تهران: كتاب «امین زبان و ادب پارسی» منتشر شد

به گزارش حلقه وصل، كتاب «امین زبان و ادب پارسی» شامل راهكارهای علمی و عملی حضرت‌ آیت‌الله‌ خامنه‌ای درباره‌ پویش و گسترش زبان و ادبیّات فارسی در هفت فصل و ۲۶۰ صفحه‌ توسط انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شد.

«امین زبان و ادب پارسی» مجموعه‌ای از سخنان و رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ حفظ و گسترش زبان فارسی است و مخصوصاً از آن جهت كه می‌تواند توجّه جوانان مؤمن و انقلابی را به جایگاه رفیع این زبان جلب كند و دلبستگی به زبان و ادب فارسی را در آنان فزون‌تر سازد، سودمند است. 

این كتاب، شامل دو مقدمه و هفت فصل در ارتباط با موضوع‌های زیر بوده كه به كوشش محمدحسن مقیسه گردآوردی و به زینت طبع آراسته شده است. 

1- فصل اول: زبان ملی و ادبیات 
2- فصل دوم: زبان و ادبیات فارسی در رهگذر تاریخ، سیاهراه گذشته، گذرگاه اكنون و افق پیش‌رو 
3- فصل سوم: بررسی حال و روز زبان فارسی از پنجره‌ی ویژگی‌ها و راهكارها، موانع، سستی‌ها و كوتاهی‌ها 
4- فصل چهارم: وظایف رسانه‌ها، سازمان ها و شیفتگان در پاسداشت زبان و ادبیات فارسی 
5- فصل پنجم: آموزش و گسترش زبان و ادبیات فارسی در ایران و جهان 
6- فصل ششم: زبان فارسی و ویرایش 
7- فصل هفتم: دُرواژه‌ها 

محمدحسن مقیسه، پژوهشگر و گردآورنده كتاب «امین زبان و ادب پارسی»، چند نكته درخصوص این اثر ارزشمند را بیان داشته كه به شرح زیر است: 

1. آشكارا پیدا است كه هم‌نشینی «زبان» و «ادب» پارسی در كنار یكدیگر و نقش بستن این دو عنوان بر پیشانی كتابی واحد، به معنی پرداختن آن كتاب به همه‌ شاخه‌های زبان و ادب فارسی نمی تواند بود؛ زیرا نه آن همه در یك مجلَّد بگنجد و نه این توانایی در نهاد هیچ مؤلّف است كه به شرح جملگی آستین بالا زند. بنابراین، روزی كه پردازش موضوع زبان فارسی را پیشنهاد دادم، گمان بر این نبود كه ادب پارسی نیز بتواند پابه‌پای موضوع زبان فارسی به كاوش درآید، امّا این كمترین در میانه‌ پژوهش بدین نتیجه رسید كه اگر درخت زبان و ادب پارسی همان درخت كهن‌زیستِ هزارساله‌ای باشد كه به بلندای عمرش شاخه و برگ از تنهاش بیرون زده، در این كتاب تنها به شاخسارانی پرداخته شود كه بر شكوفه‌های زبان فارسی سایه گسترده‌اند؛ به بیانی دگر، پایه و مایه‌ اصلی این دفتر، پرداخت و گرایش به زبان فارسی است، ولی به ناگزیر از ادبیّاتی كه بر زبان فارسی نیز بسته آمده، سخن رفته است. 

2. امینِ زبان و ادب پارسی، واگویه‌ دلدادگی‌ها و دلمشغولی‌های رهبر دانشگرای انقلاب اسلامی است درخصوص موضوع زبان فارسی، كه با آنكه مرتبت بلند و اوّل ایشان، مرجعیّت دینی و راهبری الهی و سیاسی نظام جمهوری اسلامی است و بر همین بنیاد، حوزه‌ كاری و تنوّع فعّالیّت های حضرتشان رنگین‌كمانی از موضوع های گوناگون و فراوانِ سیاسی، اجتماعی، نظامی، اقتصادی، تا روابط بین‌الملل، جهان اسلام و ... را در بر می گیرد و با آنكه میزان نشست و برخاست های شخصیّت های علمی و اداری، داخلی و خارجی، و حتّی مردم عادّی كوچه و بازار از كسبه تا كارگران و كشاورزان و دانشجویان و استادان حوزه و دانشگاه و نخبگان و فرهیختگان و روحانیان با ایشان در طول سال پُر شمار می‌باشد، و فراوانی مطالعه‌ ایشان در مطالب گونه‌گون به فراوانی مشاغلی كه به حیث رهبری باید بدان‌ها بپردازند، شاید از شماره خارج باشد ـ با همه‌ این احوال و با همه‌ این كارها ـ توجّه ویژه‌ آن بزرگ به موضوع زبان فارسی، كاركرد، ابعاد تأثیر و تأثّر آن، حوزه‌ جغرافیایی و جایگاه شایسته‌ای كه این زبان می‌تواند در تراز علمی و مناطق فارسی‌زبان دارا باشد و بسی موضوع ها و مباحث ریز و درشت دیگرِ این حوزه، نشان از حسّاسیّت و نگاه ژرفنگر و داهیانه‌ ایشان بر این موضوع دارد كه برای زبان و ادب فارسی جایگاهی همسانِ جایگاه مباحث مهمِّ جاری جامعه قائل هستند و نگران پویه و رُویه و رَویّه‌ آن. 

3. این كتاب اوّلین جستار است كه به بازتاب گوشه‌ای از دیدگاه های ادبی حضرت آیت‌اللّه‌العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه) اختصاص یافته است. ایشان جدای از آنكه خود تجربت كرده‌ سرد و گرمِ تألیف و ترجمه‌هایی چند هستند، در نقد ادبی و تحلیل رمان و داستان و شعر (آزاد، نیمایی، كلاسیك) و نیز تاریخ ادبیّات و آثار و اشعار شاعران و نویسندگان، به‌ویژه در شاخه‌های تازه‌روییده‌ ادبی همچون ادبیّات انقلاب اسلامی و دفاع مقدّس، اشعار آیینی، شعرهای منقبتی در رسا و رثای اهل‌بیت(ع) و حتّی بررسی داستان های ریز و درشت غربی و نویسندگانشان، مطالب خواندنی و نوِ فراوانی در لابه‌لای سخنانشان و یا در جلسه‌هایی مستقل بیان كرده‌اند، كه امید است بهنگام به دست و دیده‌ مشتاقان و جامعه‌ ادبی رسانده شود و این مجلَّد، درِ باغ سبزی باشد بر روی آن گلستان رنگارنگ، تا در روزگارانی كه به دوری و دیری نرسد، مشامِ جان دوستداران به شمیم آن عطرآگین شود. 

4. دُرواژه‌ها، كه واپسین عنوان و آخرین مطلب این كتاب است، با هدفِ نشان دادن قدرت هنرِ گفتاری و نوشتاری رهبری فراهم آمده است. كلام ایشان، خاصّه در جلسه‌های رسمی چون نماز جمعه‌ها، دیدار با مسئولان كشـوری و لشـكری، سخنرانی در جـمع استادان و دانشـجویان و نظامیها، و نیز در چهره‌به‌چهره شدن با رؤسا و اندیشمندان دنیای اسلام و غرب و مهمانان خارجی، و دیدارهایی از این دست، به شیوایی و زیبایی و روانی آراسته است و به كمترین ویرایش محتاج، آن‌چنان‌كه آقای دكتر حدّاد عادل در این خصوص گفته‌اند: 

«به‌نظر بنده مهم ترین عنصر و عمده‌ترین كاری كه ایشان برای رونق ‌بخشیدن به زبان و ادبیّات فارسی كرده‌اند، همین سخنرانی‌های فراوانِ صحیح و فصیحی است كه ایراد كرده‌اند و با این خطبه‌ها ارزش و اهمّیّت زبان را به‌طور طبیعی به عموم ملّت و به‌خصوص تحصیل‌كرده‌ها منتقل كرده‌اند. شاید كمتر كسی این تأثیر را ارزیابی كرده باشد. البتّه ما به گویندگان و سخنوران خود احترام می گذاریم، امّا می‌توانیم سخنرانی‌ها و خطبه‌های ایشان را با بسیاری از سخنرانان مذهبی و حتّی روشنفكران دیگر مقایسه كنیم. اگر كسی بخواهد صحبت های ایشان را از طرز محاوره‌ای و گفتاری به سبك رسمی و زبان معیار مبدّل كند، زحمت بسیار كمی خواهد داشت؛ یعنی فعل سر جای خودش است، جمله سالم است، عبارت رها نشده و این‌طور نیست كه جمله با یك آهنگ و یك وجه فعلی شروع شود، امّا به آخر كه می رسد، متناسب با مقدّمات نباشد. 

سخن‌گفتن ایشان با آن آهنگ صیقل‌خورده و آیینه‌گون كه مخصوصاً در دوران جوانی داشتند، بسیار اثرگذار بوده است. و الآن كه گاهی تلویزیون سخنرانی‌های اوایل انقلاب ایشان را پخش می كند كه مثلاً در نماز جمعه خطبه می خوانند یا دعا می كنند، مثل شیشه‌ شفّاف و مثل آیینه‌ درخشان است. لحنِ صیقلی و كلام فصیح، هنر والایی است و بر اینكه جوان های تحصیل‌كرده‌ی ما بدانند و بیاموزند كه چگونه باید حرف زد، بسیار مؤثّر است. در واقع رهبری به‌صورت طبیعی برای نسلی كه با ایشان بوده و از وجودشان استفاده می كرده و به صحبتشان گوش می‌سپرده، معلّمِ سخنوری بوده‌اند.» 

و امّا در «پیام»ها، قدرت هنر قلمشان شگفت‌انگیز و ساحرانه است. بدیهی است تأمّل و تدبّر، و البتّه دارا بودن پشتوانه‌ای عمیق از دانایی و ذوقی سرشار از احساس، پیام های ایشان را پُر بار و خواندنی كرده، به‌گونه‌ای كه رئیس فرهنگستان زبان فارسی در این‌باره گفته‌اند:

«مقالات و رسالات و نامه‌ها و پیام های ایشان كه بعد از انقلاب در جامعه منتشر شده نیز اهمّیّت دارد. ایشان با ظرافت، نكات مهمّی را با رعایت همه‌ جهات و جوانب در قالب عبارت های شُسته‌رُفته و پاكیزه در پیام هایشان می گنجانند؛ طوری كه همه‌ مردم آن را می فهمند؛ از یك پیرزن ساده‌ روستایی تا استاد دانشگاه. فرض كنید ایشان درباره‌ فوت كسی یك پیام تسلیت می نویسد. اگر در آن پیام دقّت كنید، می‌بینید چقدر از كلمه و كلام و قدرت زبان برای بیان اندیشه‌ خود به‌خوبی استفاده می كنند.» 

توجّه به آهنگ كلام، موسیقی جمله‌ها، هم‌آوایی واژه‌هایی كه دوشادوش یكدیگر به هم‌آهنگی و هماهنگی پایاپای رسیده‌اند و چون نغمه‌ای جان‌فزا بر جان آدمی راحت و آرام و نرم فرود می‌آیند؛ تدبّر در راز واژه‌های تضاد كه در جمله‌های مثبت و منفی، حروف و حركات و واژه‌های مخالف، چه از نگاه معنا و چه از نگره‌ آهنگ خود می نمایند، زیر نظر گرفتن آرایه‌های لفظی و معنایی چون سجع ها و جناس ها و مزدوج ها؛ و نیز حذف های به قرینه، تقدّمِ مسند بر مسندالیه یا برعكس، تشبیه‌های درخشان و همه‌كس‌فهم، جایگزینی فعل های ماضی به جای مضارع یا به عكس، طرح جمله‌هایی كه با پرسش‌های استفهام انكاری همراه است، استفاده از آیات و روایات و اشعار و ضرب‌المثل‌ها و تكیه‌كلام‌ها در چرخش كلمات و طول و عرض جمله‌ها و سرعت و شتابی كه در خواندن به خواننده دست می دهد و این راز از گزینش واژگان تراش‌خورده و متناسب با متن و شیوایی جملات دانسته می‌گردد، و بسی نوآوری‌های ذوقی دیگر، كه پُرشمارند و فقط با خوانش پیام های مكتوب بر جان و دل می نشینند، نشانگر گوشه‌ای از هنر نوشتاری آن مرد دانش‌گزین و فحلِ این روزگاران است و نیز انگیزه‌ی روشنِ گردآورنده‌ی این مجموعه، كه نخواست كام خوانندگان كتاب و خواستاران آن عزیز را از شیرینی كلام و پیام رهبرِ آیینه‌به‌دستشان بی‌بهره گذارد. 

رهبر معظم انقلاب اسلامی از علاقه‌مندان به ادبیات هستند و در كنار این علاقه‌مندی، مطالعات گسترده و عمیقی در باب شعر و ادبیات و حتی رمان‌های خارجی داشته اند. ایشان هر ساله در نیمه ماه رمضان، دیداری با شاعران دارند و تازه ترین اشعار را می‌شنوند و به نقد و بررسی آثار و به ارائه رهنمودهایی پیرامون فضای كلی ادبیات كشور می پردازند.