«امام امت»؛ روایتی از اشعار عرفانی بنیانگذار انقلاب اسلامی

به گزارش حلقه وصل: نشست ادبی «امام امت» شامگاه جمعه- ۱۳ بهمن ماه- به مناسبت چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و فرارسیدن ایام الله دهه مبارک فجر، با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سیدمسعود علوی تبار در گروه بین‌المللی هندیران برگزار شد.

رضا اسماعیلی شاعر و پژوهشگر در ابتدای برنامه به توضیح نسبت عالمان دینی با شعر پرداخت و اظهارداشت: با بررسی و واکاوی زندگی ادیبان و شاعران نام‌آور پارسی زبان درمی‌یابیم که اکثر این بزرگان پیش و بیش از آن که شاعر باشند، حکیم، فقیه، فیلسوف، مفسر و محدث بوده‌اند و شعر و شاعری دغدغه و دل مشغولی اصلی آنان نبوده است، چنان که سعدی در غزلی می‌گوید: «همه قبیله من عالمان دین بودند».

وی گفت: در واقع عالمان، عارفان، و فیلسوفان شاعری همچون حکیم خیام نیشابوری، میرداماد، سهروردی(شیخ اشراق)، شیخ بهایی، ملاهادی سبزواری، علامه حلی، ملامحسن فیض کاشانی، شیخ محمود شبستری، علامه اقبال لاهوری، حکیم فیاض لاهیجی،آخوند لاری، محمدحسین غروی اصفهانی(کمپانی)، میرزا حبیب خراسانی، شیخ علی نقی کمره‏ای، ادیب نیشابوری، علامه جلال‌الدین همایی، علامه سیداسماعیل بلخی، الهی قمشه‌‏ای، علامه طباطبایی، حضرت امام راحل و... از هنر شعر به عنوان وسیله‌ای در خدمت نشر و اشاعه آموزه‌های اصیل وحیانی و قرآنی، مبارزه با جهل و خرافه و گزافه و احیای کرامت‌های انسانی در جامعه استفاده می‌کردند. همچنان که نسل عالمان و عارفان روزگار ما نیز امروز در این مسیر روشن گام برمی‌دارند.

اسماعیلی افزود: با مرور و بازخوانی زندگی این چهره‌های ماندگار به روشنی می‌توان دریافت که آوازه و شهرت آنان در سایر علوم عقلی و نقلی بسیار بیشتر از شعر و شاعری بوده است اما امروز - به هر جهت - صبغه شاعری بعضی از آنان همچون خیام و شیخ بهایی بر سایر وجوه علمی‌شان تفوق و برتری پیدا کرده است. آنچه که مسلم است بسیاری از این بزرگان تعلق خاطر جدی به شعر و شاعری نداشته‌اند، تا جایی که در بعضی از تذکره‌ها آمده است که اشعار آنان بعدها توسط مریدان و شاگردان شان گردآوری و منتشر شده است، چنان که این امر در مورد حضرت امام خمینی (ره) نیز صادق است.

این شاعر و پژوهشگر بیان کرد: آنچه که مسلم است، امام راحل به شعر و شاعری نه به عنوان یک هدف بلکه به عنوان فرصتی برای بیان حقایق و فضایل اخلاقی، لطایف عرفانی و ظرایف روحانی نگاه می‌کرد و بنابر مصالحی شخصا تمایلی بر چاپ و انتشار این اشعار در زمان حیات خویش نداشت. علت چاپ دیوان اشعار بعد از رحلتشان نیز مطالبه مردمی و اصرار ارادتمندان ایشان به این کار برای رمزگشایی و پرده‌برداری از سیمای عرفانی آن عبد صالح خدا بود.

اشعار امام خمینی(ره) عارفانه است

رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن نیز در این نشست با بیان اینکه شعر پیر جماران، از نوع شعر جوششی عرفانی است که پر از استعاره، رمز و تمثیل است، اظهارداشت: شعر عرفانی پیر جماران جوشیده حالت خلسه و مراقبه عرفانی ایشان است. زاییده سفر روح است، جوشیده از قلب عارفی عاشق است. شعری عارفانه است که از دل برخاسته و بر دل می‌نشیند. شعری عارفانه است که در مقابل اصحاب قیل و قال، ظاهرگرایان و طالبانی‌ها می‌رقصد.

سیدسلمان صفوی افزود: شعر مرجعی است که در اوج دفاع مقدس از خال و لب، می و شراب و ساغر و ساقی به یاد محبوب زمرمه می‌کند. شعری است که برخلاف اشعری‌ها، سمفونی موسیقی «وحدت وجود» را به زیبایی می‌نوازد. سروده‌های وی تحت تاثیر حافظ و عراقی است.

بررسی دیدگاه‌های سیاسی ماهاتما گاندی و امام خمینی (ره)

مهدی باقرخان شاعر و پژوهشگر از دهلی نو با بررسی تطبیقی مشترکات دید سیاسی ماهاتما گاندی و امام خمینی (ره) بیان کرد: مهمترین ویژگی مشترک هر دو رهبر این است که هیچ کدامشان تفکیک بین دین و سیاست را نپذیرفتند، چون هر دو به سنت و ارزش‌های دینی‌شان سخت وفادار بودند در حالی که این وفاداری به ارزش‌های دینی - فرهنگی نه تنها باعث کناره‌گیری هیچ کدامشان از صحنه سیاست نشد بلکه آنها را به حضور و فعالیت بیشتری وادار کرد. ماهاتما گاندی گفته است: «دلبستگی من به حقیقت مرا به قلم و سیاست کشانید و بدون تأمل و در نهایت فروتنی می‌گویم، کسانی که مدعی هستند دین با سیاست وجه اشتراکی ندارد، از دین هیچ نمی‌دانند.»

این پژوهشگر افزود: گاندی همچنین می‌گوید که سیاست من و تمام فعالیت‌های دیگرم از مذهبم ناشی می‌شود، همچنین امام خمینی (ره) در این مورد می‌فرمایند که دین اسلام یک دین سیاسی است که همه چیزش سیاسی است حتی عبادتش، بنابراین سیاست از دیدگاه امام خمینی (ره) و گاندی بر زمینه دینی و سنتی استوار است.

بهره‌مندی از تفکر امام خمینی (ره) برای مقابله با توطئه‌های غرب

نماینده مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در استرالیا با بیان اینکه کشورهای اسلامی در منطقه باید از تفکر امام خمینی (ره) و آرمان‌های انقلاب اسلامی در راستای مقابله با توطئه‌های غرب و رفع مشکلات پیش روی خود استفاده کنند، اظهارداشت: نظریه‌ها و اندیشه‌های امام راحل درباره وحدت جهان اسلام، بیداری در مقابل دشمنان مشترک، همیاری با مستضعفین و برائت از تفرقه باید سرلوحه ملت‌ها و حاکمان آنان قرار بگیرد.

حجت الاسلام شیخ اشفاق وحیدی تأکید کرد: حضرت امام خمینی (ره) با پیروی از احکام دین مبین اسلام و بهره‌گیری از آموزه‌ها و تعلیمات قرآن مجید و منویات پیامبر اعظم (ص)، در شکست و نابود کردن نظام دیکتاتوری زمان خود موفق بودند.

در این برنامه که با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و اندیشه داخلی و خارجی برگزار شد، چهره‌هایی همانند علیرضا قزوه، سیدسلمان صفوی، رضا اسماعیلی، سیدمسعود علوی تبار، مهدی باقرخان، علی اصغرالحیدری، محمدعلی یوسفی، محمد فاطمی منش، سید حکیم بینش، شیخ اشفاق وحیدی، نغمه مستشار نظامی، حمیده پارسافر، زهره زارعی، سارا عبداللهی فر، سمانه خلف زاده، زهرا میریان کرمی، شهلا کلبعلی، نازنین فاطمه صادقی، کبری قالینی نژاد، فاطمه ناظری، زهرا آراسته نیا، و صبا فروزی به قرائت شعر و ارائه مطلب پرداختند.

برخی از اشعار خوانده شده در این نشست را مرور می‌کنیم:

علیرضا قزوه: «با آن که آبدیده‌ دریای طاقتیم، آتش گرفته‌ایم که غرق خجالتیم/امروز اگر به سایه‌ راحت نشسته‌ایم، مدیون استقامت آن سرو قامتیم/دیری‌ست چشم‌ها همه مبهوت آن لب است، عمری‌ست سرسپرده‌ آن خال وحدتیم/ این دست‌ها ادامه‌ دست وفای توست، امروز اگر بزرگ‌تر از بی‌نهایتیم/ باشد که دست دوست تسلایمان دهد، ما را که تا همیشه قدح‌نوش حسرتیم/رونق‌فزای میکده‌ عشق بعد از این، تا صبح وصل تشنه‌ جام ولایتیم»

نغمه مستشار نظامی: «امام آمد؛ جهانی روشن از نور نگاهش شد، جهان لبریز از آرامش لبخند ماهش شد/ امام آمد دلیل روشنی تابید بر جان‌ها، امام آمد دل دلدادگان چون فرش راهش شد/ به استقبال او با پای جان رفتیم و دیدارش، شهاب روشنی در شام چشمان سیاهش شد/ امام آمد که ایمان را در ایران جلوه گر سازد، کلامش جلوه حق در ضمیر نیکخواهش شد/امام آمد که مهر خاوران مهر جهان گردد، امام آمد یقین آیینه پاک پگاهش شد/خبر زیباتر از این نیست در دنیا: «امام آمد»، امام آمد؛ خبرها روشن از نور نگاهش شد»

مهدی باقرخان( دهلی نو، هندوستان): «از ما سلام بر تو و بر صبح انقلاب، از محفل ستاره، سلامی به آفتاب/تو پیرو اصیل مسیر رسالتی، راهت، ره ولایت و دین تو دین ناب/سرفصل ها تمام، پر از علم و حکمت است، ای نام سربلند تو عنوان این کتاب/هر چند موج ظلم پرستان به اوج رفت، انسان روزگار نشد غرق اضطراب/بی سوت و کور گشت دل ما بدون تو، ای آفتاب واقعه بر جان ما بتاب!»

علی اصغر الحیدری(دهلی نو، هندوستان): «مرد میدان مرد طوفان مرد دوران بود امام، قلب ما و روح ما و جان جانان بود امام/ مولوی و حافظ و سعدی اگرچه عارف‌اند، از تمام جنبه‌ها سرشار عرفان بود امام/راه حق روشن ز پیشانی آن سرور شده است، قبله‌ اسلام را پیر جماران بود امام/ «مَن قَضی نَحبَه» همان بود و هم او «مَن یَنتَظِر»، برترین؛ ماناترین تفسیر قرآن بود امام/آفتاب آمد به ایران، روشنی شد در جهان، بر فراز آسمان، خورشید تابان بود امام/در جهان آرزو آن نور برتابید و رفت، چند روزی پیش ما در خاک مهمان بود امام/مثنوی مولوی را در درونش یافتیم، بهترین تعریف و هم معنای انسان بود/دشمنانش بی‌نشان گشتند و او باقی بماند،از تبار نور، از جنس شهیدان بود امام/جرات اظهار حق باید از او آموختن، بحر تقوی، ابر رحمت، کوه ایمان بود امام»

محمد فاطمی منش: «باید همه جا غرقِ نجابت باشیم، دلداده مکتب ولایت باشیم/مانندِ امامِ پاکِ امت در فجر، سرمنشاء نور بی نهایت باشیم»

فرزانه قربانی: «تغییر دادی با نگاه خود زمان را، وقتی که آوردی بهار جاودان را/ در چشم‌هایت هر کبوتر می‌توانست، پیدا کند راحت مسیر آسمان را/وقتی دروغ شب صفت‌ها برملا شد،با صبح صادق آشنا کردی جهان را/دشت عبایت شد گلستان بس که دائم، در برگرفتی لاله‌های بی‌نشان را/ چشمان بارانی مردم دیده بودند، در وسعت آغوش تو رنگین کمان را/ تاج ستم افتاد وقتی دید روزی، روی سرت عمامه پیغمبران را»

صبا فیروزی: «سالیانی، دور بودی، روزهایی تلخ و سخت، با توکل بر خدا آخر رسیدی پایتخت!/با ورودت ماه بهمن شد بهاری دلپذیر، آب شد قندیل‌های روزگار سرد و سخت/آمدی و روح بخشیدی به جان کشورت، شد بهشت ایران ما! گلزار و دشتی پر درخت/سوسن و سنبل شکوفا شد به شوق روی تو، مرد و زن، خرد و کلان شد شادمان و نیکبخت/با گل لبخند تو وا شد هزاران غنچه گل، باغ عریان زمستان از شعف پوشید رخت/سرنگون شد شاه مزدور و فراری شد چه زود، کاخ شاهنشاهی اش شد موزه‌ای بی‌شاه و تخت»