به گزارش حلقه وصل، بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت حاکی است که تقریبا یک چهارم جمعیت جهان از عوارض آلرژی رنج می‌برند و شهرنشینی و صنعتی‌شدن جوامع انسانی هم باعث افزایش آمار مبتلایان به آلرژی‌های فصلی شده است.
برای مثال گرده گیاهان، می‌تواند سیستم ایمنی شخص آلرژیک را طوری تحریک کند که گویی با یک خطر جدی روبرو شده است.
آلرژی و علل آن
علی رضا یزدانی متخصص بیماری‌های گوش و حلق و بینی در مورد بیماری آلرژی می‌گوید: بررسی‌ها حاکی از این است که در حال حاضر بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در دنیا مبتلا به آسم هستند وحدود یک چهارم جوامع انسانی هم از ابتلا به «رینیت آلرژیک» رنج می‌برند. بررسی‌های انجام شده از سوی وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی هم حاکی است که نزدیک به ۱۵ درصد مردم ایران مبتلا به آسم هستند که متاسفانه این بیماری در سال‌های اخیرشیوع زیادی بخصوص در کودکان زیر ۶ سال داشته است.
وی با بیان این مطلب که بیماری آلرژی در شهرهای بزرگ و پر جمعیت که با مساله آلودگی هوا دست به گریبان هستند، جدی‌تر است می‌افزاید: آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین علل آلرژی درمردم است، در حالی که این بیماری ممکن است تظاهرات متعدد و متفاوتی داشته باشد، به طوری که در بسیاری از موارد ممکن است به عنوان بیماری عفونی تحت درمان‌های غیر موثر قرار گیرد.
این متخصص بیماری‌های گوش و حلق و بینی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی باعث ابتلا به آلرژی می‌شود، یاد آوری می‌کند: این عوامل به ۲ دسته محیطی و غیر محیطی (غذایی) تقسیم می‌شوند که عبارتند از آلرژن‌های موجود در هوا: گرده گل‌ها، گرد و غبار، پوسته، پرز و شوره حیوانات و مایت‌ها و کپک‌ها. بعضی مواد غذایی و از جمله بادام زمینی و مغزهای درختی، ماهی و صدف، شیر، تخم‌مرغ، گندم و سویا، نیش حشرات: نیش زنبور وحشی و زنبور عسل، داروها: پنی سیلین و آنتی بیوتیک‌های با پایه پنی‌سیلین. لاتکس: لاتکس موجود در کیسه‌های پلاستیکی ممکن است به طور غیرمستقیم باعث ابتلا به آلرژی شود، زیرا در ساختمان آن ۳۵ نوع پروتئین به کار رفته است و زمانی که مواد غذایی در کیسه‌های پلاستیکی نگهداری می‌شود پروتئین لاتکس وارد این مواد می‌شود همچنین زمانی که نوشابه و آب‌های معدنی در فریزر یخ زده می‌شوند، پروتئین ظروف آن‌ها به نوشابه و آب نفوذ می‌کند.
یزدانی با اشاره به این مطلب که ژنتیک یکی از موثرترین عوامل ابتلا به حساسیت‌ها است، می‌گوید: هر گاه یکی از والدین به هر نوعی از بیماری‌های آلرژی مبتلا باشد، ابتلای یک فرزند از ۳ فرزند به این بیماری دور از انتظار نیست ودر صورت ابتلا هر ۲ والد به حساسیت، احتمال ابتلای ۷ فرزند از ۱۰ فرزندشان به این بیماری وجود دارد.
این استاد یار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد عوامل افزایش خطر ابتلا به آلرژی می‌گوید: آلرژی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به ماده‌ای خاص واکنش نشان می‌دهد و این در حالی است که آن ماده در عامه مردم واکنشی ایجاد نمی‌کند. سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی در پاسخ به عوامل خارجی که باعث بیماری و یا عفونت می‌شوند، پروتئین‌هایی به نام «آنتی بادی» می‌سازد و آلرژی وقتی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی آنتی بادی را علیه موادی تولید می‌کند که «آلرژن» نامیده می‌شوند.
آلرژن‌ها به خودی خود بیماری زا نیستند، اما وقتی بدن در معرض آن‌ها قرار می‌گیرد، آنتی‌بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی باعث آزاد شدن مواد شیمیایی دیگر، از قبیل هیستامین‌ها می‌شوند و هیستامین هم التهاب در پوست، سینوس‌ها، راه‌های هوایی و سیستم گوارش را به وجود می‌آورد.
علایم آلرژی
یزدانی همچنین می‌گوید: علائم آلرژی عبارت از:
آبریزش بینی، ریزش اشک، سرفه، عطسه و اشکال در تنفس، گرفتگی بینی، عطسه، آب ریزش از چشم‌ها، خارش و تورم پوست، پوست خشک و قرمز و حتی بروز جوش‌های پوستی است که به واکنش افراد نسبت به آن ماده آلرژی زای خاص بستگی دارد. حساسیت‌های فصلی در چشم موجب ورم، ملتهب شدن وقرمزی، تورم و اشک ریزش و حساسیت به نور، در دستگاه تنفسی فوقانی باعث گرفتگی، خارش و آب ریزش بینی و در دستگاه تحتانی تنفسی موجب سرفه، احساس کمبود هوا، خس خس، تنگی نفس و در بینی موجب احساس خارش در بینی و گلو، سقف دهان و گوش‌ها، کاهش تمرکز و احساس ناخوشی و خستگی و عصبی شدن می‌شود.
وی یاد آوری می‌کند: آلرژی نشانه‌های گوناگون و متعددی دارد؛ از درگیری راه‌های هوایی و سینوس‌ها و بینی گرفته تا علائم پوستی و گوارشی، ضمن اینکه آلرژی طیفی وسیعی دارد و از انواع خفیف گرفته تا آلرژی‌های شدید و بسیار شدید را دربرمی‌گیرد.
این متخصص بیماری‌های گوش و حلق و بینی در مورد علایم دیگر انواع آلرژی می‌گوید: آلرژی به مواد غذایی نوع دیگری از آلرژی است که باعث مور مور شدن دهان، تورم لب، زبان، دهان، گلو و صورت می‌شود و گاه بیمارکهیرمی زند.
آلرژی ناشی از گزش حشرات با تورم در محل گزش، خارش و کهیر در کل بدن، فشار قفسه سینه، سرفه، خس‌خس سینه و همچنین تنگی نفس همراه است و البته بسته به شدت آن، می‌تواند صرفاً برخی از علائم را داشته باشد.
آلرژی به دارو، کهیر، بثورات پوستی، خارش، تورم صورت، خس‌خس سینه و در شدیدترین وضعیت، آنافیلاکسی را به‌همراه می‌آورد.
آلرژی پوستی معمولا علائم موضعی از قبیل خارش، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن پوست را موجب می‌شود.
آزمایش‌های تشخیص آلرژی
یزدانی می‌افزاید: پزشک پس از گرفتن شرح حال و تشخیص آلرژی، آزمایش‌هایی درخواست می‌کند که شامل لیستی از تمامی موادغذایی فرد است که روزانه مصرف می‌کند، زیرا ممکن است بیماربه ماده غذایی خاصی آلرژی داشته باشد. همچنین احتمال دارد پزشک در شرایط ویژه‌ای، تست پوستی آلرژی یا «سیت خون» در خواست کند.
در این نوع تست مقدار کمی از ماده‌ای را که ممکن است آغازگر ابتلا به آلرژی باشد، به پوست تلقیح می‌کنند که در صورت وجود آلرژی، تورم و یا کهیر در محل تلقیح ایجاد می‌شود.
در تست خون هم پاسخ سیستم ایمنی بدن به ماده آلرژن مشخصی را اندازه گیری می‌کنند که این کار با اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌های تولید شده بر ضد ماده وارد شده به بدن، انجام می‌شود.
یزدانی در مورد درمان آلرژی یاد آوری می‌کند: در اغلب موارد برای درمان آلرژی از اسپری‌های استروئیدی داخل بینی استفاده می‌شود. این اسپری‌ها حاوی مقادیر کم استروئید است و معمولا اولین روش درمانی است که برای بیماران آلرژیک حساسیت‌های فصلی، تجویز می‌شود. اسپری‌های استروئیدی داخل بینی عوارض جانبی بسیار کمی دارد و برای درمان علائم آلرژی کاملا مؤثر است. در ضمن، زمانی این اسپری‌ها موثر است که به صورت روزانه مصرف شوند و نه فقط در صورت نیاز، چرا که چند روز زمان می‌برد تا آثار آن مشخص شود.
داروی دیگر، آنتی‌هیستامین خوراکی است. زمانی که دستگاه ایمنی بدن با یک آلرژن (عامل آلرژی زا) مواجه می‌شود، ترکیبات هیستامین را تولید می‌کند و به همین دلیل، مصرف آنتی‌هیستامین برای مبارزه با علائم، منطقی به نظر می‌رسد. اثراین داروها تا ۲۴ ساعت دوام دارد. البته شستشوی بینی با آب نمک هم در از میان بردن انواع آلرژن‌ها موثر است.
درمان یا کنترل آلرژی
علی کشاورزی متخصص تغذیه در مورد درمان با کنترل آلرژی به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: مهم‌ترین راه برای درمان یا کنترل حساسیت‌های فصلی، از میان بردن عامل ایجادکننده حساسیت‌ها است. اگر واکنش‌های آلرژیک و ایمونولوژیک بیش از حد طبیعی، خفیف یا حتی متوسط باشند، ممکن است برای درمان آن به استفاده از داروهای مختلف نیاز نباشد. یعنی متخصص برای سرکوب سیستم ایمنی برای مدتی کوتاه و از میان بردن عوارض حساسیت، دارو تجویز می‌کند.
وی می‌گوید: معمولاً متخصصان آسم و آلرژی می‌توانند با انجام تست‌های خاصی این مشکل را تشخیص دهند و آن را درمان کنند. اگر تشخیص دهند مشکل به دلیل حساسیت به خوراکی خاصی به وجود آمده است، آن را از برنامه غذایی بیمار حذف می‌کنند و اگر تشخیص دهند واکنش‌های آلرژن به دلیل قرار گرفتن در شرایط یا محیط‌های به خصوصی بروز کرده است، توصیه می‌کنند که فرد از قرار گرفتن در چنین شرایط یا محیط‌هایی دوری کند، تا علایم بیماری او هرچه سریع‌تر تخفیف یابد. به طور کلی، شناسایی و حذف ماده آلرژن (چه خوراکی و چه غیرخوراکی) از اساسی‌ترین راه‌های کنترل و درمان حساسیت‌های فصلی محسوب می‌شود.
تغذیه در بیماران آلرژیک
کشاورزی در پاسخ به این پرسش که آیا برای درمان حساسیت‌ها باید از مکمل‌های غذایی استفاده کرد، می‌گوید: به هیچ‌وجه مصرف مکمل‌های غذایی و از جمله مکمل‌های آهن، روی و کلسیم نمی‌تواند باعث درمان یا حتی کنترل کامل آلرژی‌های فصلی شود. البته ممکن است برخی از مواد غذایی بتوانند در تشدید یا تخفیف علایم حساسیت مؤثر باشند، اما هیچ کدام از خوراکی‌ها و عناصر نمی‌توانند کاملاً باعث از میان رفتن این بیماری شوند. از طرف دیگر ما نمی‌توانیم خوراکی خاصی را معرفی کنیم و بگوییم که همه افراد مبتلا به حساسیت می‌توانند با حذف آن، بیماری خود را سرکوب کنند، چون ممکن است نوع حساسیت به مواد غذایی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
وی با اشاره به این مطلب فردی که به حساسیت‌های فصلی مبتلاست یا سابقه ابتلا به آن را دارد، باید تا می‌تواند دور ادویه‌ها، غذاهای تند، بودار، خوراکی‌های فرآوری‌شده (مانند سوسیس و کالباس) و غذاهای سرخ‌کردنی را خط بکشد، می‌افزاید: این غذاها نمی‌توانند عامل اولیه ابتلا به حساسیت فصلی باشند و مصرف آن‌ها ممکن است فقط شرایط فرد مبتلا به حساسیت را بدتر و علایم حساسیتش را شدیدتر کند از این رو از خوراکی‌ها خوردن میوه‌ها، سبزی‌های تازه و نوشیدن آب می‌تواند عوارض حساسیت‌های فصلی را کاهش دهد.
این متخصص تغذیه یاد آوری می‌کند: ممکن‌است مصرف برخی میوه‌ها مانند کیوی یا برخی از صیفی‌ها مانند بادمجان یا گوجه‌فرنگی، باعث تشدید واکنش‌های آلرژیک شود که این به حساسیت‌های فردی ربط دارد. یعنی گاهی برخی مبتلایان به حساسیت‌های فصلی اصلا به میوه یا صیفی‌هایی که نام بردیم، حساسیت نداشته باشند یا برخی مبتلایان به میوه‌های بیشتری واکنش نشان دهند.
وی با بیان این مطلب که آزمون‌های حذف موادغذایی از ساده‌ترین راه‌های کنترل و درمان حساسیت‌های فصلی در افرادی است که برای اولین‌بار به این بیماری مبتلا شده‌اند، می‌گوید: این افراد باید هر روز یکی از خوراکی‌های فصلی موجود در برنامه‌غذایی شان را حذف کنند تا به نتیجه موردنظر که همان شناسایی خوراکی آلرژن است، برسند. به عنوان مثال اگر فردی برای اولین‌بار غذاهای دریایی مانند ماهی یا میگو مصرف کند یا پس از سال‌ها این غذاها را بخورد، ممکن است به آن‌ها حساسیت نشان دهد یا علایم حساسیت او شدیدتر شود، بنابراین این گروه از افراد باید ماهی یا میگو را برای مدتی از برنامه‌غذای خود حذف کنند تا بهبود یابند.
واکنش آلرژیک شدید
کشاورزی می‌افزاید: علایم آلرژی‌های غذایی می‌تواند خیلی شدید باشد و خود را به صورت یک واکنش آلرژیک شدید در سراسر بدن و حتی مرگ نشان دهند. این واکنش یا آنافیلاکسی اغلب به صورت تورم پلک‌ها، صورت، لب‌ها، زبان، اگزما، کهیرهای پراکنده، خارش گلو و چشم‌ها و پوست، تهوع، استفراغ، تنگی نفس، اشکال در بلع و درد شکم ظاهر می‌شود. علایم یک واکنش آلرژیک می‌تواند به سرعت گسترش یابد و یا اینکه در حدود یک تا چند ساعت پس از خوردن ماده آلرژی زا، ایجاد شود.
در برخی موارد آلرژی غذایی ممکن است منجر به شوک آنافیلاکتیک شود. در این حالت یک واکنش کلی در بدن وجود دارد که طی آن چندین سیستم بدن درگیر می‌شود و حالاتی نظیر کاهش فشارخون و از دست رفتن هوشیاری به وجود می‌آید که در این صورت شخص باید به سرعت به اورژانس بیمارستان منتقل شود، زیرا در غیر این صورت ظرف مدت کوتاهی جان خود را از دست می‌دهد.
راه‌های مقابله با آلرژی‌های فصلی
محل زندگی‌تان را حسابی پاکسازی کنید و به خصوص قبل از آغاز فصل آلرژی، پنجره‌ها، قفسه‌های کتابخانه و دستگاه‌های تهویه هوا را که محل تجمع گرد و خاک‌اند، خوب پاک کنید، و گرنه این گردو غبارها علایم آلرژی‌تان را تشدید می‌کنند.
وقتی گرده‌های موجود در هوا زیاد می‌شود، فعالیت‌های خارج از منزل‌تان را تا می‌توانید کم کنید و یادتان باشد که بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ عصر بیشترین میزان گرد و غبار در هوا پراکنده می‌شود و از اینرو حتی‌المقدور در این ساعات کمتر از منزل خارج شوید.
دست کم ۳۰ دقیقه پیش از خارج شدن از خانه برای آغاز فعالیت‌های روزانه، داروهای تجویز شده‌تان را مصرف کنید.
روزهایی که میزان گرد و غبار هوا زیادتر است، پنجره‌های خانه‌تان را ببندید و از باز کردن آن‌ها و استفاده از کولرهایی که غبار بیرون را به داخل ساختمان می‌آورند، خودداری کنید.
ملحفه‌های تان را هفته به هفته در آب گرم بشویید.
لباس‌های تان را در خانه خشک کنید. آویزان کردن لباس‌ها و ملحفه‌ها در هوای آزاد راهی برای نفوذ جریان گرد و غبار به داخل منزل‌تان است.
قبل از رفتن به رختخواب دوش بگیرید و موهایتان را بشویید. فراموش نکنید که پوست و موی شما محل مناسبی برای تجمع گرد و غبار است.
از گذاشتن حیوانات خانگی بر روی اثاثیه منزل و یا ورود آن‌ها به داخل اتاق خواب جلوگیری کنید، حواستان باشد که گرده‌ها به راحتی روی پشم بدن سگ و گربه تجمع می‌کنند.
موقع رانندگی در فصول حساسیت زا، پنجره‌های خودروتان را ببندید. ضمناً یادتان باشد که همیشه جهت دستگاه تهویه هوا را مخالف صورت تان تنظیم کنید.
به هنگام باغبانی و مرتب کردن چمن‌ها حتماً از ماسک‌های فیلتر دار استفاده کنید.