گزارش یک نیروی اطلاعاتی از عملیات «طریق‌القدس»

به گزارش حلقه وصل، این عملیات در روز یکشنبه نیمه شب هشتم آذر ۱۳۶۰ در سه محور آغاز شد. محور شمالی این عملیات از ارتفاعات «الله اکبر» در شمال شهر سوسنگرد تا منطقه «چزابه» گسترش داشت. محور میانی دهلاویه بود و محور جنوبی هم «سویدانی» نام داشت که از مجاور رودخانه نیسان آغاز می‌شد. اصلی‌ترین محور عملیات؛ محور شمالی بود، چراکه عبور نیرو‌های پیاده در زمین رَملی بسیار دشوار بود. رزمندگان برای عبور تا زانو در شن فرو می‌رفتند و تردد برای فاصله طولانی بسیار محدود می‌شد.

عملیات «طریق‌القدس» از جمله نبرد‌های ماندگار دوران هشت سال دفاع مقدس محسوب می‌شود که دارای ویژگی‌های خاصی مانند؛ ایجاد انسجام بین نیرو‌های سپاه و ارتش، بروز امداد غیبی، شکل‌گیری یگان توپخانه سپاه و ازادسازی بخش گسترده‌ای از خاک میهنمان است. سردار محمد تقی امیدوار مهاجر از نیرو‌های اطلاعات و عملیات و پیشکسوتان عرصه ایثار و شهادت در دوران هشت سال دفاع مقدس در گفتگو با ایسنا، روایت می‌کند: در سال ۱۳۵۹ به جبهه اعزام شدم و این توفیق نسیبم شد که تا پایان جنگ تحمیلی در مناطق عملیاتی غرب و جنوب حضور داشته باشم.

تشریح عملیات طریق القدس نیازمند یک مقدمه است. چرا که در هشت ماهه اول دوران دفاع مقدس با حضور بنی صدر در رأس فرماندهی کل قوا، همکاری‌ها و ناهماهنگی‌هایی وجود داشت و این مسئله باعث شده بود تا نتوانیم پیروزی‌های برجسته‌ای به ثمر بنشانیم. با برکناری بنی صدر در خرداد ماه سال ۶۰، پس از مدت کوتاهی ناهماهنگی‌های موجود بین نیرو‌های دفاعی ما به طور ویژه ارتش و سپاه جای خودش را به همدلی و انسجام و طرح عملیات مشترک داد.

تقریباً چهار ماه پس از عزل بنی‌صدر، نیرو‌های مسلح ما توانستند برای آزادسازی مناطق اشغالی عملیات‌های پیاپی و گسترده‌ای را طرح ریزی و اجرا کنند. به عنوان مثال عملیات «ثامن الائمه» در ۶ مهر سال ۶۰ اجرا شد و دومین عملیات بزرگ ما «طریق القدس» نام گرفت که دو ماه پس از عملیات فتح المبین در منطقه غرب شهرستان سوسنگرد و با هدف آزادسازی شهر بستان و رسیدن به مرز‌های بین المللی طرح ریزی و اجرا شد.

این عملیات در روز یکشنبه نیمه شب هشتم آذر ۱۳۶۰ در سه محور آغاز شد. محور شمالی این عملیات از ارتفاعات «الله اکبر» در شمال شهر سوسنگرد تا منطقه «چزابه» گسترش داشت. محور میانی دهلاویه بود و محور جنوبی هم «سویدانی» نام داشت که از مجاور رودخانه نیسان آغاز می‌شد. اصلی‌ترین محور عملیات؛ محور شمالی بود، چراکه عبور نیرو‌های پیاده در زمین رَملی بسیار دشوار بود. رزمندگان برای عبور تا زانو در شن فرو می‌رفتند و تردد برای فاصله طولانی بسیار محدود می‌شد.

خوشبختانه نیرو‌های ما توانستند بخشی از مسیر را جاده بکشند که به جاده «فانوس» یا «پیروزی» معروف شد. رزمندگان برای اجرای عملیات تا نزدیکی دشمن به واسطه عبور از همین جاده خود را به دشمن رساندن. عراقی‌ها تصور نمی‌کردند نیرو‌های ایرانی بتوانند چنین جاده‌ای را در آن محور ایجاد کنند، بنابراین دشمن نیروی زیادی در این منطقه مستقر نکرده بود و نیروهایش به صورت پاسگاه‌های مرزی و دیده‌بان‌ها بودند.

نیرو‌های اطلاعات و عملیات در محور شمالی کار شناسایی را به خوبی و دقیق انجام دادند. در اینجا باید از برادران بومی سوسنگرد و بستان تشکر کنم؛ از جمله مرحوم سید محمد موسوی از عشایر منطقه که در شناسایی نیرو‌های ما بسیار کمک کرد و توانست رزمندگان را تا عمق پشت دشمن یعنی تنگه چزابه عبور دهد. نیرو‌های ما توانستند به پشت توپخانه دشمن بروند و آن‌ها را غافلگیر کنند. تنها راه ورودی و خروجی دشمن برای پشتیبانی از نیروهایش تنگه چزابه بود. عرض این تنگه حدود چهار کیلومتر است و از یک طرف رملی و طرف دیگرش هورالعظیم قرار دارد. به دنبال این غافلگیری نیرو‌های دو محور دیگر توانستند به دشمن حمله کنند و از طرف دیگه توپخانه عراق کامل به دست رزمندگان‌مان افتاد. برآورد شد که ۶ تیپ دشمن در محاصره نیرو‌های ایرانی قرار گرفتند.


در اینجا باید اشاره‌ای به امداد الهی کنیم. در شب عملیات باران آمد و زمین‌های رملی سفت شدند، همین باعث شد تا نیرو‌ها به راحتی با پای پیاده بتوانند به سمت نیرو‌های عراقی پیش بروند و خط دوم دشمن که توپخانه‌عراقی‌ها در آن‌جا قرار داشت سقوط کند.

در عملیات طریق‌القدس توانستیم ۷۰ روستای منطقه بستان و سوسنگرد را آزد کنیم. مساحت تقریبی ۸۰۰ کیلومتر از خاک کشورمان را پس بگیریم. برای نخستین مرتبه نیروی دشمن را به خط مرزی پس زدیم. خطوط پشتیبانی و مواصلاتی دشمن در شمال خوزستان قطع و همین امر تجزیه نیرو‌های دشمن در داخل کشورمان را رقم زد. صدام نیروی بسیاری در بستان مستقر کرده بود. عملیات طریق القدس اگرچه در یک یا دو روز اجرا شد، اما دفع پاتک بسیاری داشت به طوری که ۱۰ تا ۱۱ روز؛ یعنی تا بیست و دوم آذرماه عراق مرتب پاتک می‌کرد و خود صدام شخصاً در منطقه حضور یافت برای نیروهایش سخنرانی و آن‌ها را تهدید کرد.

اهواز مهم‌ترین شهر در جبهه جنوب به شمار می‌آمد؛ با اجرای عملیات طریق القدس دشمن از این شهر دور شد و ما توانستیم غنائم بسیار زیادی را به دست بیاوریم. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بسیاری حدود ۱۰۰ تانک ۷۹ نفربر به غنیمت گرفت. ۷۰ قبضه ضدهوایی و ۲۵۰ خودرو هم به دست آوردیم. شهید حسن تهرانی مقدم که آن زمان به او «اصغر مقدم» می‌گفتیم برای اولین بار پس از این عملیات با استفاده از توپ‌های غنیمتی این عملیات یگان توپخانه سپاه را تشکیل داد.

خوب است که در اینجا یادی از شهدای این عملیات داشته باشیم در سه روز نخست این عملیات حدود ۱۵۰۰ نفر از رزمندگان به شهادت رسیدند و از منطقه تخلیه شدند. عمده نیرو‌ها سپاه، ارتش، نیرو‌های ستاد جنگ‌های نامنظم، بسیج و جهاد سازندگی بودند. شهید «محمدرضا کشاورزیان» یکی از نیرو‌هایی است که تا دو ماه پس از عملیات طریق القدس در منطقه چزابه برای دفاع از بستان حضور داشت همچنین شهید «ولی‌الله تاک» هم از دیگر شهدای منطقه بستان است. شهید کشاورزیان از یک خانواده مستضعف و کشاورز بود. اواخر انقلاب به حوزه علمیه قم رفت و به دلیل هوش سرشاری که داشت طلبه بسیار موفقی بود و توانست به مدارج علمی بالایی برسد. شهید کشاورزیان یکی از نیرو‌های تدارکات و پشتیبانی بود.