فانی‌شدن در دنیا ما را از یاد «خدا» دور کرده است

به گزارش حلقه وصل، تحصیل حضور قلب در نماز یکی از مهمترین عوامل پیشرفت و تعالی انسان است که به اندازه اهمیت آن به آن توجه نمی‌شود. چرا که نماز از جایگاه ویژه‌ای در رشد و حتی عاقبت به خیری انسان دارد، در روایتی از امام صادق نقل شده است که «اوَّلُ مَا یُحَاسَبُ الْعَبْدُ بِهِ عَنِ الصَّلَاةِ فَإِذَا رُدَّتْ رُدَّ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ‏ سَائِرُ؛ یعنی:  اولین عملی که بنده نسبت به آن حسابرسی می شود،نماز است پس اگر نماز او را بپذیرد، سایر اعمال او را قبول می کنند و اگر نماز او رد شود سایر اعمالش نیز رد می‌شود. حال کسى که همه وقتش را در راه دنیا سپری کردده است نمی‌تواند در راه اکتساب حضور قلب موفق باشد بلکه شخصی که در طول شبانه روز  همه اعمال و افکارش بر طبق عقل و شرع انجام شود و هدفش در همه کار تحصیل رضاى حق تعالى باشد، چنین کسى بخوبى می‌تواند بنا بر عادت، خود را از موهومات و خیالات فاسد حفظ نماید و حضور قلب پیدا کند آن وقت است که حالت خشوع و خضوع پیدا می نماید. ( تفسیر مخزن العرفان ج9 ص9) در واقع می‌توان گفت، فانی در دنیا شدیم که نمی توانیم در نماز حضور قلب داشته باشیم.

حضرت آیت‌الله شجاعی (رحمت الله علیه) در این رابطه  می‌فرمود: انسانها در پرده وحجاب سختی قرار گرفتند که آنها را از یاد خدا غافل می‌کند. زیاده‌خواهی و غفلت انسانها از یاد خدا باعث به وجود آمدن چنین حجابی است و اگر روی این مسئله تمرکز شود انسان فانی می‌شود و خاصیت فانی شدن غافل شدن از امور دیگر است. هر چه فنا کاملتر شود غفلت بیشتر می‌شود. البته در مقابل با فنا می‌توان مجاهدتی را شروع کرد که پس از آن به مرحله یقین رسید و در این مرحله پرده حجاب از برابر انسان کنار می‌رود و حقایق را می‌یابد و پس از مرحله یقین انسان به مقام محبت می‌رسد؛ یعنی خداوند محبت خود را جایگزین می‌کند و در این مقام است که اصل پرده‌ها  کنار می‌رود.

حضرت آیت‌الله شجاعی در توضیح «فنای در دنیا» می فرمود: حقایقی وجود دارد که قرآن کریم در ده‌ها آیه به آن اشاره می‌کند اما متأسفانه با وجود اینکه این حقایق در آیات فراوانی آمده است، چندان مورد توجه واقع نشده است. این حقیقت که انسان در حجاب قرار گرفته است آیات فراوانی به آن اشاره می‌کند.

در سوره تکاثر می‌فرماید: «الْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ ﴿1﴾ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ ﴿2﴾»؛ اینکه زیاد دنیا را به دست بیآورید؛ شما را به طور کامل از آخرت غافل کرده است. واژه «الها» از ریشه لهو است و معنای غفلت از یک شیء نفیس به خاطر یک شیء بی‌ارزش است.  الها کسی را از چیزی غافل کردن معنی می‌دهد.

در آیه بیان می‌دارد که چه چیز باعث غفلت انسان شده است؛ «تکاثر» باعث به وجود آمدن غفلت در انسان شده است. تکاثر یعنی با تمام وجود روبه دنیا آورده اید تا زیاد به دست بیاورید. دنیا فقط پول نیست و هر چه غیر خدا، دنیا می‌شود؛ پول، منزل، ریاست شهرت، جمال، کمال، هنر، شهرت، لذت، خوابیدن، خوردن و هر چه آنچه غیر خدا باشد «دنیا» می‌شود.

فانی در غیر خدا یعنی رو آوردن به دنیا با  تمام وجود به گونه‌ای که انسان را از آنچه در اطراف انسان وجود دارد غافل کند و در ادامه این آیه می‌فرماید که این غفلت، تا شما وارد قبرها شوید ادامه دارد.

آیت الله شجاعی در شرح این آیه و این که وقتی انسان فانی شد دیگر چیزی را متوجه نمی‌شود با یک مثال به توضیح آن می‌پردازد؛ انسان از لحاظ درک اینطور است که اگر با تمام وجود به یک نقطه متمرکز شود از درک نقاط دیگر غافل می‌شود. اگر این توجه و تمرکز به فنا تبدیل شود یعنی مستغرق کامل در آن شود که معنای فنا همین است و از وجودش چیزی خارج از آن نقطه  باقی نمی‌ماند  و چشم، گوش و مشاعر ظاهر و باطنش همه اگر به یک نقطه محو شود،  فنا کلی می‌شود و این  معنای تکاثر برای انسان می‌شود اگر نسبت به غیر خدا چنین حالتی را داشته باشد.

انسان باید در طول شبانه روز بررسی کند و ببیند که مشاعرش در چه چیزی محو است که لحظه‌ای نمی‌تواند از آن غافل باشد؛ آنگاه متوجه می‌شود که آن غیر خداست و به همین جهت است که هر چه سعی می‌کنیم که در نماز یک لحظه حضور قلب داشته باشیم این فانی شدن در دنیا اجازه نمی‌دهد.  فانی در دنیا شده‌ایم که نمی‌بینیم و الا اطراف انسان مملو از خبر است که به جهت فانی شدن در دنیا برای ما هویدا نیست.