به گزارش حلقه وصل، دکتر سعید نمکی در اجلاس مجازی روسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت در وزارت بهداشت برگزار شد، اظهار کرد: امروز فراتر از انتظار ما، 10 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و برآورد می‌شود که تا سال 1420، جمعیت سالمند کشور دو برابر شود که بسیار تکان‌دهنده است.
وی افزود: وقتی به هرم سنی جمعیت نگاه می‌کنیم از این نگران می‌شویم که جوان‌های کمتری خواهیم داشت تا سالمندان را حمایت مادی و معنوی کنند البته الان هم به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های اشتغال، بخش عمده‌ای از جمعیت جوان کشور، سربار جمعیت سالمند هستند. این واقعیت تلخ اجتماعی ما است. سالمندانی داریم که هنوز کار می‌کنند تا جوانان بیکار را حمایت کنند و عده‌ای دیگر چون در زمان جوانی خود، زیرساخت اشتغال در کشور نداشته‌ایم، جوانی نکرده و مولد نبوده، پیر شده‌اند.
وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: نگرانی مقام معظم رهبری در مورد جمعیت، بسیار به جا است و همواره این دغدغه را داشته ام که در طوفان کرونا که اداره آبرومندانه آن نه برای وزارت بهداشت بلکه برای جمهوری اسلامی ایران پرمسئولیت بود، فرمان دردمندانه مقام مظعم رهبری را پاسخ نداده باشم و مبادا در طوفان این بلای خانمان سوز فراموش کنم که ایشان هم دغدغه‌ای برای آینده داشته‌اند. کووید19 یک روز به پایان می رسد اما این دغدغه که در 20 سال آینده کشور دچار سالمندی جمعیت و بسته شدن پنجره جمعیتی می‌شود، را باید حتما پاسخ داد.
نمکی اظهار داشت: اهل بعضی از خصلت‌های برخی افراد نیستم. اگر به دغدغه مقام معظم رهبری توجه می کنم بخاطر احترامی است که در درونم برای این عزیز قائل هستم اما عده ای از روی جهالت، غرض و مرض می‌گفتند که او این حرف ها را می زند که کاندیدای ریاست جمهوری شود اما دیدند که ما جزء سربازی برای نظام، هدف دیگری نداریم.
نمکی گفت: امروز سند صیانت از جمعیت آماده شده و دانشگاه‌های علوم پزشکی در این ایام بسیار نفس گیر، اقدام به اجرای این سند می‌کنند، نشان از این است که همه ما عاشق این هستیم که به دغدغه‌های آینده نظام، پاسخ دهیم، بیکار ننشستیم و در حد وسع مان تلاش کردیم.
وی یادآور شد: مولفه‌های موثر بر جمعیت، فقط بهداشتی و درمانی نیست. در دوره‌ای نظام بهداشتی و اپیدمی ها، در سرنوشت جمعیت ها بزرگترین تاثیر را داشتند و در دورانی از تاریخ و قبل از صنعتی شدن، جمعیت جهان در یک بازه زمانی طولانی، رشد نداشت تا کمی نفس می گرفت، یک اپیدمی می آمد، کشتار می کرد، تعداد زیادی از بین می‌رفتند، وبا، تیفوئید، تیفوس و طاعون می آمد و قتل عامی گسترده داشت و جمعیت دوباره کمتر می شد اما بعد از حضور بهداشت و توجه به تندرستی بعد از طاعون سیاه، رشد جمعیت خودش را نشان می دهد.
وزیر بهداشت تصریح کرد: اگر دیدگاه های تئوریسین‌های اقتصادی جهان را مطالعه کنید می‌بینید که آدام اسمیت معتقد بود که باید کمک کنیم که جمعیت افزایش پیدا کند و در آن دوره، بهداشت و پیشگیری هم وجود داشت و در کشورهای صنعتی، جمعیت رشد داشت و آدام اسمیت سوار بر این موج شد که باید نیروی کارگر مولد اضافه کنیم که این تئوری درست بود اما ناگهان دنیا با این مواجه شد که افزایش جمعیت زمانی که ارزش افزوده ایجاد شد و صنعت توسعه یافت، طبیعت تخریب شد، جنگل‌ها برای تغذیه جمعیت اضافه شده به زمین‌های زراعی تبدیل شد و افرادی مثل ریکاردو و مالتوس آمدند و رشد جمعیت را به سمت مهار جمعیت هدایت کردند و گفتند که جمعیت جهان بیشتر از ظرفیت زمین، اضافه می شود و شعار کنترل جمعیت نه توسط بهداشتی ها بلکه توسط اقتصاددانان مطرح شد.
نمکی افزود: این تفکر غلط است که در جهان و ایران، صاحب نظران بهداشتی، شعار کنترل جمعیت را مطرح کردند. شعار کنترل جمعیت را ابتدا در دنیا، اقتصاددانان و بعد از آن جامعه شناسان دادند وقتی ناهنجاری‌های رفتاری در فضای محقر و تنگ و خشونت بار، اضافه شد جامعه شناسان نیز برای کنترل جمعیت به اقتصاددانان پیوستند.
وی خاطرنشان کرد: بخش بهداشت در جهان همواره با مهار اپیدمی‌ها، مراقبت از زنان باردار، افزایش امید زندگی و مواردی از این قبیل عامل رشد جمعیت بوده است و هیچ کجا حتی در ایران بخش بهداشت، در کاهش جمعیت نقش نداشته است. از سال 66 و قبل از اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده، شاهد آهنگ کند و سر به فرود رشد جمعیت هستید.
وزیر بهداشت تاکید کرد: وقتی بعد از انقلاب آمدند و گفتند به اندازه کافی مدرسه نداریم، یک سوم از مدارس، بخاری استاندارد نداشتند، زیرساخت شغل نداشتیم و سیگنال اقتصاددانان این بود که باید ترمز جمعیت را کشید و نباید برای این جمعیت انبوه، اشتغال ایجاد کنیم، مسکن تهیه کنیم و فضای مناسب روح و روان فراهم کنیم و رشد اقتصادی پاسخگوی این نیازها نیست.
نمکی یادآور شد: اقتصاد به عنوان یکی از مولفه های بسیار مهم در رشد و کاهش آهنگ رشد جمعیت تاثیر داشته است. اگر جمعیت بی سواد و با تحصیلات کمتر، در ازدواج رشد شتابان تری نسبت به جمعیت تحصیل کرده دارد، مولفه اقتصادی اثرگذار است چون در خانوار فقیر، کودک از سنین پایین و 5 سالگی شروع به تولید می کند و نیروی کار از کودکی به اقتصاد خانوار کمک می کند در حالیکه در خانواده تحصیل کرده، تا زمانی که آقا یا خانم ازدواج هم می کند، پدر و مادر باید از او مراقبت کنند. مولفه اقتصاد در کاهش و رشد جمعیت بسیار مهم است.
وی تصریح کرد: وقتی شعار کنترل جمعیت می دهید، در هر مقطعی اولین سیگنال را مرفهین دریافت می کنند و وقتی با انگیزه اقتصادی شعار افزایش جمعیت می‌دهید، اولین پیام را فقرا دریافت می کنند و بعضی وقت‌ها متاسفانه کسانی این پیام را در حاشیه شهرها دریافت می کنند که بچه های آنها در دود هروئین به دنیا می‌آیند!
وزیر بهداشت گفت: رشد جمعیت از نظر کمّی به اندازه کیفیت جمعیت، مهم نیست. کیفیت جمعیت در جوامع به مراتب مهمتر از کمّیت آن است. اگر نتوانیم کمیّت را به سمت و سوی کیفیت مدیریت کنیم، جمعیتی طغیانگر، معتاد، گرفتار، خشن و حادثه آفرین خواهیم داشت کما اینکه در دنیا می بینید. وقتی کوچ از کشورهای فقیر به سمت کشورهای غنی آغاز می‌شود، پشت دروازه های خیلی از شهرهای اروپایی می بینید که چه جمعیتی با یک بچه در آغوش، یکی در دستش و یکی هم پشت سرش، در سرما و یخبندان برای پناهندگی، آواره بودند. این یعنی اگر رشد کیفی در جمعیت نداشتیم، کمیّت ما را له می‌کند.
نمکی خاطرنشان کرد: اقتصاد مولفه بسیار مهمی در کیفی شدن جمعیت است. اگر در سالهای بعد از انقلاب بخواهیم با انصاف بگوییم، بهداشت مهمترین نقش را در حفظ جمعیت کشور داشته است. موثر ترین عامل در بهبود شاخص‌های سلامت مادران و نوزادان و امید زندگی و حفظ جمعیت کشور، با وجود تلاش های دستگاه های مختلف در راهسازی، حمل و نقل، رساندن برق اما خانه های بهداشت، بهورزان و مراکز بهداشتی و درمانی بودند. چه بخشی مراقبت از مادران باردار را انجام داد؟ چه بخشی آموزش های قبل و بعد از بارداری را ارائه کرد؟ چه بخشی واکسیناسیون انجام داد و بخش نوزادان را راه اندازی کرد و مرگ و میر نوزادان و کودکان را کاهش داد؟ در سایر بخش ها به اندازه بخش سلامت در بحث جمعیت، کار نکرده‌اند.
وی افزود: اینکه فکر کنیم در چند سال به دلیل تشویق به کاهش جمعیت باید تاوان این ندانم کاری‌ها را بپردازیم، نشان غلط دادن است و عزیزی که برای بحث جمعیت مسئول کردم وقتی دیدم سمت و سو و جهت گیری اش به آن جهت می‌رود را کنار گذاشتم و احساس کردم زحمت همکاران ما و ژنرال های مبارزه با عظیم ترین اپیدمی تاریخ را به غلط در ذهن مردم به سمت و سوی دیگری می برد.
وزیر بهداشت تاکید کرد: نه تنها وزارت بهداشت را در بحث جمعیت، گناهکار نمی‌دانم بلکه فکر می کنم بزرگترین نقش را در تمام سالهای بعد از انقلاب برای حفظ و صیانت از جمعیت کشور به کار برده است. کار 17 هزار و 500 خانه بهداشت چه بود؟ 9 هزار مرکز جامع سلامت چه کار می کرد؟ تمام کارهایی که در مورد کاهش رشد جمعیت کردیم البته وقتی می گویم کردیم یعنی بنده می خواهم تمام گناهان گذشته را به گردن بگیرم باید با کارهایی که برای حفظ و صیانت از جمعیت کردیم، مقایسه کنید.
نمکی خاطرنشان کرد: مولفه سلامت در صیانت از جمعیت، بسیار موثر بود اما کافی نیست و پاسخ به دغدغه عزیزی که برای آینده کشور نگران است، نیست و به همین دلیل خواستم که سند صیانت از جمعیت، تهیه شود و امروز از روسای دانشگاه های علوم پزشکی تقاضا می کنم که عاشقانه، مخلصانه و مسئولانه برای اجرای این سند تلاش کنید و برای رفع تکلیف، به آن نپردازید.
وی تصریح کرد: به افرادی که این دغدغه را دامن می زنند که جریاناتی از بیرون این کار یا آن کار را کردند خیلی ورود نمی‌کنم چون برخی را کارشناسی نمی دانم و برخی را هم که کارشناسی می‌دانم، معتقدم در همه حوزه‌ها هست. مگر بیرونی ها فقط در بخش سلامت ما را اذیت می کنند؟ در تمام زمینه ها اثرات بعضی از فتنه های بیرونی را می‌بینیم و بعضی از گسست های اجتماعی امروز و برخی از حرف هایی که از بعضی تریبون ها برای تفرقه بیرون می آید و بعضی از سیاست بازی هایی که سربازان و افسران ارشد ما را در خط مقدم کرونا تضعیف می کنند از حلقوم چه کسانی بیرون می‌آید و چه کسانی پشت آن هستند؟
وزیر بهداشت گفت: اگرچه مولفه بهداشت و درمان و سلامت، مولفه اصلی تاثیرگذار در رشد درست و بالنده جمعیت نیست اما مولفه مهمی است. باید چندین کار را انجام دهیم. یکی اینکه باید بتوانیم جامعه را به سمت تعلق به باروری ببریم البته به اندازه و سهم خودمان. برای این کار لازم است که مشاوره ها را عالمانه افزایش دهیم. برخی هستند که اصلا بچه نمی خواهند و یا نمی خواهد ازدواج کند، یکی هست که ازدواج کرده و معتقد است که فرصت برای فرزندآوری وجود دارد که باید به آنها گفت که دیر می‌شود، یکی هم هست که معتقد است یک فرزند، کافی است که باید بگوییم شاید بعضی وقت ها به این فرزند، احساس غربت و تنهایی و بی کسی هم به او دست بدهد.
نمکی افزود: وقتی مادرم سالها در بستر بیماری بود گرچه اگر 5 فرزند هم داشت به قدری دلم به مادرم گره خورده بود که همواره می خواستم کنارش باشم اما بعضی وقت ها می‌گفتم اگر خواهر یا برادری داشتم که وقتی در یک نقطه از کشور برای فلان کار حضور دارم، به مادرم سر می زد، خیالم راحت می شد و این غربت و تنهایی که در یگانگی خودم احساس کردم می دانم که باید به خانواده ها گفت که یک فرزند، کم است.
وی تاکید کرد: مراکز درمان ناباروری که در کشور گسترش یافته کار بسیار زیبایی است اما ناباروری در کشور به شیوه زندگی بر می‌گردد. باید در تحرک افراد و جلوگیری از چاقی در جامعه، دگرگونی ایجاد کنیم و باید این کار را در مدرسه انجام دهیم. طرح کوچ(کنترل وزن و چاقی) را با آموزش و پرورش آغاز کرده ایم چون معتقدیم در آن برش از زندگی باید روی شیوه زندگی، تغییر ایجاد کرد و آنها در فضای مجازی بازی می کنند و چیپس و پفک می خورند.
وزیر بهداشت یادآور شد: باید به سمت آموزش عمومی برای تغییر رویکرد در شیوه زندگی و تغذیه برویم. مشکلاتی همچون مصرف فست فودها، غذاهای ناخوش، شیوه زندگی نامناسب و بی تحرکی با ایجاد و توسعه مراکز ناباروری، برطرف نمی شود البته باید این مراکز را با حداقل هزینه و گرفتاری برای مردم فراهم کنیم. یک نفر نباید کار و زندگی‌اش را رها کند و برای دریافت خدمات، آواره مراکز استانها شود.
نمکی تاکید کرد: باید حداقل برای نیروهای خودمان، زندگی با کودک را تسهیل کرده و اگر همکار ما باردار بود، کابوس ایجاد نکنیم که او با این بچه چه خواهد کرد. تسهیلاتی ایجاد کنیم که بچه داری شان را مادرانه ادامه دهند و زندگی شان دچار دغدغه نشود. از معاون دانشجویی و فرهنگی می‌خواهم که بحث خوابگاه های متاهلی را به عنوان یکی از اصول اصلی، دنبال کنند و ما هم در این زمینه کمک می کنیم.
وی گفت: اجرای سند صیانت از جمعیت نباید کلیشه‌ای باشد. یک کشور گسترده با تنوع اقلیم، فرهنگ، خرده فرهنگ و قومیت ها هستیم و نمی توانیم با یک سند یا کلیشه، کشور را اداره کنیم. در یک قومیت ممکن است نیازی به تشویق و تبلیغ فرزندآوری نداشته باشید و در گوشه دیگری از این کشور، شاید نیازمند آن باشید. در قومیتی که نیازمند تشویق و تبلیغ فرزندآوری نیستید، نیازمند مراقبت بیشتر از زنان باردار هستید و در مناطقی که نیاز به مراقبت های زنان باردار کمتر است، زنان باردار به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمی کنند و دارای پزشکی خصوصی است که معاینات دوره ای را انجام می دهد و هماهنگ می کند که 9/9/99 فرزندش با سزارین به دنیا بیاید.
وزیر بهداشت ادامه داد: سند ملی باید قابلیت انعطاف داشته باشد. باید به استانها اجازه دهیم متناسب با فرهنگ، اقلیم، اقتصاد و گویش آن منطقه بتوانند این سند را اجرایی کنند و باید حتما به استانها امکان انعطاف بدهیم و برخی حرف ها را نمی شود در یک منطقه گفت. یادم است زمانی سازمان جهانی بهداشت در مورد پیشگیری از بیماری ایدز بر روی آموزش استفاده از وسایل پیشگیری از روابط جنسی خطرآفرین در مدارس تاکید داشت اما این کار را نکردیم و مبتنی بر فرهنگ، اقلیم و اعتقادات مردم ایران آموزش‌ها را مطرح کردیم.
نمکی اظهار داشت: سقط‌های قانونی اگرچه باید به حداقل برسند و آموزش افرادی که نمی خواهند بچه ای را سقط کنند و این سقط از روی عدم آگاهی او رخ می دهد را باید افزایش دهیم اما در سال، تعداد قابل توجهی سقط‌های غیرقانونی داریم. آیا تمسک به شیوه قضایی راه حل است؟ خیر. آیا فردی که باردار شده و اگر این ختم بارداری اتفاق نیفتد یک ناهنجاری سنگین اجتماعی ممکن است پشت آن باشد؟ این را باید چگونه مدیریت کرد؟
وی گفت: علاوه بر اقتصاد، مولفه فرهنگ در بارداری موثر است. اگر به مولفه های فرهنگی توجه نکنیم، چه در خانواده‌های فقیر و چه در خانواده های غنی، ره به جایی نمی بریم. در کشور ما از قبل از ورود اسلام، ولنگاری فرهنگی معنی و مفهوم نداشته است. چرا به فرزندان مان نمی گوییم قبل از اسلام هم برهنگی و ولنگاری جزیی از فرهنگ ایران نبوده است. در کدام قوم ایرانی برهنگی می بینید؟ هیچ کجا. اعتقاد دارم که به این نسل جفا کرده ایم که فرهنگ غنی را به او انتقال ندادیم و فکر کرده ایم هنر کرده ایم. وقتی بی خویشتنی را به فردی تحمیل کردیم، ماهواره و فرهنگ غرب می تواند او را جذب کند مثل برخی از کانال‌ها که برخی را به ابتذال کشیده اند.
وزیر بهداشت تصریح کرد: عزیزان من توجه کنید که منشا سقط های جنین کجا است. آیا تمسک و توسل به قانون برای سقط های غیرقانونی در مطب دکتر فلانی، جای سقط را به زیرپله یا خانه های مخفی نخواهد برد؟ آیا مرگ و میر نوزادان بالاتر نخواهد رفت؟ به عنوان وزیر بهداشت و مسئول سلامت مردم می گویم که آیا همه سقط ها را می شود با ابزار قانون و قوه قضاییه جمع کرد؟ از مطب های سقط غیرقانونی به محل های غیربهداشتی با افزایش مرگ و میر نخواهند رفت؟ عده ای شومن با دروغ اذهان عمومی را فریب می دهند نگذارید این اتفاق بیفتد. ما مسئولیم و باید حرف بزنیم و بگوییم که اگر این میزان باروری یا حاملگی ناخواسته در کشور وجود دارد، وابسته به سقط نیست و وابسته به این پدیده نیست و ریشه فرهنگی دارند. چه می‌کردید در این سالها؟ کجا بودید؟ آنهایی که می گفتند اگر 10 دقیقه صدا و سیما را به شما بدهند همه را دگرگون می کنیم، کجا رفتید؟ چرا اینگونه شد؟ چرا به اینجا رسیدیم؟
وی یادآور شد: باید به حل مشکل سوء تغذیه کمک کنیم. الان جیره خانوار، جیره کافی نیست. انسانهایی که گوشت مصرف می کنند، کمتر هستند و مادرانی که در طول مدت بارداری باید پروتئین مصرف کنند، کم هستند و روز به روز هم کمتر می شوند. در این سالها هم رشد اقتصادی داشته‌ایم اما رشد فقرزدا نداشته ایم که یکی از اشکالات رشد اقتصادی ما است. طبقات فقیر، فقیرتر می شوند. تقاضای بنده از معاونت بهداشت و سازمان غذا و دارو این است که روی مکمل ها کار کنید و نگذارید خانه بهداشت بدون مکمل، قرص آهن و سایر مکمل ها برای زنان باردار بماند چون نوزاد و مادر در خطر هستند و روز به روز هم به دلیل بنیه اقتصادی کمتر، از مکمل ها می زنیم و می گوییم که نمی شود فلان دارو را قطع کرد اما مکمل را می شود قطع کرد که این جفا و ظلم است.
وزیر بهداشت تاکید کرد: باید در خانه بهداشت، قرص آهن و مکمل برای زن باردار و نوزاد تازه متولد شده، وجود داشته باشد. سوء تغذیه در کشور عامل بسیار مهمی است. سفری به مرادآباد چابهار داشتم و به یک مرکز بهداشتی و درمانی رفتم دیدم که زن باردار 7 ماهه ای آمده و قطعا هموگلوبین او زیر 5 و 6 بود و نای راه رفتن نداشت. نمی توان به او گفت که روزی دو سیخ کباب و جیگر بخور چون در عمرش ندیده اما وقتی در مراکز ما قرص آهن و مکمل وجود داشته باشد دغدغه و دلهره نداریم.
نمکی تاکید کرد: تا زمانی که مشکل کشور در برخی بخش‌های دیگر حل نشود، سقف ارتفاع ما در رشد جمعیت، بلند نیست. تا زمانی که مشکل اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم را حل نکنیم نمی توانیم به رشد جمعیت امیدوار باشیم. متاسفانه شرایط همانند زمان ساسانیان شده که فقط افرادی می توانند درس بخوانند که جزء متمولین کشور هستند. شهریه یک بچه در مقطع ابتدایی چقدر است؟ کلاس های کنکور چه خبر است؟ روزی روستازادگان صاحب عقل به وزیری پادشاه رفتند امروز مگر می شود یک روستازاده در رشته های لوکس کشور تحصیل کند؟ امکان ندارد.
وزیر بهداشت افزود: شعارهای توخالی به جایی نمی‌رسد. اختلاف نظری که با مشاور عالی داشتم در این حرف‌ها بود که برای چه همه تیرها را به سمت وزارت بهداشت سیبل می‌کنید؟ ما متولی سلامت مردم هستیم و متولی معیشت، مسکن و بهداشت روان مردم هم نیستیم.
وزیر بهداشت خطاب به روسای دانشگاه ها گفت: منابع مالی برای بحث جمعیت باید در این حوزه هزینه شود. تکلیف شرعی به دلیل دغدغه مقام معظم رهبری و تکلیف قانونی به دلیل ابلاغ بنده، این است که اعتبارات این بخش باید در همین زمینه هزینه شود و اگر در مواردی منابع کافی نبود منعکس کنید که ما منابع را فراهم کنیم.
