به گزارش حلقه وصل، نگاهی به روند تصمیم گیری های دولت در دو سال اخیر نشان می دهد که دولت روحانی تقریبا تمامی تصمیمات مهم اقتصادی خود را از طریق «شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا» میگیرد.
شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا در اردیبهشت ماه ۹۷ به درخواست حسن روحانی رئیس جمهور و با اخذ مجوز از مقام معظم رهبری تشکیل شد. هرچند تشکیل این شورا تقریبا همزمان با خروج آمریکا از برجام صورت گرفت اما تشکیل آن بی ارتباط به اعتراضات و اغتشاشات دی ماه ۹۶ نبود.
به صورت خلاصه، این شورا تشکیل شد تا تصمیماتی که برای مدیریت اقتصاد کشور در شرایط تحریم لازم است، خیلی زودتر از گذشته گرفته شود و پیچ و خم های اداری و قوانین بعضا دست و پاگیر، مانع اتخاذ و اجرای تصمیماتی که برای اداره کشور لازم است، نشود.
*ساختار و اعضای شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا
اعضای شورای هماهنگی سران قوا عبارتند از:
الف- از طرف دولت (قوه مجریه):
- حسن روحانی، رئیس جمهور
- اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور
- محمد نهاوندیان، معاون امور اقتصادی رئیس جمهور
- محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور
- محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه
- فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد
- محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه
- سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد تیم هسته ای
- بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت
- عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی
ب- از طرف مجلس (قوه مقننه):
- علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی
- کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ( جلالی به عنوان سفیر ایران در روسیه انتخاب شده اما تا پایان آذر رئیس‌مرکز پژوهش‌ها خواهد بود)
- غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه
- الیاس حضرتی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس
ج- از طرف قوه قضائیه:
- آیت الله رئیسی، ریاست قوه قضائیه
- حجت الاسلام محسنی اژه ای، معاون اول قوه قضائیه
- حجت الاسلام منتظری، دادستان کل کشور
رئیس‌جمهور، رئیس شورای هماهنگی اقتصادی قوا و معاون اقتصادی رئیس جمهور دبیر این شورا است.
*شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، سازوکاری مفید یا مضر در شرایط تحریم؟
براساس این گزارش، برخی کارشناسان اعتقاد دارند شورای هماهنگی اقتصادی، سازوکار مناسبی برای تصمیم گیری در شرایط تحریم است که می‌تواند منجر به افزایش سرعت در تصمیم گیری و اجرا و هماهنگی بیشتر سه قوه در این زمینه شود. البته این کارشناسان اذعان دارند که لزوما این شورا، تصمیمات درستی نمی گیرد و همه تصمیمات آن قابل دفاع نیست.
برخی دیگر از کارشناسان اعتقاد دارند شورای هماهنگی اقتصادی، سازوکار مناسبی برای تصمیم گیری در شرایط تحریم نیست. از طرفی، در این شورا بعضا قانونگذاری می شود و عملا این شورا جایگزین مجلس شورای اسلامی شده است. از طرف دیگر، با توجه به اینکه اکثر اعضای این شورا، عضو هیئت دولت هستند، عملا این شورا به ابزاری برای تصویب و اجرای درخواست های دولت با حداقل هزینه تبدیل شده است.
علاوه بر این، کارشناسان معتقدند عملکرد مثبت یا منفی شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا به شدت تحت تاثیر عملکرد دبیرخانه این شورا است. این در حالی است که اطلاعات بسیار اندکی درباره عملکرد این دبیرخانه در فضای رسانه ای کشور وجود دارد و ابهامات و سوالات زیادی درباره این موضوع مطرح است.
یکی از موارد مذکور، مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا درباره انتزاع شرکت بازرگانی دولتی از وزارت جهاد کشاورزی و الحاق آن به وزارت صنعت، معدن و تجارت بود که تابستان امسال رسانه ای شد و برخی نمایندگان مجلس به نقل از علی لاریجانی رئیس مجلس و عضو شورای هماهنگی اقتصادی مدعی شدند این شورا مصوبه ای در این زمینه نداشته است و دبیرخانه این شورا حاضر به ارائه هیچ توضیحی در این زمینه نشد.
* ۱۵ پرسش بی‌پاسخ از دبیر شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا
برخی از این ابهامات و سوالات که باید محمد نهاوندیان دبیر شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا پاسخ دهد، عبارتست از:
۱- حیطه اختیارات شورای عالی سران قوا چقدر است؟ آیا مصوبات این شورا می‌تواند همه قوانین قبلی درباره موضوعات مختلف را نقض کند؟
۲- مصوبات این شورا چند سال اعتبار دارد؟
۳- تعداد اعضای شورا چقدر است؟ چه تعداد از آنها حق رای دارند؟ از هر یک از قوا چند نفر در شورا حضور دارند؟
۴- سازوکار تصمیم گیری در شورا به چه شکل است؟ آیا تصمیم گیری بر اساس رای اکثریت اعضای شورا انجام می‌شود؟ یا مصوبات بر اساس اجماع روسای سه قوه اتخاذ می‌شود؟ یا شیوه تصمیم گیری به شکل دیگری است؟
۵- اعضای شورا از چه زمانی در جریان دستور کار جلسه قرار می‌گیرند؟ آیا فرصت کافی برای بررسی دستور جلسه را دارند؟ گفته می‌شود تنها از ۲۴ ساعت قبل از جلسه اعضای شورا از دستور کار مطلع می‌شوند. آیا این صحت دارد؟
۶- گفته می‌شود مصوباتی مورد تایید هستند که روسای هر سه قوه به آن رای مثبت بدهند. آیا این مطلب صحیح است؟ و آیا سازوکار رای گیری جداگانه ای از سران قوا وجود دارد؟
۷- چرا درباره تصمیمات مهم از جمله مصوبات مربوط به FATF، تشکیل وزارت بازرگانی، کسری بودجه و افزایش قیمت بنزین اخبار ضد و نقیض از این شورا به گوش می‌رسد و بعضا بعضی گفته های مسئولان ارشد درباره مصوبات شورا تکذیب می شود؟ چرا سازوکار دقیقی برای اداره جلسات و اطلاع رسانی وجود ندارد؟
۸- دبیرخانه شورا کجا قرار دارد؟ دستور جلسه شورا چگونه مشخص می‌شود و چه کسی درباره دستور جلسه تصمیم میگیرد؟ آیا همه اعضا حق دادن پیشنهاد درباره دستور جلسه را دارند؟
۹- آیا تا کنون به غیر از پیشنهادات دولت پیشنهاد دیگری از سایر قوا در دستور کار شورا قرار گرفته است؟ اگر پاسخ مثبت است لطفا از چند مورد حائز اهمیت آنها نام ببرید و همچنین بفرمایید چند درصد پیشنهادات مربوط به دولت است و چند درصد مربوط به سایر قوا.
۱۰- چرا مصوبات شورا منتشر نمی‌شود؟ آیا امکان انتشار مصوباتی که ارتباطی با امنیت ملی ندارند وجود ندارد؟ آیا مشروح مذاکرات جایی ثبت می‌شود؟
۱۱- گفته می شود مصوبات شورا جایگزین همه سازوکارهای تصمیم گیری در کشور شده است و دولت هر جا احساس کند از طریق سازوکار معمول کشور نمی‌تواند مصوبه های مورد نظر خود را بگیرد به سازوکار شورا مراجعه میکند. از جمله تشکیل وزارت بازرگانی و انتقال بازرگانی دولتی از وزارت کشاورزی به وزارت صمت که پس از چهار بار رد شدن در مجلس، دولت مصوبه شورای هماهنگی را برای آن گرفت. آیا این موضوع صحت دارد؟ و دلیل این رویه دولت چیست؟
۱۲- تعداد مصوبات شورای عالی هماهنگی اقتصادی چقدر است؟ آیا همه این مصوبات نیاز به طرح در چنین شورای فراقوه ای داشته است؟
۱۳- در دوره قبل تحریم ها ستاد ویژه تدابیر اقتصادی در شورای عالی امنیت ملی وجود داشت اما تعداد و موضوع مصوبات آن بسیار کمتر از شورای عالی هماهنگی بود. در دوره فعلی شورای عالی هماهنگی جایگزین ستاد ویژه تدابیر شده است و مصوبات متعددی نیز داشته است. سازوکار فعلی چه برتری نسبت به سازوکار قبلی دارد؟ و آیا موضوعاتی که در حال حاضر شورای عالی هماهنگی اقتصادی به آن ورود میکند واقعا نیاز به ورود چنین شورایی دارد؟ چرا در دوره قبل به موضوعات مشابه توسط ستاد تدابیر ویژه رسیدگی نمی‌شد؟
۱۴- لطفا دقیق و روشن بفرمایید که آیا کل مصوبات شورا به نظر و تایید مقام معظم رهبری می رسد یا صرفا به اجازه اولیه ایشان استناد می شود؟
۱۵- با توجه به استفاده گسترده دولت از این شورا برای گرفتن مصوبات مورد نظر خود به جای استفاده از اختیارات شورا درباره استثنائات، نگران نیستید که این شورا به طور کامل جایگزین همه سازوکارهای قانونی کشور شود؟
۱۶- فرآیند تصمیم گیری درباره بنزین چگونه بوده است؟ برای این تصمیم به کدام یک از قوانین استناد شده است؟ آیا همه اجزای تصمیم دولت درباره این موضوع از جمله شیوه حمایت از خانوارها و پرداخت کمک معیشتی و یارانه جدید و قیمت ها در شورا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؟
آیت‌الله رئیسی و هیئت همراه به ملکوت اعلی پیوستند