کمبود پزشک؛ پاشنه آشیل نظام سلامت

به گزارش حلقه وصل، بیش‌از یک سال است که کشور درگیر بیماری کویید ۱۹ است و توجه مردم در این مدت، به نظام سلامت و اهمیت آن بیشتر شده است.

دسترسی مناسب و راحت به پزشک یکی از شاخصه‌های مهم در کارآمدی نظام سلامت محسوب می‌شود که کشور در این حوزه با چالش‌هایی مواجه است.

متأسفانه در برخی مناطق کشور به علت عدم دسترسی مناسب به پزشک متخصص، خصوصاً تخصص‌های مرتبط مانند عفونی و داخلی، شاهد به خطر افتادن جان برخی هم‌وطنان بودیم.

این روزها، فیلم‌های کوتاه بسیاری از ملاقات کادر درمان در لباس‌های مخصوص با فرزندان کوچک خود در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شده‌است. در شرایطی که مردم به شیوه‌های مختلف خود را از معرض ویروس کرونا دور می‌کنند، کادر درمان در خط مقدم مبارزه با این ویروس، دور از خانواده در مراکز درمانی شب و روز را سرمی‌کنند و زمان کوتاهی برای استراحت دارند.

یک سال گذشته فرصت مناسبی برای به چالش کشیدن نظام سلامت کشور و آسیب شناسی آن بود. یکی از ضعف‌های مهم سیستم درمانی، کمبود پزشک بود که در سراسر کشور جز مناطقی محدود مشاهده شد. در بسیاری از استان‌ها به واسطه عدم دسترسی به پزشک متخصص، خصوصاً متخصصین عفونی و داخلی، جان هم‌وطنان به خطر افتاد و برخی جان خود را به همین سبب از دست دادند.

کمبود پزشک در بسیاری از مراکز درمانی و بیمارستان‌های شهرهای بزرگ نیز یکی دیگر از مسائلی بود که در شرایط پاندمی کرونا در کشور به چشم آمد.

با توجه به افزایش مراجعات بیمارستانی و نیاز بیشتر به پزشک اعم از عمومی و متخصص، کمبود پزشک باعث شد فرایند درمانی در بیمارستان‌ها با چالش‌های فراوانی روبرو و همچنین موجب نگرانی بیماران و همراهانشان شود.

انتظار چند ساعته و در نوبت ماندن برای چند ماه بعد در برخی مطب‌ها و همچنین شیفت‌های طاقت فرسای رزیدنت‌ها (دانشجویان تخصص پزشکی)، نشانه هایی از معضلات نظام سلامت در این حوزه در دوران پیش از کرونا است که ریشه در کمبود پزشک در کشور، خصوصاً پزشک متخصص دارد.

سرانه پزشک در ایران کمتر از سوریه و مغولستان

با نگاهی گذرا به آمارهای سازمان نظام پزشکی می‌توان دریافت که سرانه پزشک در ایران به ازای هر ۱۰ هزار نفر برابر با ۱۱.۶ پزشک (اعم از عمومی و متخصص) و ۵ پزشک متخصص است که بسیار پایین‌تر از دیگر کشورهای منطقه و جهان مانند سوریه و مغولستان است. به طور مثال سرانه پزشک در کشورهایی مثل کوبا حدود ۸۱ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر است.

علل کمبود پزشک در ایران

کمبود پزشک در کشور علل مختلفی مانند توزیع نامناسب پزشکان در سطح کشور، اشتغال پزشکان به حرفه یا شغل دیگر و رها کردن حرفه پزشکی، مهاجرت پزشکان فارغ التحصیل به خارج از کشور دارد. اما مهمترین عاملی که کمبود پزشک در کشور را موجب می‌شود، محدودیت در پذیرش دانشجوی پزشکی در دانشگاه‌هاست.

طبق آمار سازمان سنجش، پذیرش رشته پزشکی در آزمون سراسری سال ۹۹، ۵۸۶۱ نفر بوده و پذیرش رشته‌های دستیاری (تخصص) در آزمون امسال ۴۳۱۸ نفر بوده است. همچنین به گواه آمار همین سازمان در سال‌های گذشته، این روند افزایش چشمگیری نداشته و حتی در مقاطعی کاهشی بوده است. درحالی که امکان تربیت پزشک در کشور بسیار بیشتر از این میزان است و درحال حاضر تنها ۲۳ درصد مراکز درمانی در بخش‌های آموزشی نظام سلامت دخیل هستند.

ارتقا سطح علمی و آموزشی با افزایش ظرفیت

افزایش ظرفیت پزشکی در مقطع دستیاری (تخصص) و وجود دانشجویان این دوره در کنار دانشجویان پزشکی عمومی، باعث به‌روز بودن علم و دانش دریافتی می‌شود و فهم بهتر، دقیق‌تر و سریع‌تر دانشجویان به واسطه مباحثه باهم در فضای آموزشی را در پی خواهد داشت.

این ارتقای کیفیت آموزش منحصر به دانشجویان پزشکی عمومی نیست و با فزایش تعداد دانشجویان پزشکی تخصصی، فشار کاری روی دانشجویان کاهش می‌یابد که منجر به افزایش سطح آموزش این دانشجویان می‌شود.

مافیای پزشکی سد راه اصلاح نظام سلامت

با توجه به نکات گفته شده، می‌توان دریافت کرد که افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی در مقاطع مختلف تأثیرات مثبتی بر نظام سلامت و معضل کمبود پزشک و ارتقای نظام آموزش پزشکی خواهد داشت. اما مافیای انحصارطلب پزشکان، مانند گذشته مانع از افزایش ظرفیت پزشکی در دانشگاه‌ها است که به نظر می‌رسد راه حل آن ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی به تعیین ظرفیت رشته‌های پزشکی است.‌