سرویس اقتصاد حلقه وصل - بالاخره پس از گذشت چندسال از اقدام نادرست بیژن زنگنه وزیر نفت در برداشتن الزام استفاده از کارت سوخت شخصی هنگام سوختگیری، دولت مجددا به این نتیجه رسید که ضررهای تصمیم قبلی تا چه میزان اقتصاد کشور را تحت‌الشعاع قرار داد که در نتیجه آن علاوه براینکه مصرف سوخت را به‌طور فزاینده بالا برد، در مواقعی حتی کشور را به نزدیکی احتیاج به واردات رساند که تاثیرات مخرب آن بخصوص در شرایط تحریم برای اهل فن مشخص است.
از سوی دیگر حذف سیستماتیک استفاده از کارت سوخت شخصی موجب شده بود بخصوص طی دو سال اخیر که نرخ ارز روند جهشی را تجربه کرد، بازار قاچاق سوخت حتی در مقیاس کوچک رونق بگیرد و کار و کاسبی قاچاقچیان هم سکه شود. طبق برخی آمارها در این زمینه میزان قاچاق سوخت در کشور به بیش از ۱۵ میلیون لیتر در روز رسید که با توجه به اختلاف زیاد قیمت با همسایگان روزبروز بر حجم آن نیز افزوده می شود.
موارد مطرح شده به همراه دلایل دیگری نظیر لزوم مدیریت مصرف سوخت در کشور و هماهنگی برای سیستم پخش و توزیع بنزین در جایگاه‌ها سبب شد وزیر مخالف کارت سوخت، مجبور شود احیای این سیاست درست را پیگیری کند.
گرچه انتقادات بسیاری می‌توان در این موضوع چه در اصل مدیریت مصرف و چه در نحوه اجرای مجدد سیاست استفاده از کارت سوخت از جمله آن می‌توان به ناهماهنگی‌ها در استفاده از کارت بانکی بجای کارت سوخت مطرح کرد، اما آنچه اکنون اولویت دارد این است که تلاش شود ایرادات اجرایی طرح هرچه زودتر رفع شود.
طبق آمار منتشره در حدود دو هفته‌ای (از ۲۲ مرداد) که از اجرای سیاست استفاده از کارت سوخت میگذرد همچنان عمده مردم، استفاده از کارت سوخت جایگاه را بر کارت سوخت شخصی ترجیح دادند بطوریکه بررسی‌های آماری در مدت اخیر نشان‌دهنده این است که بطورمیانگین بین ۶ تا ۱۰ درصد سوختگیریها با کارت شخصی انجام شده که نسبت به حجم متوسط مصرف روزانه خیلی پایین است.
از سوی دیگر، نماگر دیگری که نشان دهنده بی‌توجهی عمومی به استفاده از کارت شخصی است اینکه در حال حاضر قریب به یک میلیون و ۱۵۰ هزار کارت سوخت صادره در ادارات پست قرار دارند که صاحبان آن‌ها تمایلی برای دریافت آن از خود نشان نمی‌دهند چرا که می‌توانند به راحتی با استفاده از کارت جایگاهداران اقدام به سوختگیری کنند.
این موارد نشان می‌دهد درصورتی که با همین روند فعلی استفاده از کارت شخصی، سوختگیری انجام شود از هم‌اکنون طرح الزام استفاده از کارت سوخت و اجرای آن با شکست مواجه میشود. طرحی که علاوه بر هزینه های زیاد مالی، بار روانی بسیاری نیز برای مردم داشته است.
به همین جهت به نظر می‌رسد مسئولان شرکت پالایش و پخش باید هرچه زودتر نسبت به حل این مشکل اقدام کنند. بلاشک بخش عمده این مسئله باید به روش فرهنگ‌سازی و استفاده از ابزار رسانه حل شود اما در عمل نیز اقداماتی ممکن است که بطور عمده یکی از مواردی که در ادامه مطرح میشود می‌تواند موثر و در دستور کار باشد.
۱. افزایش قیمت سوخت با کارت جایگاه:
یکی از اقدامات در این زمینه برای ترغیب مردم به سوختگیری با کارت شخصی می‌تواند افزایش قیمت بنزین مصرفی با کارت جایگاهداران باشد. برای مثال در صورتی که شخص برای سوختگیری به ازای هر لیتر مجبور باشد مبلغی بالاتر (به عنوان نمونه ۲۰۰ تومان) بپردازد، از لحاظ مالی مجاب خواهد شد که از کارت شخصی استفاده کند تا به پرداخت رقم اضافه نیازی نباشد.
گرچه این روش می‌تواند موثر باشد اما باید در نظر داشت که افزایش قیمت ولو اندک و موقتی باعث ایجاد جو روانی خاصی در جامعه میشود که نتیجه آن بی‌اعتمادی مردم است چراکه این اقدام را اولین قدم در جهت افزایش قیمت بنزین قلمداد می‌کنند.
۲. محدود کردن حجم کارت جایگاهداران:
طبق دستورالعملی که اخیرا منتشر شد از روز ۲ شهریور، حداکثر میزان سوختگیری با کارت جایگاهداران از ۶۰ لیتر به ۳۰ لیتر در هر بار استفاده کاهش یافت. این اقدام گرچه توانست به‌طور محدود سوختگیری با کارت شخصی را افزایش دهد اما به این جهت که عمده نیاز به سوختگیری مردم در هر بار مراجعه کمتر از ۳۰ لیتر است عملا تفاوت چندانی نداشت. طبق آمار بیش از ۶۶ درصد سوختگیریها کمتر از ۳۰ لیتر است.
لذا در صورتی اجرای این سیاست می‌تواند موثر باشد که محدودیت سوختگیری با کارت جایگاه بیشتر کاهش یابد و به ۱۰ لیتر برسد. البته باید این مسئله را نیز در نظر داشت که این اقدام گرچه مصرف با کارت شخصی را بالا می‌برد اما برای افرادی که هنوز منتظر صدور کارت سوخت هستند مشکلاتی را نیز به همراه می‌آورد.
همچنین این اقدام باعث میشود تعداد دفعات مراجعه خودرو به پمپ‌ها افزایش یافته که نتیجه آن ایجاد صف‌های طولانی است که هزینه‌های دیگری به همراه دارد.
۳. دریافت کارمزد برای استفاده از کارت جایگاه:
سومین روشی که می‌تواند موجب کم شدن استفاده از کارت سوخت جایگاهداران شود، دریافت هزینه‌ای برای سوختگیری به عنوان کارمزد و بطور ثابت است. به عنوان نمونه متقاضیان مجبور شوند به ازای هربار سوختگیری با کارت جایگاه، مبلغ ۵۰۰۰ تومان به عنوان کارمزد پرداخت کنند.
این اقدام سبب میشود عمده افرادی که از کارت سوخت شخصی خود استفاده نمی‌کنند برای اینکه مبلغ اضافی پرداخت نکنند، به سراغ کارت جایگاه نروند.
البته باید به این مسئله نیز توجه داشت که مسئولان دولتی باید به مردم تضمین و آرامش خاطر بدهند که حداقل به این زودی ها قرار نیست بنزین سهمیه‌بندی شود تا از ترس کم شدن از سهمیه، به سراغ کارت جایگاه‌ها نروند و همچنین باید تلاش کرد هرچه زودتر کارت تمام متقاضیان صادر شده و به دستشان برسد. طبق اعلام مسئولان این اتفاق نهایتا تا پایان مهرماه خواهد افتاد.
