به گزارش حلقه وصل برنامه این هفته نسل امروز با موضوع خبرنگاری یا خبرپراکنی نگاهی به وضعیت خبرنگاران و مسائل حوزه خبر و اطلاع رسانی با حضور محمدکاظم انبارلویی پیشکسوت رسانه، محمدمهدی رحیمی مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری مهر و سیدسجاد موسوی خبرنگار به‌روی آنتن شبکه پنج رفت.
رحیمی در پاسخ به سؤال مجری برنامه که «چه خبر» و اساسا خبر را چه کسی تولید می کند، اظهارداشت: جواب سؤال چه خبر یک جواب راحت است چراکه امروز بسیاری از ابزارهای اطلاع رسانی و کسب خبر فراهم تر از قبل است و مردم با جستجویی کوچک در گوشی های هوشمند جواب "چه خبر" را پیدا می کنند.
وی در عین حال از برخی جهات این دسترسی آسان به اخبار را دشوار دانست و گفت: این دسترسی به همین میزان که قابل وصول شده اما کسب صحت اخبار هم به همان میزان دشوار شده است.
مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری مهر در پاسخ به این سؤال که مردم چرا باید به خبرگزاری ها رجوع کنند، افزود: حتما برای مردم مهم است از اخبار و اوضاع حوزه مورد علاقه شان مطلع باشند؛ شاید میزان مراجعه مردم به خبرگزاری ها مقداری متفاوت از قبل باشد، قبلا خبرگزاری، روزنامه با سایت ها مرجع مردم برای کسب خبر بودند اما الان علاوه بر این امر، برای راستی آزمایی خبرهایی که در فضاهای دیگر مثلا کانال های خبری، منتشر میشود نیز مورد رجوع هستند.
وی در پاسخ به این سؤال که یعنی تا این اندازه خبر غیرراست وجود دارد، تصریح کرد: متأسفانه حتما وجود دارد.
رحیمی در پاسخ به این سوال که در موضوع خبر درست یا نادرست چقدر خبرنگاران مؤثرند و تا چه اندازه دستوراتی برای تولید خبر داده می شود، گفت: در خبر نادرست یا خبر فیک کمترین سهم را باید به اصحاب واقعی خبر داد و نقش اصلی را اصحاب قدرت و منفعت طلبانی که در ایجاد یا جهت دهی به یک خبر سود می برند دارند؛ این خبرها درون مایه واقعی اما شاخ و برگ های غیرواقعی به آنها اضافه شده است که حوزه های مختلف سیاسی، ورزشی و اقتصادی را شامل میشود.
این فعال رسانه ای درخصوص اینکه اصحاب رسانه چگونه این اخبار را کار می کنند، گفت: یکی از اتفاقات نگران کننده که هر روز هم به آن دامن زده میشود این است که مراجع خبری مردم رسانه های رسمی، خبرگزاری ها و پایگاه های شناسنامه دار نیستند و ابزارهای اطلاع رسانی متنوع شده و میشود خبری از کانال رسمی منتشر نشود اما مردم از طریق فیک نیوزها متوجه آن شوند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا مردم به آنها اعتماد دارند؟ اظهارداشت: مردم به هر دوی این مسیرهای اطلاع رسانی درصدی از اعتماد را پیدا کرده اند و این متأسفانه به نوع عملکرد امثال بنده به دلیل برخی مصلحت سنجی ها صورت گرفته است.
رحیمی در همین زمینه خاطرنشان کرد: البته اقبال با پذیرش متفاوت است ممکن است برای دریافت اخبار مختلف مردم سراغ رسانه های مختلف بروند اما اقبال به معنای پذیرش نیست هرچند قبول داریم که در کنار رسانه های رسمی، رسانه های دیگر هم اضافه شده است.
این فعال رسانه ای درخصوص اینکه چرا این اتفاق افتاده است؟ یادآور شد: مدیران طراز اول رسانه ای به خاطر نشناختن اقتضائات و علایق مردم مصلحت هایی در نظر گرفتند و شیوه هایی دنبال کردند که تا حدی جایگاه رسانه خدشه دار شده و وارد فازی شدیم که فیک نیوزها از این آب گل آلود ماهی گرفتند و جایگاهی برای خود قائل شدند.
وی تأکید کرد: اگر کانالی در فضای مجازی، پایگاه اطلاع رسانی یا شبکه خبری تلویزیونی یا ماهواره ای مورد رجوع مردم است مورد اقبال مردم ممکن است نباشد خیلی چیزها را مردم می‌بینند ولی قبول نمی‌کنند.
رحیمی در پاسخ به این سؤال که رسانه های فیک چه جذابیتی دارند، اظهارداشت: بخشی از جذابیت به سرعت برمی گردد و یک رسانه رسمی به دلیل مسئولیت و اعتبارش باید به دستگاه ها و نهادها پاسخگو باشد و نمی تواند هر خبری شنید منتشر کند؛ امروزه عنصر سرعت مهم است و در بین اهالی خبر هم این نکته مطرح می شود که کجا اول خبر را زده؟
مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری مهر موضوع دوم را پشت پرده ها دانست و گفت: پشت پرده دیده نمی شود و هر چیزی را میتوان به خورد مخاطب داد و فیک نیوزها ادعا می کنند بقیه این پشت پرده ها را کار نکردند مثلا میگویند جسارت نداشتند اما ما منتشر کردیم؛ همیشه در تاریخ در کتاب ها و داستان ها برای همه مردم جهان هم جذاب است.
وی در خصوص اینکه این خبرپراکنی ها از کجا شروع شده است، افزود: شاید دقیقا نتوان مقطع خاصی را نام برد و باید برهه های مختلف یاد کرد اما در تاریخ معاصر و در سال های پس از انقلاب در دوره توسعه سیاسی خیلی اتفاق ها افتاد که یکی از آنها آزادی بی حد و حصر مطبوعات بود یعنی صدور مجوزهای فله ای باعث شد تعداد قابل توجهی نشریه و روزنامه و مجله رشد کنند.
رحیمی بر همین اساس اضافه کرد: اینها کم کم رسانه های زنجیره ای شدند و در واقع باید به همان اصحاب قدرت برگردیم؛ این رسانه ها هر روز یک موضوع را یکی با تیتر و دیگری با گزارش یا سرمقاله برجسته می کردند و اتاق فرمان این فیک نیوزها همان اصحاب قدرتی هستند که منافعشان را دنبال می کنند.
وی ادامه داد: به واسطه حمایتی که توسط دولت می شدند یکدفعه با موجی از رسانه هایی که اسمشان افشاگر و شعارشان دانستن حق مردم است مواجه شدیم که در واقع همان فیک نیوزهای امروزی بودند و به موضوعاتی میپرداختند که بافته های ذهن خودشان بود اما اسم های قشنگ مثل عالیجناب فلان که برای هر سنی جذاب است انتخاب می کردند.
این فعال رسانه ای تصریح کرد: این دوره تاریخ را شاید بتوان منشأیی برای فیک نیوزها دانست و امروز میبینیم برخی رسانه ها در بستر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی که روش فیک نیوزی دارند سرمنشأشان حدود ٢٠ سال قبل است که در دوران اصلاحات و دوم خرداد به صورت مکتوب فعالیت می کردند و الان در شبکه های اجتماعی یا در خارج از مرزها علیه مردم کار می کنند یا در داخل به صورت فیک نیوزی منافع خود را دنبال می کنند.
رحیمی در ادامه این برنامه با بیان اینکه جایگاه سردبیری در رسانه جدا از خبرنگاری نیست، در پاسخ به این سؤال که اگر مدیری از خبرنگاری خوشش نیاید او را حذف می کند، گفت: ما تلاش می کنیم این کار را نکنیم ولی حتما در رسانه ها این وجود دارد؛ با اینکه خبرنگاری جزو مشاغل سخت است، اما خبرنگاران خیلی ساده جابه جا می شوند و اساسا گاهی فعالیت خبری شان به پایان می رسد و به حوزه دیگری می روند.
وی تصریح کرد: برخی مدیران رسانه ای نمایندگان مجلسی هستند و برای اینکه دور بعد رأی بیاورند رسانه به راه می اندازند ؛ از این جنس مدیران و مدیرانی که صاحبان قدرت رسانه را در اختیار آنها قرار داده اند میبینیم که در عرصه رسانه فعالیت دارند.
رحیمی تأکید کرد: خبرنگارها واقعا مظلوم هستند و با ورود شبکه های اجتماعی کار خبرنگاری ٢٤ ساعته شده است.
مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری مهر در پاسخ به این سؤال که باید معیشت خبرنگاران را هم دید، افزود: الان به آن شکل دیده نمی شود، رسانه های ما استقلال مالی قابل توجه ندارند قرار بوده حمایت شوند.
وی بر همین اساس گفت: الان در بخش مکتوب ببینید چه بحرانی درباره کاغذ به وجود آمده، قرار شد ارز دولتی باشد گویا کشتی اش در بندری لنگر گرفته کاغذش هم به تهران رسیده اما معلوم نیست کاغذ با ارز ٤٢٠٠ چطور با ارز ١٥ هزار به روزنامه می رسد و در یکی دو هفته اخیر هم یک روزنامه تعطیل شد؛ برخی هم روزانه خریداری می کنند یا اینکه کاغذ قرض می دهند.
رحیمی ادامه داد: در این صورت رسانه هایی که میخواهند استقلالشان را حفظ کنند در درجه اول فشار روی خبرنگار می آید یعنی یا تعدیل میشوند با اینکه با حقوق تعیین شده بماند که با این وضعیت اشتغال خبرنگار چاره ای جز اینکه بماند ندارد هرچند حتما آن شرایط مطلوب نیست.
این فعال رسانه ای تصریح کرد: نهادهای دولتی، مجلس، دستگاه های دیگر حتی بخش خصوصی احساس می کنند رسانه ها باید بنده آنها باشند مثلا یک روابط عمومی تماس میگیرد چرا این خبر بدون هماهنگی منتشر شده در حالی که یکی از همین روابط عمومی ها به خبرنگار گفته بود چرا بعد از ساعت کاری تماس گرفته شده است؛ مدیران روابط عمومی میخواهند هرطور خودشان میخواهند تعامل کنند اما خودشان بعد از ساعت کار پاسخگو نیستند.
رحیمی در پاسخ به این سؤال که خبرنگاری روزی در کشور بوده امروز به اسم خبرنگار آزاد از کشور خارج و پرچم مبارزه با ایران را در دست می گیرد چرا چنین اتفاقی برایش افتاده گفت: هرکسی که این کار را می کند نباید او را ایرانی نامید یعنی خیانتی بیش از این نمی شود نسبت به یک ملت داشت که به اسم هموطن در رسانه های معارض که علیه کشور کار می کنند فعالیت داشت.
وی خاطرنشان کرد: ما الان در جنگ رسانه ای قرار داریم فرض کنید در ٨ سال دفاع مقدس یک ایرانی در جبهه بعث قرار میگرفت مثل سازمان منافقین.
موسوی در ادامه برنامه خصوص اینکه آیا مقصر اخبار غیرصحیح خبرنگاران هستند؟ اظهارداشت: قطعا ما مقصر نیستیم چون براساس جایگاهمان توجیه هستیم خبر را بعد از موثق بودن ارائه دهیم؛ مقصر کسانی هستند که شبکه های اجتماعی را به نفع خود مصادره و پایگاه های خبری مخفی درست و دارای تریبون هایی هستند که به جایی پاسخگو نیست.
وی در پاسخ به این سوال که اینها خبر را از خبرنگاران میگیرند؟ افزود: از خبرنگار نمی گیرند خودشان خبر را میسازند.
این خبرنگار در پاسخ به این سؤال که چقدر تابع مدیر یا سردبیرانتان هستید، گفت: اولویت برای سردبیر رساندن آنچه اتفاق افتاده به مخاطب است و جهت دهی نمیکند اما قطعا خبرنگار تابع سردبیر است و تک روی نمی کند.
موسوی در خصوص برخوردهایی که گاهی در شأن خبرنگاران نیست اما توسط یک مسئول صورت میگیرد، گفت: وقتی برخورد بدی میشود شاید در درون یک خبرنگار را اذیت کند اما خبرنگار نمی تواند غرض ورزی محض کند چراکه همزمان چندین خبرنگار دیگر هم خبر را مخابره می کنند مگر اینکه از یک نهاد خبر اختصاصی باشد که در این صورت خیلی محدرد ممکن است جهت دهی صورت گیرد چراکه خبرنگاران جزو قشر باشرف جامعه هستند و شرف خود را به خاطر یک اخم نمی فروشند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا یک مسئول برخورد فیزیکی با خبرنگاران میکند، گفت: جایگاه خبرنگار را نمی شناسد که خبرنگار رکن اصلی جامعه است.
این فعال رسانه ای در پاسخ به این سؤال که این برخورد چقدر در پوشش خبر آن فرد مؤثر است، گفت: اگر شخصی نگاه کنیم شاید آن خبرنگار خبر شخص را پوشش ندهد اما ارتباط رسانه و مسئول دوسویه است رسانه نمیتواند او را بایکوت کند و آن مسئول هم به رسانه احتیاج دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا مرجع تان منابع غیررسمی هم هست؟ گفت: خبرنگار همه جا را باید بسنجد و فقط این نیست به آنچه خودش میبیند اکتفا کند حتی باید فیک نیوزها را هم دید تا به تحلیل رسید البته فیک نیوزها سردمداری اخبار را ندارند اما خطر این امر وجود دارد.
موسوی در ادامه اظهارداشت: در فرهنگ ما این موضوع که شایعه را دوست داریم همیشه وجود داشته است؛ نباید گفته شود خبرنگار بی سواد است بلکه سوال این است چرا به یک بی سواد کارت خبرنگاری داده میشود یا یک بی سواد مدیرمسئول شده است؛ وقتی مدیر یک رسانه تغییر می کند اتوبوسی افراد هم جابه جا میشوند؛ در صنف ما برخی خبرنگارنما هستند و غرض ورزی هم می کنند و چون حرفه ای نیستند شرافت خبرنگاری را زیر پا میگذارند.
وی با اشاره به برخی سختی های کار خبرنگاری گفت: خبرنگاری ٦ صبح آفیش میشود ٨ صبح به محل برنامه میرسد گاهی برای انتقال خبر آنتن نیست و باید سران سه قوه را پوشش دهد و با تمام این استرس ها ماهی ٢ میلیون حقوق دارد درحالی که خبرنگاری که خبر رئیس جمهور را پوشش می دهد باید دغدغه معیشتی نداشته باشد و برایش جایگاه قائل شد تا گاف ندهد.
این خبرنگار در پاسخ به این سؤال که راهکار چیست؟ گفت: قرار است لایحه جامع رسانه بیاید که بحث سال قبل بود و در مجلس میگویند اگر دولت لایحه ندهد خودمان طرح تدوین می کنیم در حالی که خود خبرنگاران باید درگیر این امر باشند اما نگاه مسئولان به خبرنگار این است که یک خبری می آورد و مدیر رسانه هم اگر دید خبرنگاری مثلا اینقدر پول میخواهد خبرنگار دیگری جایگزین می کند با اینکه این کار به آن رسانه هم ضربه می زند.
موسوی تأکید کرد: برخی مدیران رسانه ای، رسانه ای نیستند و کانون های قدرت به آنها رسانه داده و این فاجعه است؛ هر نهادی اکنون یک رسانه دارد، الان یک خبرنگار اگر بیمه باشد بیمه حرف و مشاغل آزاد است.
موسوی با بیان اینکه خبرنگاران نباید ناامید شوند، گفت: جایگاه خبرنگار امروز خیلی بالاست و خبرنگار مثل معلم شریف است و واقعیت امروز را خبرنگار رقم زده است.
وی خطاب به مسئولین هم گفت: اگر با پول تو جیبی یک خبرنگار بچه مسئولی توانست زندگی کند تکلیف مشخص می شود.
انبارلویی در بخش گفت وگو با یک نسل دیروزی، اظهارداشت: در جهان امروز قدرت را روی ٤ پایه استوار می کنند؛ اطلاعات، ارتباطات، سازمان و محاسبات؛ در پایه اطلاعات و ارتباطات موضوع اصلی خبر است.
وی تصریح کرد: از نظر امپریالیزم خبری، خبر چیزی است که اذهان و فکرها و قلب ها را مدیریت کند و این دیدگاه معطوف به حفظ قدرت و اقتدار آنهاست و از نظر ما خبری خوب است که معطوف به حفظ منافع و استقلال ملی باشد و حقوق مردم را در دستیابی به واقعیت ها تضمین کند؛ در ١٠٠ سال اخیر از دو رژیم خبری در رسانه ها برخوردار بودیم که رژیم اول جریان سلطه در ایران بود که نهضت مشروطه و ملی را زمین زد و خبر بد تعیین کننده بود کهرنقش بی بی سی در کودتای ٢٨ مرداد به عنوان اسم رمز کودتا میتوان نام برد.
سردبیر سابق روزنامه رسالت ادامه داد: در انقلاب اسلامی به دلیل هوشمندی رهبری، روحانیت و رسانه های پای کار انقلاب و جریان نخبگان این غلبه را در بخش خبر نتوانستند پیدا کنند در دو سه هماورد با ما رو به رو شدند و جریان های بدلی را در برابر جریان اصلی انقلاب پدید آوردند که جریان منافقین و بنی صدر اولین زورآزمایی ما با آنها بود که به قول آقای عسگراولادی شب گفته های بی بی سی را تیتر یک روزنامه های خود می کردند.
انبارلویی تصریح کرد: ما در دو نبرد نرم یکی ١٧ تیر ٧٨ و دیگری انتخابات سال ٨٨ به طور ملموس دیدیم غلبه رسانه های انقلاب به رسانه های پلیدی که خواستند ذهن مردم را مدیریت کنند یا اخلال در فکر و ذهن مردم ایجاد کنند بیشتر بود و به همین دلیل شکست خوردند.
وی در پاسخ به سؤالی درباره نقاط مثبت و ضعف خبرنگاران در جامعه امروز افزود: اخلاق وشرافت حرفه ای خبرنگاری مقوله مهمی است، خبرنگاری شغل نیست حرفه است مثل حرفه پزشکی و مهندسی مسئولیت مدنی دارد و خبری که منتشر می کند باید متوجه این باشد که یکی از تعاریف خبر بیان واقعیت هاست اما هر واقعیتی خبر نیست.
انبارلویی در خصوص اینکه برخی خبرنگاران در معرض تورهای نفوذ هستند، افزود: الان برخی خبرنگاران بی بی سی یا رادیو آمریکا هستند که در رسانه های داخل بوده اند اما در تور امپریالیزم خبری قرار می گیرند؛ این بنابر پول، امکانات و نوع تفکر است اول ذهنیت آنها را میسازند و مدینه فاضله ای در غرب میسازند و متناسب با شهوات عقلانی، جسمی و جنسی آنها برنامه ریزی میکنند.
وی در پاسخ به این سؤال که هم معنویت و هم مادیات مهم است، گفت: بله دقیقا.
انبارلویی در خصوص اینکه آیا امروز خبرنگاران از وضعیت خود راضی هستند؟ اظهارداشت: نه راضی نیستند وضعیت اقتصادی کشور یا اقتصاد رسانه به گونه ای نیست راضی باشند اما شرافت و اخلاق حرفه ای حکم می کند که طرف مردم باشد یا مخالفان مردم؛ کسی که فکر می کند روزنامه نگاری حرفه ای نان آور است نباید به این سمت بیاید اما کسی که فکر می کند در این جبهه و سنگر از استقلال و منافع ملی، منافع مردم محروم و مظلوم دفاع می کند مثل رزمنده ای که در جبهه های جنگ یا مدافعان حرم که سرشان را کف دستشان گذاشتند، خبرنگاران با این روحیه در این فضا بیایند.
وی در خصوص نقد در رسانه هم و برخورد مسئولان نیز گفت: رابطه حکومت با روزنامه نگاران منتقد رابطه خوبی نبوده آنها خبر را مهر محرمانه زده و مردم و جهان رسانه را از آن محروم میکنند و خود را زیر چکش نقد رسانه قرار نمیدهند.
وی با بیان اینکه نقد رسانه همیشه این نیست علیه طرف باشد بلکه وقتی کار خوبی صورت میگیرد آن کار تبلیغ و ترویج می شود، اظهارداشت: گذر زمان به آنها اثبات می کند بیراهه رفتند؛ مثلا در مقوله برجام نقد مشفقانه در رسانه های مختلف وجود داشت که این توافق نامتوازن و دارای مشکلاتی است اما به این اشکالات پاسخ ندادند و مذکرات را محرمانه و سری انجام دادند بعد گفتند چیزی امضا نمی کنیم اما یکدفعه وقتی متن آمد دارای اشکالاتی بود؛ باید هشدارهای رهبری و مجلس را شنید.
وی ادامه داد:در برخور با نقد خیلی مهربانانه برخورد نکردند و میرفتند با وزیر خارجه آمریکا قدم و لبخند می زدند اما اینجا اگر نقدی بود فریاد می زدند و ناسزا می گفتند؛ ١٥ ناسزا به منتقدین گفتند و به نقدشان اصلا توجه نکردند و آنها را کاسب تحریم، بی سواد خطاب کردند که شایسته فضای رسانه ای کشور نیست.
عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی بر همین اساس به برخورد مسئولان با رسانه ملی هم اشاره کرد و افزود: چرا گاهی میگویند حقوقتان را کم می کنیم یا اخلال در دستمزد کارکنان صداوسیما ایجاد میکنند چون در کنار تعریف نباید دو نقد هم بشود.
وی در پاسخ به این سؤال که برای توجیه برخی آقایان چه کار باید کرد، افزود: صبر و تحمل در برابر ناملایمات اولین توصیه بنده است، عصبانی نشویم و دوز نقد را طوری تنظیم کنیم که به سمت کارآمدی برویم.
انبارلویی افزود: هروقت مسئولان خوب عمل کردند تبلیغ و ترویج کنیم و جایی که بد عمل کردند اینطور نباشد به جان هم بیفتیم و خوراک برای بی بی سی و نامحرمان تهیه کنیم که این بستگی به هنر مسئولان رسانه و خود خبرنگار دارد که ماده اولیه خام این اطلاعات را می خواهد مهیا کند.
وی افزود: در فضای آزادی که انقلاب برای بیان حقایق به وجود آورده برای تضمین استقلال، منافع ملی و منافع مردم استفاده کنیم.
این پیشکسوت رسانه خطاب به نسل امروزی ها خاطرنشان کرد: یاران خود را در فضای مجازی پیدا و همراهی کنیم باید به سرعت اخبار صحیح و درست را رصد و بدانیم جایگاه ما کجاست و خودی را نزنیم چراکه ما قرار است دشمن را بزنیم.