تهران: حکمت اسلامی تمدن می‌سازد نه عرفان هندی و فلسفه غربی!

به گزارش حلقه وصل، ابراهیم فیاض استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که پدیده انقلاب اسلامی ایران تا چه اندازه راه را برای تحول در علوم انسانی باز کرد، گفت: در پس هر انقلابی تغییراتی در جامعه ایجاد می شود که اصلی ترین آن تحول اجتماعی است.

وی با اشاره به این نکته که تحول علوم اجتماعی در پس خود تحول در علوم دیگری که نشأت گرفته از علوم اجتماعی هستند را باعث می شود، افزود: علوم انسانی نیز متأثر از علوم اجتماعی است و قطعا هر انقلابی در علوم انسانی تغییراتی ایجاد می کند.

فیاض در ادامه انقلاب های مشهور دیگر رخ داده در جهان را مثال زد و گفت: در این میان می توان به انقلاب فرانسه اشاره کرد که در پس خود جامعه شناسی را ایجاد کرد و گامی نوین در این عرصه برداشت.

وی با بیان اینکه انقلاب فرانسه براساس جمهوریت و سوسیالیسم ایجاد شد و از قبل آن جامعه شناسی هم برپا شد، افزود: همین جامعه شناسی در سراسر جهان به خصوص کشورهای غربی گسترده شد و پس از آن وارد کشور مهمی همچون آمریکا شد و آمریکایی ها این امر را نپذیرفتند.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: آمریکایی ها عین جامعه شناسی ایجاد شده از انقلاب فرانسه را نپذیرفتند و تصمیم گرفتند آن را اصلاح کنند. برهمین اساس مقداری تحول در آن ایجاد کردند و در نهایت به علم روانشناسی اجتماعی پناه بردند.

وی با یادآوری این که آمریکایی ها پس از استفاده از علم روانشناسی اجتماعی توانستند رشته های علوم انسانی را از دل آن بیرون بکشند، اظهارداشت: این امر باعث شد رشته های زیر مجموعه علوم انسانی شکل بگیرد و در این میان رشته هایی از سوی آمریکایی وارد کشورهای جهان شد که امروز توانسته تغییرات عمده ای در سراسر جهان ایجاد کند.

فیاض در ادامه از رشته تاثیرگذار زائیده علوم انسانی آمریکایی نام برد و گفت: از آن جمله می توان به رشته ارتباطات اشاره کرد که علوم نوین را به دنبال داشته و در حال حاضر یک رشته اصلی و مهم در جهان شناخته می شود.

وی با جمع آوری مطالب یاد شده در پاسخ به سوال ابتدایی این گفت و گو اظهارداشت: پس می توان به این نتیجه رسید که هر انقلابی در چارچوب خاص خود تحول اجتماعی و علمی را ایجاد کرده است و انقلاب اسلامی ایران هم از این قاعده مستثنی نیست.

پژوهشگر حوزه جامعه شناسی تحول ایجاد شده در علوم انسانی از سوی انقلاب اسلامی ایران را در حوزه رنگ و بوی اسلامی گرفتن علوم انسانی دانست و توضیح داد: انقلاب ایران به دلیل این که ریشه در اسلام دارد باعث شد که موضوع حکمت اسلامی در علوم انسانی موجود در جهان مطرح شود.

فیاض در پاسخ به سوال دیگری در این خصوص که ایجاد تمدن اسلامی یکی از آرمانهای انقلاب ایران بوده و آیا تحول در علوم انسانی می تواند انقلاب اسلامی را به این آرمان نزدیکتر کند؟، توضیح داد: برای ایجاد یک تمدن باید به جغرافیای معرفتی توجه داشت زیرا مبنای هر تمدنی جغرافیای معرفتی است و مبنای تمدن اسلامی هم جغرافیای معرفتی ایران می توان دانست که برگرفته از حکمت تعریف شده از سوی برخی از ایرانیان است.

وی با تصریح این نکته که حکمت مورد نظر برای رسیدن به تمدن اسلامی حکمت مطرح شده از سوی بزرگمهر است نه اشخاصی چون ملاصدرا و ابن عربی، گفت: این حکمت را امروزه در غالب عقلانیت فقهی موجود در جمهوری اسلامی ایران می توان تعریف کرد، عقلانیت فقهی که براساس آن ساختارهای عقلانی حکومت شکل گرفت.

فیاض تشکیل نهادهایی چون مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی را حاصل تکیه بر عقلانیت فقهی دانست و بیان کرد: بر اساس توجه به همین عقلانیت فقهی می توان تا رسیدن به تمدن اسلامی مد نظر انقلاب اسلامی ایران گام برداشت.

استاد دانشگاه تهران در خصوص اینکه با توجه به گذشت سی و هفت سال از انقلاب اسلامی، ایران تا چه اندازه توانسته با وجود حکمت اسلامی یا عقلانیت فقهی به سمت تمدن اسلامی گام بردارد، گفت: با توجه به امکانات موجود برگرفته از حکمت اسلامی که در اختیار داریم تا کنون متاسفانه گام مهمی در این عرصه برنداشته ایم.

وی با اشاره به این که این روزها پس از گذشت عمری از انقلاب اسلامی علوم انسانی ما به سمت های دیگری گرایش یافته است، عنوان کرد: این روزها عده ای از ما علوم انسانی غربی را مورد توجه قرار می دهیم و عده ای هم علوم انسانی شرقی را مد نظر داریم و نگاهی به سمت ذخیره عظیم علوم انسانی اسلامی نداریم.

وی ادامه داد: این روزها عده ای عرفان های هندی و بودایی نشأت گرفته از علوم انسانی شرقی را راه انداخته اند و عده ای هم به سمت و سوی غرب گرایی و فلسفه غربی گرایش یافته اند و این درحالی است که ما برای رسیدن به تمدن اسلامی نیازمند حکمت اسلامی هستیم آن هم حکمت اسلامی که بزرگمهر در موردش تحقیق و جست و جو داشت.

فیاض با اشاره به نقش نهادهای فرهنگی در مقابله با فاصله گرفتن علوم انسانی ایرانی از حکمت اسلامی، اظهار کرد: در این زمینه حوزه و دانشگاه دو نهاد تاثیرگذار هستند که باید پایه های حکمت اسلامی را بیش از پیش تقویت کنند تا در مواجهه با عرفان های شرقی و فلسفه غربی این عقلانیت فقهی باشد که پیروز می شود.

این پژوهشگر حوزه جامعه شناسی و انسان شناسی با یادآوری این که اولین گام در زمینه پرداختن به حکمت اسلامی را امام خمینی (ره) با رهبری انقلاب اسلامی برداشتند، خاطرنشان کرد: بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی این گام را در امر سیاسی با نام نهادن جمهوری اسلامی بر حکومت منتخب مردم برداشتند و حالا هرچند در سال های گذشته اقدامات مناسب برای بهره گرفتن از این امر برای تحول در علوم انسانی شاهد نبوده ایم اما نوبت به حوزه و دانشگاه رسیده است که در عرصه بنیادی و فرهنگی در گام های اساسی بردارند.