محورهای رایزنی‌های ظریف در استکهلم

به گزارش حلقه وصل، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در دومین مقصد سفرش به اروپا و بعد از دیدار و گفت‌وگو با مقامات فنلاند، عصر دوشنبه ۲۸ مرداد ماه راهی سوئد شد تا با مقامات این کشور اروپایی واقع در منطقه نوردیک (شامل کشورهای دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد واقع در شمال اروپا و اقیانوس اطلس شمالی) ، ابعاد مختلف مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد بحث و تبادل نظر قرار دهد.

وی که در بدو ورود به فنلاند در جمع خبرنگاران مجدداً بر پایبندی اروپا به تعهدات برجامی تأکید کرد، فعالیت سه کشور فنلاند، سوئد و نروژ در موضوعات منطقه ای را مورد اشاره قرار داد و درباره فنلاند بیان کرد: فنلاند از گذشته طرحی برای گفتگو در خلیج فارس داشت که تقریبا مشابه طرحی است که ما مطرح کردیم. چند سال پیش من هلسینکی آمدم و اینجا طرح مجمع گفتگوهای منطقه ای در خلیج فارس را مطرح کردم و فنلاندی ها همیشه به این موضوعات علاقه داشتند.

گفتنی است سفر ظریف به این کشورها آنگونه نیز که خودش بیان کرد در شرایط ویژه منطقه صورت گرفته و به باور او ضرورت دارد تا مشورت های گسترده ای در این زمینه انجام شود.

وزیر خارجه ایران در سفرش به فنلاند ضمن دیدار و گفتگو با «سائولی نینیستو» رئیس‌ جمهور با «ویل اسکیناری» وزیر امور توسعه و تجارت خارجی و همچنین «پکا هاویستو» وزیر امور خارجه دیدار و گفتگو کرد. وی در نشست خبری مشترک به همراه همتای فنلاندی خود به تشریح رایزنی های انجام شده پرداخت و به سؤالات خبرنگاران پاسخ داد. رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین در جمع اندیشمندان مرکز «ایده مدیریت بحران» حضور یافت و سخنرانی کرد.

رئیس دستگاه دیپلماسی دوشنبه عصر ۲۸ مرداد ماه هلسینکی را به مقصد استکهلم ترک کرد و قبل از ترک فنلاند در گزارشی توئیتری دیدارهایش با مقامات فنلاند را مفید و مثمرثمر خواند (+) و دوشنبه شب در بدو ورود به استکهلم و در شب عید سعید غدیرخم در جمع ایرانیان مقیم سوئد حضور یافت و ضمن ایراد سخنرانی به سوالات آنها پاسخ داد.

وی در پاسخ به سوالی با بیان اینکه معتقدم اینستکس مکانیسم خوبی است، به شرط اینکه راه بیفتد، خاطرنشان کرد: اینستکس ما را از تبادلات فرامرزی بی نیاز می کند.شما می توانید تبادلاتتان را در ایران داشته باشید، طرف های معامله شما تبادلاتشان را در اینجا (سوئد) داشته باشند بدون اینکه پولی بین اینجا و ایران رد و بدل شود. این می تواند کارآمدی داشته باشد. ولی چند مشکل دارد، اول اینکه باید داخل آن پولی برود و حتما باید پولی از نفت ایران وارد اینستکس شود، یا اعتبار معادل نفت ایران وارد اینستکس شود.

ظریف اضافه کرد: مشکل دوم این است که اینستکس نمی تواند ابزاری فقط برای معاملات انساندوستانه باشد. نیاز است این مکانیسم (اینستکس) فقط محدود به غذا و دارو نباشد. سوئدی ها خیلی فعال بودند و وزیر خارجه سوئد از سیاستمدارانی است که با فشارهای آمریکا علیه مردم ما مقابله کرده و یکی از دلایل اینکه همکاری ما با سوئد خوب است همین مواضع اصولی وزیر خارجه و دولت سوئد است. ایرانی هایی که سوئد هستند بدانند که سوئدی‌ها رفتار نسبتا خوبی دارند. از حضور ایرانی ها در اروپا استفاده کنیم، برای اینکه آنها برای خودشان خیالبافی نکنند که با اینستکس می خواهند کمک کنند.

وزیر خارجه گفت: در صورتی اینستکس می تواند مفید باشد که پولی وارد آن شود و آن درآمد نفتی ماست و ثانیا ایران بتواند از اینستکس استفاده کند نه فقط برای خرید غذا و دارو بلکه برای خرید ماشین آلات و ... و آن زمان است که می توان از اینستکس استفاده مناسب کرد.

ظریف که عصر شنبه ۲۶ مرداد ماه به منظور دیدار و گفتگو با مقامات کویتی نیز به کویت سفر و بعدازظهر یکشنبه ۲۷ مرداد به تهران بازگشت و چند ساعت بعد راهی فنلاند شده بود، در جمع ایرانیان مقیم سوئد بیان کرد: زمانی که در کویت بودم به کویتی ها گفتم همین فردا (عربستان) آمادگی داشته باشند با ما گفتگو را شروع کنند، حاضریم....در سوریه و یمن شکست خوردند، در لبنان نخست وزیر آن را زندانی کردند... خیال نکنید گناه نداشتن روابط، با ماست. دست ما دراز است و سفره ما پهن است و هر همسایه ای که بخواهد  سر سفره رابطه خوب همسایگی بنشیند ما آماده هستیم. 

وزیر خارجه ایران همچنین روز سه شنبه با «مارگوت والستروم» همتای سوئدی دیدار و در ضیافت ناهار او شرکت کرد. وزرای خارجه ایران و سوئد در این دیدار در خصوص موضوعات مختلف دوجانبه، منطقه ای و بین المللی از جمله برجام، ضرورت تسریع در اجرای سازوکار اینستکس، امنیت منطقه خلیج فارس، یمن و افغانستان بحث و تبادل نظر کردند. وزیر خارجه ایران همچنین با خانم «آن لینده» وزیر تجارت سوئد و مسؤول کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور دیدار کرد.

«کارل بیلدت» نخست وزیر اسبق سوئد هم بعدازظهر سه شنبه در محل اقامت ظریف حضور یافت و با وی دیدار و گفتگو کرد. وی همچنین با جمعی از تجار سوئدی دیدار کرد و در ضیافت شامی به همراه خانم والستروم همتای سوئدی که سید رسول مهاجر سفیر ایران در استکهلم تدارک دیده بود، شرکت کرد. صبحانه کاری با دیپلمات های شاخص و کهنه کار سوئد در محل اقامت وزیر خارجه، حضور و سخنرانی در موسسه سیپری، دیدار با «نورلین» رئیس مجلس و «استفان لوون» نخست وزیر سوئد از دیگر برنامه های حضور ظریف در سوئد است و بعد از آن راهی اسلو می شود تا با مقامات نروژی نیز دیدار کند و در پایان این سفر به فرانسه خواهد رفت تا همانگونه که خودش پیش از این عنوان کرد با «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور و «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه نیز ملاقات کند.

محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران ۱۲ خرداد ۱۳۹۵ و در سومین مقصد سفرش به اروپا (ظریف پیش از آن به لهستان و فنلاند رفته بود) بعد از اجرای برجام و در رأس یک هیأت اقتصادی ۶۰ نفره به استکهلم سفر کرده بود و این بار بعد از سه سال  و حدود ۲ ماه و نیم برای دومین بار در سوئد حضور دارد.

ظریف در آن سفر با «خانم مارگوت والستروم» همتای سوئدی دیدار و در ضیافت ناهار ترتیب داده شد شرکت کرد.

وی همچنین در آن سفر با «استفان لوون» نخست وزیر، «اوربان آهلین» سخنگوی پارلمان، «میکائیل دامبری» وزیر شرکت‌ها و نوآوری و «یاکوب والنبرگ» سرمایه‌گذار بزرگ این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد.

رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین در مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (سیپری) و در خصوص تحولات منطقه خاورمیانه تحت عنوان «ضرورت تغییر الگو در خلیج فارس: درس‌هایی از توافقنامه هسته‌ای ایران» سخنرانی کرد و به اتفاق خانم «آن لیند» وزیر تجارت و امور اتحادیه اروپا سوئد، همایش تجاری ایران و سوئد را با حضور نمایندگان حدود ۲۰۰ شرکت ایرانی و سوئدی افتتاح و در این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت. وزیر خارجه ایران همچنین در جمع ایرانیان مقیم سوئد حضور یافت.

در حالی که مدت زمان کوتاهی تا پایان فرصت ۶۰ روزه دوم ایران به طرف های باقیمانده برجام به ویژه اروپا برای اجرای تعهدات بانکی و مالی خود در قبال ایران باقی نمانده و تهران بارها از بی عملی اروپا در این زمینه انتقاد کرده و سازوکار اینستکس نیز با اما و اگرهای زیادی روبرو است، سوئد از جمله کشورهایی بود که هفتم تیر ماه و پیش از شروع نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزرا و مدیران کل سیاسی ایران و ۱+۴، بیانیه‌ای از سوی این کشور به همراه شش کشور اروپایی دیگر یعنی اتریش، بلژیک، فنلاند، هلند، اسلوونی و اسپانیا منتشر شد و این کشورها ضمن حمایت از برجام آمادگی خود را برای پیوستن به اینستکس اعلام کردند. در این بیانیه آمده بود: «با آگاهی از اینکه اجرای بخش‌های اقتصادی این توافق با مشکلاتی روبرو شده است ما با فرانسه، آلمان و انگلیس و دیگر سازمان‌ها و کمیسیون اروپایی برای ایجاد کانالی که تبادلات مالی با ایران را تسهیل کند همکاری خواهیم کرد.»

 «مارگوت والستروم» وزیر خارجه سوئد نیز ۲۴ تیر ماه پیش از آغاز نشست شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل در جمع خبرنگاران گفته بود: «امروز برای اعلام دوباره پایبندی ما به برجام بسیار مهم است و اینکه ما توافق هسته‌ای با ایران را توافق بسیار مهمی می‌دانیم. همچنین برای نشان دادن اینکه ما داریم هر آنچه در توان داریم را انجام می‌دهیم تا از ساز و کار اینستکس حمایت کنیم تا به سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند با ایران تجارت کنند و در آن کشور سرمایه‌گذاری کنند، کمک کنیم و تعهدات خود ذیل این توافق را پیگیری کنیم.»

وی افزود: «قطعا این مهم است و ما به گفت‌وگو با آمریکایی‌ها هم ادامه می‌دهیم تا بگوییم که این [وضعیت] تا چه حد غیرسازنده است و اینکه تشدید تنش و درگیری بین ایالات متحده و ایران به ما کمکی نمی‌کند.»

در پی تنش هایی که بین ایران و انگلیس در قضیه توقیف نفتکش ها رخ داد نیز سوئد چهارشنبه دوم مرداد اعلام کرد در حال گفت‌وگو با ایران، انگلیس و طرف‌های دیگر بر سر نفتکشی است که ایران چند روز پیش آن را توقیف کرد. وزارت خارجه سوئد در بیانیه‌ای اعلام کرد: «سوئد از تحولات تنگه هرمز نگران است. برای سوئد و اتحادیه اروپا حفظ آزادی تردد حائز اهمیت است. با توجه به اوضاع بسیار خطرناک در منطقه، مهم است که تدابیری برای کاستن از تنش‌ها انجام شود.» در این بیانیه آمده بود: «سوئد در حال انجام گفت‌وگوهایی در سطوح مختلف با انگلیس، ایران و سایر طرف‌های مرتبط است و ما امیدواریم راه حلی برای مسائل و کاستن از تنش‌ها پیدا کنیم.»

اولین معاهده  بین ایران و سوئد با عنوان «معاهده تجارت و دوستی» که در سال ۱۸۷۵ میلادی به امضای معاون وقت وزارت خارجه سوئد رسید، در زمره اولین موافقتنامه‌های سوئد با یک کشور شرقی محسوب می‌شود. دو دهه پس از این معاهده در سال ۱۸۹۶ (۱۲۷۵ شمسی) سفیر ایران در روسیه به عنوان سفیر آکردیته نزد پادشاهی سوئد منصوب شد. پس از آن در سال ۱۹۲۰ (۱۲۹۸ شمسی) روابط سیاسی دو کشور با گشایش رسمی سفارت ایران در استکهلم به سطح سفیر مقیم ارتقا یافت. این  روند با سفر سرهنگ «یالمارسون» سوئدی به ایران با هدف ساماندهی ژاندارمری ایران و امضای  قرارداد دوستی بین دو کشور در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۰۸ شمسی (۱۹۲۹) و عهدنامه اقامت و تجارت در بیستم شهریور همان سال ادامه یافت.

 اشغال ایران در زمان  جنگ دوم جهانی باعث توقف در روابط دو کشور نشد و پس از آن ایران و سوئد در سال ۱۳۳۶ شمسی، سطح سفارتشان را به سفارت کبری ارتقا دادند. در سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ میلادی) دو کشور با حذف روادید برای اتباع ایرانی و سوئدی موافقت کردند. «پرنیل» فرزند پادشاه سوئد در سال ۱۳۴۹ و «کارل گوستاو» ولیعهد وقت و پادشاه کنونی سوئد در سال ۱۹۷۱ ( ۱۳۵۰ شمسی) به ایران سفر کردند. همچنین وزیر خارجه وقت سوئد با سفر به تهران در سال ۱۳۵۳ شمسی در مورد توسعه مبادلات با مقامات ایرانی گفت‌وگو کرد.

روابط ایران و سوئد بعد از انقلاب اسلامی شاهد افت و خیزهای مختلفی بود. با اینکه سوئد از نخستین کشورهایی بود که انقلاب اسلامی را به رسمیت شناخت ولی حوادث پس از اشغال سفارت آمریکا، سردی روابط دو کشور را به همراه داشت. البته سوئد در راستای سیاست بیطرفی خود، رسما از شرکت در تحریم آمریکا علیه ایران خودداری و اعلام کرد که وقتی به این تحریم ها خواهد پیوست که موضوع به تصویب شورای امنیت سازمان ملل برسد.

از جمله تحولات مهم در روابط دو کشور در دهه ۱۳۶۰ سفرهای مکرر «اولاف پالمه» نخست وزیر سوئد به تهران (البته در دوران سفرش عضو پارلمان بود) به عنوان نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل برای میانجیگری بین ایران و عراق بود. در اواخر دهه ۱۳۶۰ مسائل مربوط به سلمان رشدی، وقفه دیگری در مناسبات ایجاد کرد. در این مدت سفر «استفان لوون» نخست وزیر سوئد به تهران در بهمن ۱۳۹۵ از جمله تحولاتی بود که در این مدت رخ داد و او در مدت اقامتش در تهران پنج سند مهم اقتصادی را امضا کرد.

البته قبل از آن و بعد از توافق ژنو، «کارل بیلدت» وزیر خارجه سوئد ۱۴ بهمن ۹۲ به ایران آمد، سفری یک روزه به اصفهان داشت و سپس به تهران بازگشت و با ظریف همتای ایرانی خود و دیگر مقامات کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد.این اولین سفر کارل بیلدت وزیر خارجه سوئد به ایران بعد از ۱۳ سال بود.

در سال‌های اخیر و بعد از سفر خرداد ۱۳۹۵ محمدجواد ظریف به سوئد،  نهاوندیان رئیس وقت نهاد ریاست جمهوری هم در آذر ۱۳۹۵ به سوئد سفر کرد.

«استفان لوون» نخست‌وزیر سوئد و هیأت همراه نیز ۲۳ و ۲۴ بهمن ۱۳۹۵ (۱۱ و ۱۲ فوریه ۲۰۱۷) به تهران سفر کرد. قبل از آن نیز «گابریل ویکستروم» وزیر بهداشت سوئد ۱۴ و ۱۵ آذر ۱۳۹۵ به تهران آمده بود.

مجید تخت‌روانچی معاون وقت اروپا و آمریکای وزارت خارجه هم ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ به سوئد سفر و با مقامات این کشور دیدار کرد.

تا قبل از تحریم های آمریکا، شش نشست کمیسیون مشترک اقتصادی بین دو کشور برگزار شده بود و هفتمین نشست کمیسیون تیر ماه سال گذشته (۱۳۹۷) در تهران برگزار شد. 

سوئد کشوری است در شمال اروپا در شبه‌ جزیره اسکاندیناوی. از غرب با نروژ، از شمال شرق با کشور فنلاند، از شرق با خلیج بوتنی، از جنوب شرقی با دریای بالتیک و از جنوب غربی با کشور دانمارک همسایه‌ است.سوئد دارای آب و هوای بسیار سردی است. این کشور از نظر طبیعی، از ۴ ناحیه تشکیل شده‌است. کوه‌های پوشیده از جنگل در منطقه نورلند در شمال، دریاچه دیستریکت در ناحیه مرکزی، زمین‌های مرتفع یونکوپینگ در جنوب و جلگه حاصلخیز اسکانیا در منتهی‌الیه بخش جنوبی کشور. تابستان‌ها کوتاه و گرم و زمستان‌های سرد و طولانی از ویژگی‌های آب و هوای این کشور است. بیش از نیمی از مساحت این کشور از جنگل پوشیده شده و در قسمت‌های شمالی سوئد شش ماه از سال روز و شش ماه شب است که این به خاطر نزدیک بودن به قطب شمال است؛ ولی در قسمت‌های جنوبی می‌توان چهار فصل را دید.

زبان سوئدی از خانواده زبان‌های هندواروپایی شاخه ژرمنی است و به زبان‌های نروژی و دانمارکی نزدیکی دارد. این سه زبان بسیار به هم نزدیک است. زبان سوئدی، زبان رسمی این کشور است و در برخی نواحی شمالی کشور، به زبان فنلاندی نیز صحبت می‌شود. تعداد ۴ زبان اقلیمی اعم از فنلاندی، تورندال، رومانی (زبان کولی‌ها) و ییدیش (زبان یهودیان) در کشور سوئد تکلم می‌شود.

مسیحیت پروتستان لوتری با عضویت ۶۶ درصد از جمعیت این کشور در کلیسای سوئد بزرگترین مذهب در سوئد است. مذاهب مسیحی دیگر موجود در سوئد شامل کاتولیک و ارتدکس شرقی هستند. اسلام در سوئد با دارا بودن ۵ درصد از جمعیت، دومین مذهب بزرگ به حساب می‌آید. بقیه جمعیت یا بی‌دین هستند یا متعلق به ادیان دیگرند.مردم سوئد همراه با مردمان نروژ، ایسلند و دانمارک از شاخه ژرمنی اقوام هندواروپایی بوده و تبارشان به وایکینگ‌ها می‌رسد.

سیستم سیاسی سوئد بر اساس پادشاهی مشروطه و دموکراسی پارلمانی استوار است و پادشاه سوئد سمتی نمادین و تشریفاتی دارد و البته پادشاه و خانواده اش بین مردم سوئد محبوبیت زیادی دارند.«کارل گوستاو شانزدهم» در حال حاضر پادشاه سوئد است که در سال ۱۹۷۳ جانشین پدربزرگش شد. پدر او در سال ۱۹۴۷ و هنگامی که او تنها یک ساله بود در سانحه ای هوایی کشته شد و در حال حاضر طولانی ترین دوران پادشاهی را در سوئد داشته است.

پارلمان این کشور که به زبان محلی «ریکسداگ» نامیده می‌شود دارای ۳۴۹ عضو است و انتخابات پارلمانی باید در هر چهار سال و در دومین یکشنبه ماه سپتامبر برگزار شود. بعد از برگزاری انتخابات، رئیس مجلس با رای مخفی نمایندگان انتخاب می شود، این تنها رای مخفی نمایندگان است و بقیه آرای نمایندگان باید آشکار باشد.در آن زمان رئیس مجلس از حزب پیروز یا ائتلاف احزاب پیروز برای تشکیل دولت دعوت می کند.

دولت فعلی که در سال جاری میلادی (۲۰۱۹) تشکیل شد متشکل از حزب سوسیالیست با ۲۸ درصد و حزب سبز با چهار درصد آرا است. سه حزب چپ، مرکز و لیبرال به کاندیدای نخست وزیری رای مثبت ندادند و آرای آنها ممتنع بود و به خاطر عدم رای منفی این سه حزب به نخست وزیر کنونی منجر به تشکیل دولتی تنها با ۳۳ درصد آرای مثبت شد.

نمایندگان پارلمان باید حتما عضو یک حزب سیاسی باشند وگرنه نماینده مستقل و غیر حزبی نمی تواند وارد پارلمان شود.