به گزارش حلقه وصل، احمدرضا ناظری، شنوایی را مهم‌ترین حس ارتباطی در انسان دانست و افزود: با شنوایی قادر به برقراری ارتباط اجتماعی هستیم و فقدان آن به درجات مختلف منجر به بروز تأثیرات متنوعی در زندگی خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به اینکه نه تنها ناشنوایان، بلکه تمام افراد مبتلا به اختلالات شنوایی و تعادل مخاطبان علوم شنوایی شناسی و سرویس‌های توانبخشی هستند، عنوان کرد: به طور کلی کم شنوایی از لحاظ کیفی در سه گروه تعریف می‌شود. کاهش شنوایی انتقالی، آمیخته و حسی عصبی.
وی در خصوص نوعی از اختلال شنوایی که به عنوان کم شنوایی انتقالی شناخته می‌شود، اظهار کرد: در این نوع از اختلال، پرده گوش، گوش میانی، زنجیره استخوانی و مکانیسم انتقال گوش میانی دچار مشکل می‌شود؛ به بیان دیگر در بررسی‌های بالینی آسیب در راه هوایی قابل مشاهده بوده و راه استخوانی آنچنان دچار آسیب نشده است.
ناظری این نوع از کاهش شنوایی را قابل درمان دارویی و جراحی اعلام کرد و افزود: در کودکان و نوزادان شایع‌ترین علت مراجعه به پزشک، مشکل گوش است که به دنبال عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا (Otitis Media) رخ می‌دهد و اغلب به اختلال شنوایی انتقالی منجر می‌شود. در بزرگسالان نیز بیماری اتواسکلروز که یک بیماری پیشرونده در استخوانچه رکابی است، ایجاد کاهش شنوایی انتقالی می‌نماید. به طور کلی متخصصین گوش و حلق و بینی طیف وسیعی از اختلالات شنوایی انتقالی را می‌توانند در فرآیند درمانی / جراحی مورد درمان قرار دهند.
مدیر گروه شنوایی شناسی دانشگاه ادامه داد: گروه دوم اختلالات از نظر ماهیت، آمیخته عنوان می‌شود. در این نوع از افت شنوایی با درگیری گوش میانی و تا حدی گوش داخلی و عصب شنوایی روبه رو هستیم. در این گروه در برخی موارد ممکن است پیگیری درمانی و جراحی مؤثر واقع شود و در مواردی هم قابل پیگیری نباشد.
ناظری گروه سوم را کاهش شنوایی‌های حسی- عصبی (Sensorineural Hearing Loss) خواند و تصریح کرد: در این گروه از کم شنوایان، ارگان حس، که حلزون است و سیستم عصبی یا انتقالی عصبی شنوایی دچار مشکل می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه، گفت: نشانه‌های کاهش شنوایی‌های حسی- عصبی از بدو تولد یا حتی گاهی قبل از تولد ممکن است نمایان شود و تا پایان عمر تداوم پیدا کند، این بیماری گاهی پیشرونده و گاهی ثابت بوده و حتی در برخی موارد با آسیب‌های دیگری نیز همراه است.
وی، نقش ژنتیک را در بروز اختلال شنوایی حسی عصبی بسیار مهم اعلام کرد و افزود: ژنتیک شنوایی مفهوم بسیار مهم و تا حدی هم مغفول در کشور ما است و باید ارتقای جایگاه مشاوره ژنتیک اختلالات شنوایی در سطوح جامعه به طور عمومی و میان متخصصان به طور اختصاصی مورد توجه قرار گیرد. البته عوامل اکتسابی از جمله ابتلاء به بسیاری از بیماری‌های ویروسی و عفونی می‌تواند منجر به بروز این دسته از اختلالات شود. به عنوان مثال می‌توان از اوریون نام برد که یک بیماری ویروسی در دوران کودکی است و کاهش شنوایی حسی عصبی یکطرفه می‌تواند یکی از عوارض ان باشد. ابتلاء به مننژیت در دوران نوزادی و کودکی نیز عوارض شنوایی ناگواری به بار می‌آورد. افزایش بیلیروبین خون نوزاد در روزهای نخست زندگی یکی از علل عمده ابتلاء به کاهش شنوایی حسی عصبی است. از این رو لازم است والدین در روزهای نخست پس از تولد نوزاد به این قبیل رویدادها توجه ویژه داشته باشند.
ناظری تصریح کرد: افت شنوایی حسی- عصبی در طول زندگی هر فرد نیز ممکن است رخ دهد که کاهش شنوایی‌های دیررس یا Delayed onset genetic hearing loss نام دارد. برخی افراد ممکن است تا سنین نوجوانی و جوانی با اختلال شنوایی مواجه نشوند، اما در با تغییر عملکرد یک ژن، مشکل آغاز شود و گاهی ممکن است پیشرونده هم باشد.
این متخصص شنوایی شناسی ادامه داد: به طور کلی اختلالات شنوایی حسی- عصبی ناشی از هر عاملی، اغلب قابل درمان طبی یا جراحی نیستند و لازم است در دوره نوزادی و کودکی به سرعت تشخیص داده شوند، از این رو است که ضرورت مداخله به موقع متخصصین شنوایی شناسی مطرح می‌شود.
وی با بیان اینکه زبان مهم‌ترین عنصر ارتباطی تمام انسان‌ها است، عنوان کرد: اگر آموزش زبان، به خصوص زبان گفتاری به خوبی صورت نگیرد، فرد با چالش‌های متعدد رو به رو خواهد شد. توانایی سخن گفتن نیازی به آموزش آکادمیک ندارد و تنها محرک آن شنیدن است. یک نوزاد کافی است در معرض گفتار باشد و بشنود تا زبان را بیاموزد.
ناظری تصریح کرد: اگر شما توانستید در دوره بحرانی (critical period) که از بدو تولد آغاز و تا سه سالگی ادامه دارد، وجود آسیب شنوایی را تشخیص دهید، باید به سرعت برای جبران این آسیب مداخله صورت گیرد. امکان تشخیص اختلالات در برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان وجود دارد.
این متخصص شنوایی شناسی اظهار کرد: خوشبختانه این برنامه در کشور سال‌ها است به صورت جدی و پیشرفته دنبال می‌شود و می‌توان گفت هیچ کودکی در هیچ کجای کشور از این برنامه عقب نمانده است. در قالب برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان، اگر احتمال وجود آسیب شنوایی تشخیص داده شود، پس از ارزیابی‌های فیزیولوژیک و الکتروفیزیولوژیک و بررسی‌های دقیق‌تر از ماهیت اختلال، در صورت وجود، برای پیگیری‌های درمانی یا توانبخشی ارجاع داده می‌شود.
ناظری نخستین گام در صورت تشخیص اختلال شنوایی حسی- عصبی یا حتی انتقالی و آمیخته در کودکان و نوزادان که قابل درمان نباشند را تجویز ابزارهای کمک شنوایی اعلام کرد و افزود: این ابزارها شامل سمعک و ملحقات آن و کاشت حلزون است. انواع سمعک‌های پیشرفته و در دسترس تولید شده اند که نیاز افرادی که حتی آستانه شنوایی حدود ۸۰ تا ۹۰ دسی بل دارند و دچار کم شنوایی شدید هستند را مرتفع می‌کند.
وی افزود: از طریق فرآیندی به نام کاشت حلزون و به واسطه تحریک الکتریکی عصب شنوایی می‌توان کودک کم شنوا یا ناشنوا را وارد دنیای شنوایی کرد. از این نظر نیز کشور ایران در زمره کشورهای برخوردار از دانش و فن آوری کاشت حلزون محسوب می‌شود.
ناظری با اشاره به اینکه حس شنوایی حسی است که قابل توانبخشی است، گفت: در کنار استفاده از ابزار کمک شنوایی، مفهوم دیگری تحت عنوان توانبخشی شنوایی مطرح می‌شود که همکاران شنوایی شناس در کنار گفتار درمانگرها و معلمین کم شنواها این فرایند را مدیریت می‌کنند؛ کودک از طریق سمعک یا پروتز کاشت حلزون صدا را می‌شنود و از طریق مشارکت در برنامه توانبخشی شنوایی قدرت درست سخن گفتن پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: توانبخشی شنوایی در حوزه بزرگسالان هم مصداق دارد. گروه کثیری از مراجعین ما سالمندان هستند. امید به زندگی در کشور بالا رفته و سن افراد به سن سالمندی نزدیک می‌شود. بدین ترتیب نیازهای ارتباطی در آنها پدیدار می‌شود و دچار کاهش شنوایی مربوط به سن یا همان پیر گوشی می‌شوند. این افراد کاندید توانبخشی شنوایی هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: کاهش شنوایی‌هایی که در بازه‌های سنی بالا رخ می‌دهد sensorineural است، یعنی سیستم حسی و عصبی دچار پیری شده و سلول‌های مویی گوش داخلی یا رشته‌های عصب شنوایی و نیز مراکز مغزی مربوط به پردازش شنوایی دچار کاهش عملکرد می‌شوند.
وی با بیان اینکه حدود ۳۰ هزار سلول داخل فضای حلزون با وظیفه تبدیل انرژی و تعداد قابل توجهی فیبرهای عصبی مدیر اصلی شنوایی ما هستند، عنوان کرد: این سازوکار مثل بقیه اندام‌های بدن در دوران سالمندی دچار کاهش عملکرد می‌شوند و فرد مبتلا به پیرگوشی دچار انزوا و آسیب‌های شناختی می‌شود. در جهان مدرن امروزی کاهش شنوایی ناشی از سن یا پیرگوشی به مسئله بسیار مهم تبدیل شده است. ظرفیت عظیمی در علم شنوایی شناسی ایران فراهم است تا به این مسئله که همراه با آسیب‌های شناختی و پردازشی نیز هست در دهه‌های بالای ۷۰ توجه شود.
وی ادامه داد: در این مسیر به فرد سالمندی که مراجعه می‌کند و در برقراری ارتباط دچار مشکل است، سمعک و ابزار کمک شنوایی تجویز می‌شود، توانایی تقلیل یافته پردازش سیستم عصبی مرکزی نیز با برنامه‌های توانبخشی جبران می‌شود که نسبتاً در علوم شنوایی دنیا فرایند نوینی است.
ناظری اظهار کرد: در بزرگسالان به درجات مختلف افرادی نیز هستند که دچار آسیب‌های شنوایی می‌شوند؛ چه اختلالاتی که منشأ ژنتیکی دارند و پیشرفت کرده اند و چه آسیب‌های اکتسابی که دلیل عمده آن زندگی در جوامع صنعتی و در معرض سر و صدا بودن است. این آسیب‌ها گاهی نیاز به مداخله دارد.
وی افزود: اگر امکان درمان طبی و جراحی وجود نداشته باشد، این افراد کاندید فعالیت‌های توانبخشی شنوایی هستند. بنابراین با مجموعه‌ای از نقایص شنوایی، اختلالات شنوایی در یک بازه بزرگ سنی که از روز تولد آغاز می‌شود و با آخرین روز زندگی خاتمه پیدا می‌کند، مواجه هستیم که برای تمام این مراحل تدابیر و کمک‌ها و راه حل‌هایی قابل ارائه است.
مدیر گروه شنوایی شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان کرد: واقعیت این است که برخی اختلالات به خصوص کاهش شنوایی‌های فیزیولوژیک مثل پیرگوشی را نمی‌توان پیشگیری کرد و فقط توصیه‌های جنرال و عمومی طب مدنظر است؛ اصلاح سبک تغذیه، پرهیز از مصرف دخانیات و دوری از سر صداهای زیاد.
ناظری در مورد نقش تغذیه در پیشگیری از آسیب‌های محتمل شنوایی عنوان کرد: برخی از آسیب‌های سیستم شنوایی به پرهیزهای جدی غذایی نیاز دارند، مثل بیماری منییر که افراد را دچار حملات سرگیجه می‌کند و همزمان حالت کیپی و مقداری هم کاهش شنوایی در فرکانس‌های پایین به همراه دارد، در این صورت از سوی متخصصان گوش و حلق و بینی گفته می‌شود از مصرف نمک و غذاهای محرک باید اجتناب شود.
وی ادامه داد: امروزه نسل جوان از هدفون‌های داخل گوش استفاده می‌کنند که با یک دلیل بسیار ساده علمی این کار آسیب جدی به سیستم شنوایی وارد می‌کند. میزان صدای بین دهانه گوشی و پرده گوش حجم کمی دارد و در نتیجه فشار بالایی وارد می‌کند و این فشار بالا آسیب رسان است.
ناظری تصریح کرد: این عادت در دراز مدت منجر به کم شنوایی خواهد شد و پدیده وزوز گوش را به همراه دارد؛ پدیده‌ای به دنبال از تنظیم خارج شدن عصب شنوایی که شنیدن صدای ناهنجار تا پایان عمر را سبب می‌شود. این آسیب تأثیر منفی عصبی و روانی و شناختی بر فرد می‌گذارد و یکی از موجبات ایجاد این پدیده همین صدای بلند شنیدن و در معرض صدای بلند بودن است. بنابراین توصیه می‌شود از این اقدام اجتناب شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، یکی از عمده نیازهای این جامعه را نیاز به ابزار دانست و گفت: اولین و مهم‌ترین وسیله‌ای که باید با آن کم شنوایی را مدیریت کنیم، سمعک و دیگر ابزارهای شنوایی هستند که به واسطه مشکلات اقتصادی اکنون جامعه، در مقاطعی مشکلات در این حوزه قابل اعتنا و دسترسی به آنها دشوار می‌شود. امیدوارم در شرایطی قرار بگیریم که این ابزارها به وفور و به آسانی در اختیار شنوایی شناسان باشند تا بتوانند با بهره گیری از روش‌های نوین و پیشرفته تنظیم، راستی آزمایی و تأیید عملکرد سمعک توان خواهان کم شنوا را از این موهبت خدادی بهره مند کنیم.
ناظری بر ضرورت وجود نگاه تخصصی در این زمینه تاکید کرد و ادامه داد امروزه تجویز، عرضه و ارائه و تنظیم سمعک و کمک افزارهای شنوایی به یک دانش بسیار پردامنه و علمی و بالینی تبدیل شده است که انحصارا توسط متخصصین شنوایی شناسی و در دفاتر ارزیابی شنوایی ارائه می‌شود.
وی ادامه داد خوشبختانه اخیراً شناسنامه خدمت تجویز و ارائه سمعک توسط شنوایی شناسان توسط معاون درمان وزارت بهداشت به تمامی نهادهای ذی ربط ابلاغ شده است.
ناظری بر این توصیه مهم تاکید کرد که دریافت سمعک از غیر شنوایی شناس از قبیل مغازه‌های تجهیزات پزشکی یا شرکت‌های وارد کننده تجهیزات شنوایی یا دیگر افراد غیر مرتبط می‌تواند به ایراد لطمات غیر قابل جبرانی منجر شود.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی شنوایی شناس از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی آموزش داده شده و اکنون در عرصه نظام سلامت ایران فعالانه حضور دارند از مسئولان نظام سلامت و به ویژه سازمان‌های بیمه گر می‌خواهیم برخی موانع که اخیراً برای این گروه ایجاد شده و نظام ارائه خدمت آنان را با دشواری‌هایی مواجه نموده است، مرتفع کنند.
به گفته ناظری، خدمت تخصصی، به خصوص تخصص‌های نوین در وهله اول باید به درستی تبیین و شناسایی شوند و سپس مورد حمایت قرار گیرند.
وی تصریح کرد: کاشت حلزون، موضوعی حاکمیتی است و دولت وارد کننده این پروتز گران است. این حمایت هرچه بیشتر باشد، در آینده نزدیک جمعیت جامعه ناشنوایان به صفر نزدیک می‌شود.
این متخصص شنوایی شناسی، نیاز دیگر ناشنوایان را حقوقشان اعلام کرد و افزود: در بسیاری از کشورها حقوق ناشنوایان شناخته شده است و اجرا می‌شود، اما در کشور ما تأمین رفاه این افراد در حوزه آموزش و حمل و نقل با کاستی‌هایی روبه رو است.
وی، حمایت از ظرفیت مطلوب شنوایی شناسی در کشور و ارائه خدمات با کیفیت را ضروری خواند و گفت: در پی طراحی دوره‌های دکترای حرفه‌ای در رشته شنوایی شناسی هستیم و اگر این اتفاق بیفتد در دورترین جاهای ایران می‌توان عالی‌ترین خدمات را ارائه داد.