بن سلمان چه اهدافی را در ورزش دنبال می‌کند؟ / «ورزش‌شویی»، استراتژی جدید آل سعود برای چشم انداز ۲۰۳۰

سرویس ورزش حلقه وصل - مدتی است که اخبار متعدد و متفاوتی درباره سرمایه گذاری سلطنت سعودی در حوزه ورزش به گوش می رسد. انواع میزبانی از رویدادهای مختلف ورزشی، حضور باشگاه ها و اشخاص مشهور (سلبریتی ها)  در این کشور، افزایش فعالیت ها در فوتبال روز جهان مانند خرید باشگاه نیوکاسل و اینترمیلان و ... گوشه ای از فعالیت های اخیر است که هر بار ابعاد و زوایای جدیدی به خود می گیرد.

این اتفاقات که در پی روی کار آمدن شاهزاده ای جوان و جاه طلب به نام بن سلمان روی داده و گسترش یافته، چه غایتی را دنبال می کند؟ این شاهزاده چه فرجامی را در سر دارد و چه می خواهد بکند؟ به راستی، سلطنت سعودی با مدیریت بن سلمان، در ورزش به دنبال چه می گردد؟

این روزها، سلطنت سعودی به مدیریت بن سلمان، مصداق عینی ورزش شویی در جهان است که میلیاردها دلار را در ورزش و به ویژه فوتبال، هزینه می کند. اما این شاهزاده جوان و جاه طلب چه غایت و رویایی را در سر دارد که ورزش را میدان حضور و فعالیت خود قرار داده است؟

* از باکو تا ریاض با ورزش شویی

دولت سعودی در سال گذشته میلادی، حداقل یک و نیم میلیارد دلار هزینه رویدادهای مهم ورزشی و شاخص کرده است. این موضوع هم اکنون مورد انتقاد نهادها و سازمان فعال حقوق بشری شده که آن را مصداقی از ورزش شویی می دانند که در جهت پاکسازی چهره این رژیم صورت گرفته است. این بودجه که در رویدادهای شاخص روی داده و شامل میزبانی یا سرمایه گذاری در آنها بوده، در راستای تلاش برای پنهان کردن فقر عمومی و فراگیر در شبه قاره، عملکرد ننگین در حوزه حقوق بشر و بهبود چهره آن در جهان است. در واقع، تمام این سرازیر شدن ثروت هنگفت در این راستاست که چهره این سلطنت نشین در جهان، تغییر کند و رسوایی های حقوق بشری و ظالمانه آن، دیده نشده یا کمتر دیده شود.

البته، واژه ورزش شویی به تازگی مورد استفاده قرار می گیرد که در راستای مفاهیمی مانند پولشویی ابداع شده است. در این مفهوم، سازمان ها، دولت ها و نهادها با بهره مندی از ظرفیت ورزش، در پی اهداف سیاسی، فرهنگی و راهبردی خود هستند. مصداق این مفهوم را نیز می توان در ورزش و به ویژه فوتبال نیز دید که کشورهای حوزه خلیج فارس مشغول فعالیت و هزینه کرد قابل توجهی هستند.

این مفهوم سازی از سال ۲۰۱۵ شروع شد و علیه دولت جمهوری آذربایجان. اگرچه نمونه های متعددی در تاریخ در این زمینه وجود دارد، اما ورزش شویی را می توان از میزبانی بازیهای اروپایی در باکو در سال ۲۰۱۵ دید که تا امروز ادامه یافته و ابعاد فراوانی نیز به خود گرفته است. البته، نهادینه شدن این مفهوم را می توان از جام جهانی ۲۰۱۸ در روسیه دانست که حتی دیده بان حقوق بشر هم بدان اشاره داشت و آن را به صورت رسمی اعلام کرد. البته، موضوع ورزش شویی و واکنش سازمان های حقوق بشری به آن در جام جهانی قطر و بازیهای زمستانی چین نیز وجود داشت اما سعودی این روزها در راس توجه قرار دارد.

بن سلمان با هزینه های هنگفت و سرسام آور در ورزش، تلاش دارد تا تصویر خود را که پس از قتل جمال خاشقچی به عنوان یک جنایتکار و قاتل نهادینه شده، اصلاح و به عبارتی تطهیر کند. در این تصویر، او را در حال دیدن فینال سنگین وزن بوکس جهان در این کشور می بینید که انتقادها به این میزبانی، ابعاد گسترده ای داشت.

* پول پاشی برای گریم چهره سیاه آل سعود

بر اساس اعلام گروه لیبرتی گرنت که در زمینه حقوق بشر فعالیت می کند، آل سعود در تمامی رویدادهای موثر و مهم سال گذشته میلادی مشارکت داشته که از میزبانی تا سرمایه گذاری را شامل می شود. مهمترین آن را هم می توان در امضای قرارداد ۱۰ ساله با فرمول یک به مبلغ ۶۵۰ میلیون دلار دانست که حسابی سروصدا کرد. البته، این فقط گوشه ای از پول پاشی این خاندان برای ترمیم چهره تاریک و سیاهش در افکار عمومی جهان است.

اما اوج انتقادات به ورزش شویی سعودی ها، در فینال مجدد سنگین وزن بوکس روی داد؛ جایی که آنتونی جاشوا و اندی رویز جونیور با هم رودررو شدند. این اتفاق در محلی متعلق به میراث فرهنگی مورد تائید یونسکو و پس از قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار مشهور به دستور بن سلمان رخ داد که انتقادات گسترده ای را نیز در پی داشت. اما این پایان ماجرا نبود و رژیم سعودی با نظر بن سلمان، با قدرت بیشتری در حال هزینه کردهای نجومی در ورزش برای بازسازی چهره و سیمای خود در افکار جهانیان است.

بن سلمان این روزها اقبال ویژه ای روی فوتبال دارد و باشگاه های نیوکاسل و اینترمیلان را مورد هدف گذاری خود قرار داده است. کارشناسان، تمام این فعالیت ها را بخشی از پروژه چشم انداز ۲۰۳۰ وی برای عربستان می دانند که در آن، ورزش نقش محوری و راهبردی را ایفا می کند.

در ادامه، به یک باره بن سلمان دستور داد تا وارد فوتبال شده و در پی بهره مندی از فضای آن در راستای منافع و اهداف سعودی باشند. در این پروژه شاهزاده سعودی، محوریت با صندوق سرمایه گذاری عمومی است که عوامل وی آن را اداره می کنند. آنها در گام اول سراغ نیوکاسل انگلیس رفتند و اکنون هم به دنبال خرید اینتر میلان هستند. نکته قابل تامل این است که قیمت تیم ایتالیایی، یک میلیارد دلار برآورد شده است. اینها دلالت بر این دارد که پروژه ورزش شویی سعودی ها، این روزها ابعاد مختلفی را دربر گرفته است.

همه اینها را در شرایطی در نظر بگیرید که آل سعود در زمینه میزبانی رویدادهای قاره و ای و جهانی نیز فعالیت قابل توجهی دارد. این موضوع را می توان در فوتبال به صورت آشکار دید و درک کرد که چگونه رویدادهای مختلف را در سرزمین خود برگزار می کنند. به طور مثال، هم اکنون دیدارهای لیگ قهرمانان آسیا در منطقه غرب به میزبانی این کشور در حال برگزاری است که البته سوای تاثیراتی که بر افکار عمومی و تغییر چهره این رژیم دارد، امکان های اقتصادی و درآمدزایی قابل توجهی را نیز ایجاد کرده است.

ورزش شویی که این روزها مصداق کاملی در عربستان سعودی و رفتارهای جاه طلبانه شاهزاده جوانش دارد، بخشی مهم از پروژه چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان است که در حال اجرایی شدن است. او اگرچه با رویکردی مبنی بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و حرکت به سمت درآمدزایی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری و نوین، چشم انداز خود را به جلو می راند اما در پی بهره مندی از ظرفیت های ورزش در جهت تطهیر چهره این رژیم است.

به اعتقاد کارشناسان، بن سلمان و یارانش با چنین سرمایه گذاری نجومی در ورزش، آن را از مسیر واقعی و سالم خود خارج کرده و خطری نوظهور را برایش ایجاد کرده اند اما او با توان زیادی وارد این عرصه شده است. باید دید ورزش نیز مانند یمن، به محلی برای از بین رفتن رویاها و بلندپروازی های بن سلمان تبدیل خواهد شد یا ماجراب ه گونه ای دیگر رقم خواهد خورد.