قم: اربعین ظرف پرورش و تکامل انسان‌های عاشورایی

به گزارش حلقه وصل، حجت‌الاسلام محمد تقی سبحانی، معاون فرهنگی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث در همایش علمی بررسی "نظام اربعین در حرکت به سوی جامعه آرمانی" که چهارشنبه 13 آبان در مسجد مقدس جمکران برگزار شد، با اشاره به اینکه عاشورا و اربعین یک حادثه زمینی و طبیعی نیست، گفت: عاشورا و اربعین ساخته و پرداخته خداوند متعال است.

وی ادامه داد: انبیاء و اولیا، پیامبر اکرم(ص)، امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) به نص متون شیعه و اهل سنت از عاشورا یاد کرده‌اند و امام حسین(ع) در پاسخ به مصلحت اندیشی‌های بزرگان مدینه این حرکت را مشیت تاریخی و راهبردی حق تعالی در باب هدایت بشر دانست.

معاون فرهنگی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد این تعبیر که گاهی گفته می‌شود شیعه عاشورا و اربعین را بزرگ شمرده است صحیح نیست، بیان کرد: چرا که شیعه اربعین را ایجاد نکرده و اربعین بود که شیعه را ساخت و با همه افت و خیزها همیشه به عنوان حرکت فرهنگی و مذهی تلالو کرده است.

حجت‌الاسلام سبحانی گفت: اگر اربعین به تبع عاشورا یک مشیت الهی و یک راهبرد بزرگ تاریخی از سوی خدای متعال برای هدایت این حرکت ایمانی است، باید اربعین را همانگونه که هست و خواسته‌اند بزرگ بداریم.

وی نخستین گام در مسیر اربعین را شناخت صحیح آن دانست و گفت: پس از شناخت صحیح باید خودمان را با این فرهنگ و مدرسه همراه کنیم و با سلوک در فضای اربعینی اگر می‌توانیم خدمتی داشته باشیم و از تحمیل هرگونه نگرش، ایده و طرح بر این واقعه بپرهیزیم.

معاون فرهنگی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با تاکید بر اینکه وظیفه ما بازشناسی درست اربعین و همراهی و هم‌افزایی با این ظرفیت بزرگ الهی و تاریخی است، بیان کرد: اربعین تاکید اهل بیت(ع) و بی‌گمان یک فرمایش الهی است و صرفاً یک بزرگداشت عادی نیست و نخستین نقطه، شناخت اربعین و ابعاد آن است تا بتوانیم با این فرهنگ همراه شویم.

حجت الاسلام سبحانی ادامه داد: یکی از ابعاد اربعین‌شناسی بعد نقش‌ها و کارکردهای اربعینی است که امروز هم نقش‌آفرینی می‌کند و ما می‌توانیم با بازشناسی این نقش‌ها خود را با فرهنگ اربعین همراه کنیم.

وی با اشاره به اینکه چهار کارکرد و نقش را می‌توان برای اربعین عنوان کرد، گفت: نقش نخست اربعین نقش یادمانی است. اربعین نخستین نقطه بعد از عاشورا است که به انسان عاشورایی فرصت می‌دهد حادثه عاشورا را بازخوانی کند و در تاریخ شاید به صورت نمادین این اتفاق افتاده باشد.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه حادثه عاشورا به حدی عظیم و بزرگ است که نقش‌آفرینان این صحنه و هر کس که بخواهد عاشورایی باشد، فرصت بازخوانی ابعاد آن را پیدا نمی‌کند، اظهارکرد: برداشت من این است که ائمه اطهار(ع) در دستوراتشان نسبت به عاشورا از ما خواسته‌اند، در عاشورا عاشورایی باشیم و حس عاشورایی در خود ایجاد کنیم، از ما خواسته شده از هر چیزی که این حس را از ما دور می‌کند و از سلوک عاشورایی باز می‌دارد پرهیز کنیم.

حجت‌الاسلام سبحانی افزود: وقتی شما از عاشورا بیرون می‌آیید، از یک نقش‌آفرین و بازیگر عاشورا جدا می‌شوید و فرصت بازخوانی این واقعه عظیم را پیدا می‌کنید، در واقع یکی از کارکردهای اربعین نقش یادمانی عاشوراست.

وی کارکرد دوم اربعین را جریان‌سازی عنوان کرد و گفت: دعوت به زیارت اربعین با این تاکید که پیاده بروید و هر نوع هزینه‌ای انجام دهید، فرهنگ‌سازی برای ماست، چرا که عاشوراییان باید تبدیل به رودخانه شوند و رودخانه اربعین است که آن را ممتاز کرده و این جرکت اصیل را اثرگذار و جریان ساز می‌کند.

معاون فرهنگی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با تاکید بر اینکه به شدت باید از هرگونه حرکتی که نقش هم‌افزایی و هم‌آوایی اربعین را خدشه‌دار می‌کند پرهیز کرد، گفت: هر کس در اربعین شرکت می‌کند، یک عاشورایی است و دیگر هیچ، تاکید بر پیاده‌روی نماد و رمز است و وقتی گفته می‌شود حرکت با پای پیاده ثواب دارد یعنی تعلق را کنار بگذارید و این نگاه اربعین را ممتاز کرده است.

حجت‌الاسلام سبحانی کارکرد سوم اربعین را ظرفیت‌سازی عنوان کرد و ادامه داد: هنگامی که جریان اجتماعی، فرهنگی و عاشورایی پدید آمد، اینجا نقطه عزیمت برای ظرفیت سازی جدید فراهم می‌شود و سئوال مطرح می‌شود که چه باید کرد. باید پرسید راه حسین(ع) و خط و حقیقت عاشورا چگونه امتداد پیدا کند.

وی با اشاره به اینکه اربعین ظرفیتی است که انسان‌های عاشورایی در آن به تکامل می‌رسند، تاکیدکرد: اربعین باید دارای چنین پیامی باشد.

معاون فرهنگی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث ظرفیت نمادسازی عاشورایی در اربعین را از ویژگی‌های آن دانست و گفت: درون مایه عاشورا قدرت تطبیق با شرایط و محیط دارد، چرا که این واقعه، حادثه بزرگ انسانی است و هیچ خط مذهبی طایفه‌ای و دینی وجود ندارد، در عین اینکه دین، مذهب و مکتب است، اما صحنه‌ای است که همه انسان‌ها با آن ارتباط برقرار می‌کنند.

حجت‌الاسلام سبحانی خاطرنشان کرد: قدرت نمادسازی‌های متنوع در اربعین وجود دارد و اربعین فرصت بزرگی است که عاشورا و عاشوراییان، کارکردهای مختلف را برای محیط‌ها و نقش‌های مختلف الگوسازی کنند.

بنابراین گزارش در ادامه همایش "نظام اربعین در حرکت به سوی جامعه آرمانی" حجت الاسلام حبیب الله بابایی گفت: یکی از آسیب های جزیی اربعین، تکه تکه کردن و پاره کردن اربعین است؛ ایرانی و شیعی کردن اربعین، اساسا کار درستی نیست.

وی افزود: در اربعین یا خادم الحسین(ع) هستیم یا زائرالحسین(ع) و خارج از این جریان هر کسی بخواهد حاشیه ای بر این واقعیت ایجاد کند، در حقیقت خاصیت امت ساز اربعین را کمرنگ کرده است.

مدیر گروه تمدن اسلامی دفتر تبلیغات گفت: درخصوص اربعین، تحقیقات، یا تاریخی بوده است و یا کلامی و یا ادبی؛ متاسفانه هنوز کاری فراتر از این حوزه درخصوص پژوهش های اربعینی انجام نشده است.

وی افزود: اگر در واژگان اجتماعی قرآن، امت را به عنوان کلان ترین و بزرگترین واحد اجتماعی در قرآن قلمداد کنیم و از دیگر سوی، چنین ماموریتی داشته باشیم که اسلام را در مقیاس یک امت ببینیم و قرار باشد که اسلام در وضعیت امت گونه خود متبلور شود، طبیعی است که تحلیل های بعدی خود را در همین راستا مشاهده می کنیم.

حجت الاسلام بابایی اظهارکرد: مسیحیت با توسعه نماد صلیب و نمایش رنج مسیح و امید به آینده ای که به آن اعتقاد دارند یک دورنمای روشن را برای خود ایجاد کرده است؛ ولی در اسلام این آینده روشن، به شکل یک تجمع تبلور خواهدداشت و مسایل فردی نخواهد بود.

پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: سوال این است که چه باعث شد که امت اسلام، مبدل به امت اسلامی شود و تمدنی را در این زمینه ایجاد کنیم؛ برخی در این زمینه روی شریعت تاکید دارند؛ برخی دیگر عرفان و قرآن را عامل وحدت امت اسلامی بیان کرده اند.

مدیر گروه تمدن اسلامی دفتر تبلیغات گفت: هنوز نظریه حبی در جامعه اسلامی مورد کنکاش واقع نشده است؛ محبت اهل بیت(ع) مختص به شیعه نیست و اهل سنت نیز این محبت را دارد؛ در واقعه عاشورا نیز کتب فراوانی چه در زمینه مقتل و بعد شناسی عاشورا، از سوی اهل سنت نوشته شده است؛ حتی در اندلس نیز این سنت عاشورایی حضور داشته است.

وی افزود: در زمینه عاشورا و اربعین می توانیم دامنه را افزایش دهیم و در ایستگاه های معرفتی، راه را برای هر کسی که در دنیا به دنبال حقیقت می گردد، باز بگذاریم.

شایان ذکر است، همایش علمی "نظام اربعین در حرکت به سوی جامعه آرمانی" چهارشنبه 13 آبان با حضور و سخنرانی حجت الاسلام رحیمیان، تولیت مسجد مقدس جمکران، حجج السلام دکتر سبحانی، دکتر بابایی، دکتر اصفهانیان، دکتر رهدار، دکتر همایون، دکتر عباسی، حجت الاسلام الویری و حضرت آیت الله شیخ جواد فاضل لنکرانی برگزار شد