه را که به فارسی خواندیم، خیلی خوشمان آمد، یعنی نامه بسیار دقیق نوشته شده بود، پشت سر هر کلمه و جمله فکر مشاهده می شد، در یک فضای کوتاه دو صفحه ای، ده تا سوال مطرح شده بود، مطالب متعددی ارائه شده بود که جذابیت داشت متن فارسی. آیا متن انگلیسی این طوری بود؟ خیر، متن انگلیسی سنگین بود، از همان ابتدا سلیقه خوبی به کار نرفته بود، مثلاً در جمله اول حضرت آقا فرمودند عموم جوانان، این کلمه عموم یک بار معنایی خاصی دارد، یعنی من فقط با بچه مسلمان و قشر خاصی کار ندارم، عموم جوانان را مخاطب قرار می دهم، در متن انگلیسی این عموم وجود نداشت. متن می توانست بهتر باشد.

وی افزود: نکته بعدی این است که زمانی که ما می خواهیم محتوایی تولید بکنیم، فقط دانستن کلمات و بعد تبدیل کلمات فارسی به زبان هدف کافی نیست. یک آشنایی فرهنگی هم با مخاطب باید داشته باشیم، این آشنایی فرهنگی هم سر کلاس آموخته نمی شود، نیاز به حضور فیزیکی در این محیط ها هست، آیا این به این معنی است که ما با مترجم ایرانی کاری نداریم؟ خیر این حرف صحیحی نیست.

ایزدی با تاکید بر لزوم استفاده از ترجمه روان و مخاطب‌شناسانه در دیپلماسی عمومی افزود: من فکر می کنم در حوزه ترجمه باید زمانی که ما می‌خواهیم متن‌های اینچنینی را ترجمه کنیم، باید گروهی کار کنیم، مشورت کنیم، یعنی شما یک نفر می خواهید که زبان مادری اش، زبان هدف باشد، مثلاً زبان مادری اش انگلیسی باشد، یک نفر هم می خواهید که ایرانی باشد و زبان انگلیسی را خیلی خوب بداند و این ها با هم مشورت کنند، آن کسی که زبان مادری اش انگلیسی است، نکات فرهنگی، ادبیات معاصر جوانان که قابلیت درک بهتری برای این ها دارد در این حوزه ها تمرکز کند و چون این فرد زبان مادری اش فارسی نیست، ممکن است برخی اصطلاحات فارسی را لزوماً صد درصد متوجه نشود، آن فرد ایرانی می تواند در حوزه محتوای فارسی صحبت کند، و این ها با هم مشورت کنند خیلی وقت ها کلمات این قابلیت را دارند که عوض شوند، یعنی حالت سلیقه ای پیدا می کند، این سلیقه قطعاً زمانی که مشورت انجام شود، نتیجه بهتری خواهد داشت.

کارشناس مسائل مطالعات جهان ادامه داد: نکته دیگر درباره محتوا این هست که شما باید این سبک را برای تولید محتواهای دیگر هم به کار ببرید، در نامه اشاره شده که شما به قرآن و زندگی حضرت رسول (ص) مراجعه کنید، الان شما خودتان را جای جوان اروپایی و آمریکایی قرار دهید، بگویید خب، من این نامه را خواندم الان می خواهم یک کتابی در رابطه با زندگی پیغمبر اسلام مطالعه کنم، چند تا کتاب روان قابل فهم برای مخاطب انگلیسی زبان داریم ما که بگوییم بیا این نامه رهبر ما را که خواندی بیا، خیلی کم، زیاد نداریم. اتفاقی که باید بیافتد این است، ما یک اشتباهی انجام دادیم. یک پژوهشی انجام دادیم چند وقت پیش، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 3500 جلد کتاب از فارسی به انگلیسی ترجمه شده است، قاعدتاً ما نباید در حوزه محتوای انگلیسی مشکل داشته باشیم، چون 3500 تا کتاب ترجمه کرده ایم. ولی شما از این دوستانی که ممکن است در خارج کشور داشته باشید بپرسید، این ها همیشه درد نداشتن محتوا دارند، همیشه می گویند ما محتوای خوب دستمان نیست، این به معنی عدم ترجمه کتاب نیست، به این معنی هست که آن نکته ای که در حوزه مخاطب شناسی عرض کردم، این را ما رعایت نکرده ایم، چرا رعایت نکرده ایم؟

وی افزود: کاری که باید انجام بشود این است که محتواهای خوبی که به زبان فارسی و عربی وجود دارد، انصافاً محتوا زیاد داریم، این ها باید جمع آوری بشود، تدوین بشود، تنظیم بشود، در اختیار پژوهشگرانی که زبان مادری شان، زبان هدف است، قرار داده بشود، با آن حالت تیمی، بعد محتوا تألیف بشود، ترجمه خوب نیست، تألیف باید بکنیم، چون ادبیات را به گونه ای می خواهیم بنویسیم که برای مخاطب قابل فهم باشد و سوال های مخاطب را جواب بدهد در حوزه مخاطب شناسی ما نباید کم بگذاریم، خب، در عمل ما این کار را کرده ایم؟

ایزدی ادامه داد: نیاز این است که شما ببینید مخاطب چه احتیاج دارد، بعد کتاب تألیف بشود، کتاب های قطور الان برای این بحث نامه حضرت آقا کاربرد ندارد، من چند سال پیش شنیدم که شخصی در قم هست که بیست سال است که در ترجمه کار می کند، رفتم و او را پیدا کردم و به سختی یکی از کارهای او را پیدا کردم، زحمت کشیده بود و متن را پس از ترجمه برای یک استاد در خارج از کشور فرستاده بود و در نهایت این کتاب چاپ شده بود، این کتاب یکی از رساله های فلسفی علامه طباطبایی بود، اما من فارسی این متن را هم متوجه نمی شوم، آیا مخاطب ما به این نیاز دارد؟

ایزدی در پایان گفت: در این حوزه ها بعضی وقت ها ما اشتباه می کنیم، پس به نظر می رسد روش تولید محتوا برای آن نیازی که ما داریم، شاید در قالب دایرة المعارف و دانشنامه تعریف شود، خوبی دانشنامه این است که مدخل مدخل است و هر مدخلی سه صفحه، چهار صفحه دانش موجود در آن مدخل جمع آوری شده، در قالب کپسول به مخاطب ارائه می شود، که الان ما نداریم، دایرة المعارف زندگی پیامبر یا اسلام که خودمان نوشته باشیم نداریم، اروپایی ها صد سال پیش در دایره المعارف نویسی در حوزه اسلام فعال بودند، چند تا دایره المعارف هست، منتهی ادبیات تولید شده، ادبیات مستشرقین است، این خوب نیست.