سریال «دادستان» مصداق نقد درون‌گفتمانی است

به گزارش حلقه وصل؛ «عماد افروغ» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه درباره سریال «دادستان» و تاثیرات آن در جامعه  گفت: بدون آن که بخواهم وارد ارزیابی فنی بشوم، سریال دادِستان به نظر من دارای مضمونی مسئله مند و مبتلا به جامعه است. کسانی که با نیازهای حداقلی و طبیعی خود دست و پنجه نرم می کنند و کسانی که درد عدالت و انقلاب اسلامی و آرمان عدالت خواهانهٔ آن را دارند حس می کنند که ما دچار چه بی توجهی ها و فاصله ها و شکاف هایی شده ایم.

آن چه بعضاً در جمهوری اسلامی اتفاق می افتد (در قالب سیاست ها و رفتارها) الزاماً نسبتی با گفتمان انقلاب اسلامی ندارد. سال ۸۲ بنده مفهومی را با مرور بر اتفاقات و مصلحت اندیشی های کاذب و خلط های فاحش و توجیحات ناروا و برای دفاع از گفتمان انقلاب اسلامی تحت عنوان نقد درون گفتمانی طرح کردم. به این معنا و با این نیت که ما از انقلاب اسلامی و گفتمان انقلاب معیار نقدی برای ارزیابی سیاست ها و رفتارهایی به دست دهیم  که  سنخیتی با انقلاب اسلامی ندارد.

با این معیار می توان سره از ناسره کرد و به دفاع از سره ها نیز پرداخت. سیاست هایی که همخوان با گفتمان انقلاب اسلامی و اهداف آزادی خواهی و حریت، عدالت خواهی و اخلاق مداری آن است مورد تایید است، اما فاصله گیری و تعارض ها باید نقد شود. اگر نقد نشود گفتمان رقیب می آید و به حیثیت و هیمنهٔ انقلاب اسلامی که ریشه در  تاریخ، هویت و خواسته های دینی مردم دارد آسیب وارد می کند.

«دادستان» مصداق نقد درون‌گفتمانی است

وی در ادامه تاکید کرد: سریال «دادستان»  به لحاظ مضمون یکی از مصادیق نقد درون گفتمانی و در برهه ای خاص است، که حتی در صحنه ها و محاوراتی به برخوردهای احساسی و سطحی و بعضاً سفارشی و کاسبکارانه و به مثابهٔ پلی برای قدرت و در نتیجه ثروت و البته با ظاهری عدالت خواه نیز طعنه می زند. هر کسی که عَلَم عدالتخواهی را بلند کند الزاماً به معنای آن نیست که آن درک عمیق و ظریف مورد انتظار از عدالت و گفتمان انقلاب اسلامی را دارد.

«دادستان» چالش‌های عدالتخواهی در ایران را به خوبی فهم کرده است

افروغ به نکات مثبت سریال اشاره کرد و گفت: نکته دیگر متن محاورات این سریال است. محاورات این سریال، مفاهیم را به خوبی و به دور از ذهنیات واهی و عدم فهم واقعیت، منتقل می کند. به یکی از  اعضای خانواده منتقل کردم که فردی (یا افرادی) که متن محاورات را نوشته است، قطع نظر از برخی محاورات بعضاً شعاری، معلوم است موضوع را خوب می شناسد، درد آشنا و صاحب قلم است و ظرافت های ماجراها، ادعاها و چالش های عدالتخواهی در ایران را خوب فهم کرده است. می داند چه موانع و کاستی هایی وجود دارد و چه طرفداری های بعضاً ناسالمی ممکن است وجود داشته باشد. سریال «دادستان» هم مسئله مند است و به لحاظ سوژه قابل دفاع است و هم به لحاظ متن حاکی از یک آشنایی عمیق با مسئله و جوانب مختلف آن است.

کارنامه خوبی در عدالت اجتماعی نداریم

وی ادامه داد: به هرحال متاسفانه اتفاقاتی که شاهدش هستیم و  سراغمان آمده و کاستی هایی که با آن دست و پنجه نرم می کنیم همگی  ریشه در فاصله گیری از انقلاب اسلامی دارد. اگر این انقلاب را فهم می کردیم و توجه عملی بیشتری به اهداف و ارزش هایش می کردیم این فاصله ها را نداشتیم. یکی از فاصله ها مربوط به آرمان عدالتخواهی انقلاب است. کارنامه خوبی در خصوص عدالت اجتماعی نداریم. یکی از اهداف درخشان و جاذب انقلاب اسلامی عدالتخواهی است که متاسفانه به دلیل برخی مصلحت اندیشی هایی که از نظر بنده به هیچ وجه موجه نبوده است مغفول واقع شده است.

جای سریال‌هایی مثل «دادستان» در تلویزیون خالی است

در مورد سوژه اصلی این سریال نیز که مربوط به یکی از نمایندگان یا حتی برخی از نمایندگان مجلس است، تنها نمایندگان مجلس و یا افرادی که سابقه نمایندگی داشته اند شهوداً درک می کنند تا چه اندازه لابی به تصویر کشیده شده صحت دارد.

افروغ درباره ساخت این دست سریال ها و تداوم ساخت آن گفت: جای این سریال ها خالی است، امیدوارم ساخته و بدون سانسور پخش بشود. البته به ورطه تکرار نیافتد. سریال خلاقیت و نوآوری  و به روز بودن خاص خودش را می طلبد.

وی درباره مباحث فنی سریال تاکید کرد: من وارد ارزیابی فنی نمی شوم. ممکن است نقدهایی هم داشته باشم، اما ارزیابی فنی کار را باید به اهلش سپرد. اما کارهای آقای ده نمکی یک تم تکراری خاص دارد که اگر این تم خاص تکرار نشود از نظر بنده بهتر است. چون این تم خاص هیچ ربطی به سوژه و متن فیلم و سریال ندارد، شاید به قول سینمایی ها به خاطر جاذبه های بصری اثر باشد. 

باید مراقبت کرد از سریال بهره‌برداری سیاسی و جناحی نکنند

افروغ در ادامه درباره تاثیرگذاری سریال در جامعه امروز گفت: سریال «دادستان» حاکی از یک آرمانخواهی و مطالبهٔ عدالتخواهی است و می تواند در راستا و ذیل گفتمان انقلاب اسلامی حساسیت بجا و مورد انتظاری در جامعه ایجاد کند. در ذیل گفتمان انقلاب اسلامی یک جریان مطالبه گری را دامن می زند و بسط و نشر می دهد و این خوب است.  فقط نکته اینجاست که باید مراقبت شود دیگران بهره برداری سیاسی و جناحی نکنند. من این هشدار را می دهم با شناختی که حتی از رسانه ملی دارم ممکن است رسانه ملی از این سریال ها بهره برداری سیاسی و جناحی کند. جای این نگرانی وجود دارد که از این مطالبات پاک و ناب که مربوط به گفتمان انقلاب اسلامی است بهره برداری جناحی شود.

اگر شعارهای انقلاب را مرور کنند مخالفتی با «دادستان» نخواهند داشت

وی دربارهٔ انتقادهایی که به سریال صورت گرفته است، گفت: در جریان این انتقادها نیستم، اما مخالفت با فساد و تبعیض جزء ارزش های وجودی هر انسانی است. حتی به نظرم اگر کسی انقلاب اسلامی را بشناسد و سابقه حضور در انقلاب را داشته باشد یا شعارهای انقلاب را مرور کند مخالفتی با این گونه سریال ها نخواهد داشت. چون حداقل آن است که  یادآور خاطره و یک نوستالژی است.

جای سریال‌های انتقادی و حقیقت‌گرا در تلویزیون خالی است

وی تاکید کرد: جای این سریال ها در تلویزیون که ادعاهای خاصی دارد، خالی است. تلویزیون هم به این مباحث توجه نکرده است. هرچند گاهی این مضامین را در برخی از فیلم های سینمایی شاهد بوده ایم که از تلویزیون پخش شده است. ممکن است برخی مفاهیم متعالی را تلویزیون کار کرده باشد، نمی خواهم از دایره انصاف خارج شوم، اما جای سریال هایی که انتقادی و حقیقت گرا باشند و رک و صریح و البته با رعایت موازین اخلاقی و آداب قضیه به هدف بزنند بسیار خالی است.

«دادستان» به دردهای مردم توجه کرده است

وی با بیان اینکه ما کارنامه درخشانی در بحث عدالت نداریم، تصریح کرد: اگر کسی منکر این قضیه است رجوع کند به خواسته های مردم در پیمایش های ملی و داده های عینی. بیش از ۷۸ درصد مردم، مشکلات را اقتصادی می دانند و ۸۱ درصد معتقدند نارضایتی اقتصادی باعث برخی رویدادها و اعتراضات جمعی سال های اخیر شده است. معلوم است که مردم چه حس و حالی نسبت به مطالبه عدالت و برعکس نسبت به بی عدالتی دارند. در این سریال روی مطالبه عدالتخواهی و فساد اقتصادی و جریان عدالتخواهی انگشت گذاشته شده  و به انقلاب  و دردهای مردم توجه شده است.

وی در پایان گفت: اما نکته حائز اهمیت اینکه آقای ده نمکی باید مراقب باشد از این دغدغه ها بهره برداری جناحی نشود. بحث عدالتخواهی جناح برنمی دارند و مربوط به گروه ها و اقشار مختلف مردم است. حتی اگر افراد در حال حاضر و در ظاهر چندان گرایشی به عدالتخواهی نداشته باشند، باید دلایل و علل آن را واکاوی کرد. حداقل آن که برخی از این افراد در گذشته گرایشی به عدالتخواهی داشته اند و این سریال ها حکم یک یادآوری خواهد داشت.