به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، یک ماه اخیر منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز شاهد رویارویی گسترده بین نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از یک طرف و یگانهای ارتش آمریکا و انگلستان از طرف دیگر بوده است. ماجرای ساقط شدن پهپاد آمریکایی گلوبال هاوک که به حریم هوایی ایران تجاوز کرده بود و توقیف نفتکش متخلف انگلیسی که اسکورت نظامی می شد، از جمله نقاط عطف چالش های اخیر محسوب می شود که تماما به سود کشورمان تمام شد و طرف مقابل علی رغم همه رجزها، با عجز از معرکه کنار کشید. بعد از تخلف نفتکش انگلیسی و توقیف آن توسط تکاوران نیروی دریایی سپاه، در انگلیس انتقادهای بسیار تند و تیزی از وضعیت نیروی دریایی ملکه مطرح شده و کار به آنجا رسیده که مقامات رسمی دفاعی انگلیس مجبور شدند اعترافات عجیبی را مطرح کنند.
نکته مهم در این انتقادات آن بود که در مرکز تمام این مسائل، وضعیت دو نوع شناور رزمی سطحی اصلی نیروی دریایی انگلیس یعنی ناوهای محافظ تایپ ۲۳ و ناوشکن های تایپ ۴۵ قرار دارد که با توصیفاتی چون ضعیف و افتضاح تحقیر می شدند. بخصوص آنکه پس از عقب نشینی و فرار ناو مونت رز از کلاس تایپ ۲۳ در زمان اسکورت نفتکش توقیف شده انگلستان توسط نیروی دریایی سپاه، حالا در روزهای اخیر ناوشکن HMS Duncan از ناوشکن های کلاس تایپ ۴۵ وارد خلیج فارس شده و بخشی از وظایف اسکورت را بر عهده گرفته است. اما در ابتدا بد نیست با این دو شناور آشنا شویم.
تایپ ۴۵؛ روایتی از کار به سبک انگلیسی
نیروی دریایی انگلیس ۶ فروند ناوشکن تایپ ۴۵ را به عنوان ناوی برای ماموریت اختصاصی دفاع هوایی توسعه داده و هر فروند از این ناوشکن ها حدود ۱ میلیارد پوند قیمت دارند. این ناوشکن ها در حدود ۸۵۰۰ تن وزن داشته و طول آنها ۱۵۲ و عرض آنها ۲۱ متر است. این ناوشکن دارای ۱۹۱ نفر خدمه است و توان پذیرش ۱ فروند بالگرد ضد زیردریایی Westland Merlin یا ۲ فروند بالگرد Lynx Wildcat را دارد.
بخش نیرومند این شناور، سامانه های راداری و تسلیحات رزم هوایی آن است چراکه یک رادار آرایه فازی فعال مدل SAMPSON با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر برای هدایت موشک ها و توپ های این شناور و یکی رادار آرایه فازی غیر فعال S۱۸۵۰M ساخت شرکت تالاس که بردی بیش از ۴۰۰ کیلومتر دارد و وظیفه جستجوی هوایی را داشته و حتی توان رهگیری موشک های بالستیک را نیز دارد، روی آن تعبیه شده اند.
در بخش تسلیحات نیز این شناور به پرتابگرهای عمودی به منظور حمل ۴۸ فروند موشک ضد هوایی Aster ۱۵ و Aster ۳۰ با بردهای ۵۰ و ۱۲۰ کیلومتر مجهز است. همچنین ۸ فروند موشک ضد کشتی هارپون ساخت آمریکا نیز بر روی این کشتی نصب شده بود که البته از سال ۲۰۱۸ به دلیل مشکلات مالی از روی این شناور حذف شدند. یک قبضه توپ ۱۱۴ میلی متری، دو قبضه توپ ۳۰ میلی متری تک لول ساخت بوش مستر و دو سامانه دفاعی فالانکس از جمله دیگر تسلیحات نصب شده روی این ناوشکن ها هستند.
نکته عجیب آن است که این شناور فاقد پرتابگر اژدر بوده و همچنین سامانه سونار آن صرفا در درون بدنه کشتی نصب شده و بخش زیادی از عملیات ضد زیردریایی بر عهده بالگردها قرار دارد. چنین ضعف هایی، این ناوشکن ها را شدیدا در برابر حملات زیر سطحی ضعیف کرده و امکان آسیب به آنها را افزایش می دهد. برنامه انگلیسی ها در این میان وارد خدمت کردن ناوهای تایپ ۲۶ برای همراهی با ناوشکن های تایپ ۴۵ است که البته تا سال ۲۰۲۵ حداقل خبری از این شناورها نخواهد بود. در حقیقت ناوشکن های تایپ ۴۵ چه در وضعیت درگیری با اهداف سطحی و در چه شرایط رویارویی با حمله زیرسطحی تقریبا فاقد هر گونه دفاعی هستند.
اما تمام این مشکلات تسلیحاتی به کنار، بحث سیستم پیشران این ناوشکن ها از همه مهم تر است. دو توربین گازی مدل WR-۲۱ ساخت شرکت رولز رویس انگلستان به همراه دو ژنراتور دیزل مجموع سامانه پیشران این ناوشکن را فراهم می کنند که انرژی تولید شده نهایی توسط آنها در حدود ۴۵ هزار کیلو وات است. سرعت نهایی این شناور ۵۶ کیلومتر بر ساعت بوده و با حرکت در سرعت ۳۳ کیلومتر بر ساعت برد آن ۱۳ هزار کیلومتر است.
مسئله اینجاست که این پیشرانه به آب گرم حساس بوده و بارها در زمان حضور عملیاتی در مناطق مختلف جهان از کار افتاده است. موضوع از کار افتادن سیستم پیشران باعث از دست رفتن نه فقط توان حرکت بلکه باعث از دست رفتن کلیه سامانه های موجود در این کشتی به دلیل نبود الکتریسیته می شود. البته طرف انگلیسی ادعا کرده است که بعد از چندین مرحله ارتقاء توانسته است چالش های مربوط به بخش پیشران در این ناوشکن را مرتفع سازی کند.
به عنوان مثال خردادماه سال ۱۳۹۵ بود که رسما اعلام شد ناوشکن رزم ضد هوایی تایپ ۴۵ انگلستان به دلیل گرمای آب خلیج فارس دچار مشکل در بخش موتور شده و از کار افتاده است. نکته جالب تر اینکه سازنده این ناو در پاسخ به مشکلات به وجود آمده، اعلام کرد که وزارت دفاع انگلیس به این شرکت اعلام نکرده بود که قرار است این شناورها برای مدت زیادی در آب های گرم عملیات کنند.
دو موتور توربینی که در این ناوشکن های ۸ هزار تنی قرار دارد ساخت شرکت رولز رویس انگلیس است و دارای بخش خنک کننده داخلی است که گرمای وارد شده به موتور را جذب کرده و از آن در موتور دوباره استفاده می کند اما در محیطی مثل خلیج فارس این موتور توان جذب حرارت بالا را نداشته اما سیستم کنترل ناوشکن این موضوع را متوجه نشده و همچنان با وجود افت عملکرد از موتورها نیروی بیشتر را می طلبد که این امر نهایتا باعث از کار افتادن توربین ها و خاموش کامل در کشتی می شود. این مسئله باعث بحث های بسیار تند و تیزی در پارلمان انگلیس نیز در آن دوران شد و نمایندگان، وزارت دفاع و شرکت BAE به عنوان سازنده کل این ناوشکن را مقصر قلمداد کردند.
تایپ ۲۳؛ یادگاری از روزهای بهتر نیروی دریایی سلطنتی
ناوهای محافظ تایپ ۲۳ را می توان ستون فقرات یگان های رزمی سطحی نیروی دریایی انگلیس قلمداد کرد. طراحی تقریبا قابل قبول این ناوها برای دوره خود، نمادی از دورانی است که انگلیسی ها همچنان به عنوان یک قدرت دریایی در جهان مطرح بودند. نیروی دریایی انگلیس در مجموع ۱۳ فروند از این ناوها را در اختیار دارد. وزن این شناورها در حدود ۵۴۰۰ تن بوده و برای ماموریت تخصصی جنگ ضد زیردریایی توسعه پیدا کردند. این ناوها از سال ۱۹۸۷ میلادی وارد خدمت شدند و قرار است که در آینده شناورهای تایپ ۲۶ و ۳۱ جایگزین آنها شوند. تا زمان آماده شدن این ناوها شناورهای تایپ ۲۳ در حقیقت همراه ناوشکن های تایپ ۴۵ محسوب می شوند. برای داشتن یک توان دفاعی و تهاجمی کامل بر علیه کلیه اهداف سطحی، هوایی و زیر سطحی هیچ کدام از دو شناور انگلیسی کامل نبوده و به حضور شناوری از کلاس دیگر نیازمند است.
طول ناوهای تایپ ۲۳ در حدود ۱۳۳ متر است و از سیستم های پیشران دیزلی و الکترونیکی بهره می برد. سرعت نهایی این ناوها در حدود ۵۲ کیلومتر بر ساعت بوده و در صورت حرکت با سرعت ۲۸ کیلومتر بر ساعت برد عملیاتی آنها ۱۴ هزار کیلومتر است. تعداد خدمه این ناوها به صورت استاندارد ۱۸۵ نفر است اما امکان پذیرش ۲۰۵ نفر در شناورهای تایپ ۲۳ نیز وجود دارد. در بخش تسلیحاتی این ناوها به ۸ تیر موشک کروز ضد کشتی هارپون، ۲ پرتاب گر دوتایی اژدر ۳۲۴ میلی متری، یک قبضه توپ ۱۱۳ میلی متری در جلوی ناو، دو قبضه توپ ۳۰ میلی متری و تیربار مجهز شده است. در بخش جنگ ضد هوایی این شناورها به موشک های سطح به هوای سری سی ولف مجهز هستند که در حال حاضر این موشک ها در حال جایگزینی با موشک های سری CAMM است. این موشک ها بسته به مدل بین ۲۵ تا ۴۵ کیلومتر برد داشته و سرعت آنها ۳ برابر سرعت صوت است.
رادار سه بعدی جستجوی سطحی و هوایی تایپ ۹۹۷ ساخت شرکت BAE سیستمز و سیستم سونار کشنده شونده به اسم Sonar ۲۰۸۷ از جمله سامانه های شناسایی این شناور به حساب می آیند.
وضعیت امروز این شناورها چطور است؟
در روزهای اخیر انگلستان حرف از به راه انداختن یک نیروی حفاظت مشترک اروپایی در تنگه هرمز و خلیج فارس می زند و به دنبال جذب مشارکت دیگر کشورهای اروپایی در این بخش است. شاید یکی از دلایل این تلاش برای همراه کردن دیگران، وضعیت نامساعد ناوهای انگلیسی باشد. بر اساس اطلاعات موجود از ۶ فروند ناوشکن های تایپ ۴۵، ۳ فروند و از ۱۳ فروند ناو محافظ تایپ ۲۳ نیز ۶ فروند در مراحل مختلف تعمیر و نگهداری بوده و امکان حضور عملیاتی ندارند.
انگلیسی ها عملا با چیزی در حدود ۱۰ شناور رزمی سطحی عملیاتی مانده اند که نمی دانند باید با آن از آبهای سرزمینی خود دفاع کنند، جبل الاطارق یا قبرس و مدیترانه را پوشش بدهند یا به خلیج فارس برسند! البته اگر بخواهیم به برخی حضورهای عملیاتی دیگر نیروی دریایی انگلیس در مناطق دیگر جهان مثل جنوب شرق آسیا هم بپردازیم بیشتر به عمق فاجعه برای جزیره نشین ها می رسیم.
از وضع و حال ناو هواپیمابر جدید انگلیسی ها یعنی ملکه الیزابت هم اگر پرسیده باشید باید به شما بگوییم که این ناو ۶۵ هزار تنی که چیزی در حدود ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون پوند خرج بر روی دست مالیات دهندگان انگلیسی گذاشته همچنان با نشتی و مشکلات فنی رو به رو بوده در پایگاه خود در انگلیس مراحل بازبینی و تعمیرات را طی می کند. به همین دلیل یکی از مقامات بلند پایه وزارت دفاع انگلیس در گفتگویی با شبکه اسکای نیوز عملا اعتراف کرد که نیروی دریایی این کشور برای مقابله با ایران بسیار کوچک است.
این وضع و حال نیروی دریایی است که تا چند دهه پیش شنیدن نامش رعشه به اندام دشمنان انگلیس انداخته و ضرب المثل "آفتاب در مستعمرات انگلیس غروب نمی کند" تا حد زیادی به لطف آن نیروی قدرتمند تامین شده بود اما حالا در خلیج فارس انگلیسی ها با رقیبی رو به رو هستند که ۴۰ سال است رو در روی آمریکا ایستاده و خود را برای مقابله با دشمنی بسیار بزرگتر از انگلیس نیز آماده کرده است و مشخصا اگر انگلستان در این محدوده به تنهایی دست ماجراجویی بزند یکی از دردناک ترین صفحات در تاریخ نیروی دریایی این کشور رقم خواهد خورد.
