آمریکا عملاً تهدید کرده که اگر ترکیه سامانه اس ۴۰۰ را از روسیه تحویل بگیرد٬ نه‌تنها صاحب جنگنده‌های اف ۳۵ نخواهد شد٬ بلکه بسیاری از همکاری‌های اقتصادی ترکیه و آمریکا و روابط دفاعی و امنیتی ترکیه با ناتو تحت تأثیر این ماجرا قرار خواهد گرفت و تحریم‌های سنگینی از سوی واشنگتن بر آنکارا تحمیل خواهد شد.
در همین حال٬ ماشین تبلیغاتی عظیم آکپارتی نیز کاری کرد که دیدار ترامپ و اردوغان٬ به‌شکل اغراق‌آمیزی مهم جلوه داده شود، طوری که در روزهای اخیر٬ بسیاری از رسانه‌های ترکیه دیدار اردوغان و ترامپ را در حد یک نشست مهم تاریخی توصیف کردند، اما خروجی نهایی آن٬ شباهتی با یک دیدار تاریخی نداشت.
ترامپ باز هم پای اوباما را به‌میان آورد
دونالد ترامپ رئیس جمهور جنجالی آمریکا که نشان داده علاقه فراوانی به شُو دارد٬ در سیاست خصمانه خود در برابر ایران٬ همواره چنین بهانه می‌آورد که دولت اوباما با امضای توافق برجام مرتکب خطا شده و منافع واشنگتن را نادیده گرفته است.
ترامپ این بار و در برابر ترکیه نیز از همین حربه استفاده و تلاش کرد مشکلات را بر گردن دیگران بیندازد.
او در دیدار با رجب طیب اردوغان و در مورد سامانه موشکی اس ۴۰۰ روسیه گفت: «این موضوع پیچیده است و ما به‌روی آن فکر می‌کنیم. باید به‌دنبال راهکارهایی باشیم. واقعیت این است که در دوران اوباما به‌شکل عادلانه با ترکیه رفتار نکردند. ترکیه خواهان آن بود که سامانه موشکی پاتریوت را از آمریکا بخرد، اما در دوران اوباما با این خواسته آنکارا مخالفت شد و بعد که آنها خواستند از جای دیگری موشک بخرند، واشنگتن اعلام کرد که حالا می‌توانید موشک ما را بخرید.، به این شکل نباید با انسانها برخورد کرد، باید عادلانه رفتار کرد».
سخنان ترامپ در مورد اس ۴۰۰ نشان می‌دهد که اولاً در تیم سیاسی امنیتی کاخ سفید٬ مکانیسم تصمیم‌گیری و رایزنی با مشکلات جدی مواجه شده و رسیدن به اجماع نظر نهایی برای شخص ترامپ٬ بسیار دشوار است.
چنین چیزی به‌معنی هموار شدن مسیر خطرناک یکه‌تازی‌های افراد تندرو همچون جان بولتون مشاور امنیت ملی است که حتی از دید خود رئیس جمهور نیز٬ رفتاری جنگ‌طلبانه دارد، به همین خاطر اردوغان امیدوار بود که در دیدار با ترامپ٬ بتواند شخص او را اقناع کند که دست از تهدید و تحریم بردارد.
مشکلات یک دیدار کوتاه
رئیس جمهور ترکیه دیروز در حاشیه نشست جی ۲۰ اوزاکای ژاپن٬ به‌شکل سرپایی با امانوئل ماکرون٬ ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ دیدارهای کوتاهی انجام داد.
او پس از آن دیدارها گفت: «در برخورد و حرکات ترامپ٬ نشانه‌ای ندیدم که نشان دهد دنبال تحریم ترکیه است».
این توضیح کوتاه اردوغان نشان می‌دهد که اولاً دولت او به‌دلایل سیاسی و اقتصادی٬ به‌راستی از تحریم هراس دارد و می‌داند که یک تحریم جدید می‌تواند چه بلاهایی بر سر اقتصاد لرزان ترکیه بیاورد. دوم اینکه این گفته اردوغان می‌تواند نشانه‌ای از یک توافق نیم‌بند اولیه باشد، توافقی که احتمالاً با حضور واسطه‌هایی همچون چاووش‌اوغلو کالن از تیم اردوغان و پامپئو بولتون از تیم ترامپ به دست آمده و به‌شکل شفاهی گفته شده که ترامپ فعلاً قصد تحریم ندارد.
دیدار رؤسای جمهور ترکیه و آمریکا تنها ۳۶ دقیقه طول کشید که با احتساب صرف نیمی از این زمان برای ترجمه٬ تایم مطلوب آن٬ ۱۸ دقیقه بوده و قاعدتاً چنین زمان کوتاهی نمی‌تواند برای بیان مشکلات و اختلافات مهم ترکیه و آمریکا٬ اکتفا کند.
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت٬ مهم‌ترین نتایج و تصاویر نهایی این دیدار چنین است:
۱. ترامپ باز هم در مورد ضرورت انطباق سیستم دفاعی ترکیه با سیستم دفاعی ناتو صحبت کرد، اما به‌طور روشن و قاطعانه خرید اس ۴۰۰ را زیر سؤال نبرد و با آن مخالفت نکرد و در عین حال٬ آن را تأیید نکرد و ظاهراً او می‌خواهد در این مورد مشورت‌های بیشتری انجام دهد و نبض کنگره را نیز بسنجد.
۲. ترامپ اعلام کرد که به ترکیه سفر خواهد کرد، اما زمان آن را مشخص نکرد.
۳. ترامپ از ضرورت حرکت سریع برای رساندن حجم تجاری ترکیه به ۷۵ میلیارد دلار صحبت کرد و در ادامه به این اشاره کرد که می‌توان این حجم را به یکصد میلیارد دلار رساند.
۴. ترامپ باز هم عبارت «شریک استراتژیک» را برای ترکیه به‌کار برد اما برآیند کلی دیدار نشان می‌دهد که این سخن ترامپ همچنان در حد تعارف است.
۵. ترامپ نشان داد که با شناختی که از روحیات شرقی تیم اردوغان دارد٬ آنها را تحسین می‌کند، به همین خاطر با اشاره به همراهان اردوغان (چاووش اوغلو٬ جودت ییلماز٬ هاکان فیدان٬ برات آلبایراک٬ ابراهیم کالن و…) گفت: «این انسانها را ببینید در هیچکدام از گروه‌های هالیوود نیز نمی‌توانید چنین انسانهایی را گرد هم بیاورید».
بنابراین با در نظر گرفتن نکات بالا می‌توان گفت٬ خروجی دیدار امروز اردوغان و ترامپ٬ صرفاً در این حد بوده که تنش‌ها به‌شکل موقت فرو نشانده شود، اما در مورد مسائل و اختلافات دیگر٬ سخنی به‌میان نیاید.
اهمیت این نکته در این است که رجب طیب اردوغان پیش از حرکت به‌سوی ژاپن اعلام کرده بود که ترکیه حق خود می‌داند که بر اساس قرارداد٬ ۱۱۶ دستگاه هواپیمای جنگنده اف ۳۵ از آمریکا تحویل بگیرد و ناچار است این موضوع را در چارچوب شکایت داوری یا حکمیت بین‌المللی پیگیری کند.
در پایان نباید از یاد برد که بین ترکیه و آمریکا علاوه بر موضوع اس ۴۰۰ و اف ۳۵ چند مشکل مهم دیگر وجود دارد که عبارتند از:
۱. آزردگی خاطر ترکیه از حمایت تسلیحاتی، سیاسی و آموزشی واشنگتن از یگان‌های مسلح کُرد وابسته به پ.ک.ک. در شمال سوریه و اعتراض مداوم به این اقدام.
۲. بی‌اعتنایی آمریکا به درخواست ترکیه در مورد اعاده فتح‌الله گولن به ترکیه به‌عنوان عامل کودتای نافرجام و تداوم فعالیت مدارس وابسته به گولن در چندین ایالت آمریکا.
۳. توجه منفعت‌گرایانه واشنگتن به عربستان سعودی و امارات متحده عربی در معادلات منطقه و غفلت از نقش ترکیه.
۴. اعمال فشار بر ترکیه در معادلات دیپلماسی انرژی شرق مدیترانه و مداخله آمریکا به‌نفع قبرس جنوبی و به‌ضرر ترکیه.
اردوغان پس از پایان دیدار خود با ترامپ در یک کنفرانس مطبوعاتی٬ کنایه‌ای به‌کار برده گفت: مواضع برخی‌ها با مواضع جناب ترامپ منطبق نیست.
اردوغان با اعلام این موضوع نشان داد که از دید او٬ جان بولتون و برخی چهره‌ها و سناتورهای کنگره٬ مواضع خصمانه‌ای علیه ترکیه دارند که با مواضع دونالد ترامپ٬ یکی نیست.