بازار میلیارد دلاری پرنده‌های بدون سرنشین به دنبال فروشندگان تازه نفس/ ارتش انگلستان هم سراغ کپی کردن از دکترین پهپادی ایران رفت +عکس

به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، پهپادهای مسلح این روزها در چندین نقطه از جهان، خصوصا غرب آسیا و شمال آفریقا در حجم بالایی مشغول فعالیت های نظامی و اطلاعاتی هستند و در چند سال گذشته در بسیاری از منازعات این مناطق، یکی از ستون های اصلی برای طرفین درگیری محسوب می شدند. آخرین مورد در این خصوص، مربوط به جنگ قره باغ و پهپادهای بیرقدار ساخت ترکیه و برخی پرنده های انتحاری اسراییلی بود که به خدمت ارتش جمهوری آذربایجان درآمده و توانستند در پیشروی آذری ها در این جنگ نقش داشته باشند.

اگرچه بیرقدار تنها پهپاد مسلح حال حاضر جهان نیست و با توجه به تنوع استفاده از تجهیزات ساخت کشورهای مختلف، یک پرنده بومی نیز برای ارتش ترکیه محسوب نمی شود ولی یکی از گزینه های تقریبا ارزان قیمت در بازارهای امروز جهان است که می تواند حجم زیادی از کارهای مورد نیاز یک پرنده بدون سرنشین شناسایی یا رزمی را به انجام برساند.

نتایج حضور پهپادهای ارزان قیمت و موثر آنقدر برای ارتش های غربی که عمدتا از ساختار فعلی خود راضی نیستند، قابل توجه بوده که حتی مقامات انگلیسی اعلام کرده اند که قرار است بر اساس پروژه ای که برای ارتش این کشور بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ اجرایی می شود به سمت توسعه پهپادهای مسلح ارزان قیمت بروند. این تغییر مسیر به دلیل برآوردهایی است که نشان می دهد پهپادی مثل بیرقدار، بین ۱ تا ۲ میلیون دلار قیمت دارد (البته نمونه های مدرن تر ایرانی، قیمتی به مراتب کمتر از این دارند) اما پهپادی مثل ام کیو ۹ ریپر که گونه ای از آن توسط انگلیس خریداری شده بهایی در حدود ۲۰ میلیون دلار دارد.

این اقدام جدید ارتش مشهوری چون انگلستان، اهمیت توجه به پهپادهای ارزان و کارآمد را جدی تر از قبل عیان می کند. اما خوب است قبل از تشریح این موضوع، به سوال مهمی پاسخ داده شود که آیا ترکیه آغاز کننده بحث توسعه پهپادهای مسلح ارزان قیمت در جهان بوده است؟

ایران و ارزان سازی یک مفهوم لوکس غربی

اگر بخواهیم به صورت کلی به مفهوم پرنده های بدون سرنشین مسلح نگاه کنیم باید بگوییم که ایالات متحده آمریکا به نوعی آغاز کننده این مسیر بوده و واژه پهپاد و بحث شلیک موشک از پرنده های بدون سرنشین با پرنده MQ-۱ پردیتور در جهان شناخته شد. اما در جمهوری اسلامی ایران تلاش ها برای توسعه پرنده های بدون سرنشین مسلح در فازی دیگر و بر اساس تفکری متفاوت به پیش رفت. امروزه در یک میدان جنگ شما یا با فضایی طرف هستید که خبری از توان ضد هوایی خاصی نیست یا با یک فضای حفاظت شده برای مقابله با هواگردها رو به رو هستید.

در یک فضای حفاظت شده شاهد بودیم که پرنده ای مثل MQ-۹ آمریکایی نیز در جایی مثل یمن با حداقل سیستم های دفاع هوایی، در چندین مورد سرنگون شده است. اگر هم فضای مورد نظر خالی از دفاع هوایی باشد و برای نمونه در خصوص درگیری با یک کارتل مواد مخدر یا یک گروه تروریستی، مثلا تروریست های مستقر در خارج از مرزهای شمالغرب یا جنوب شرق ایران، صحبت می کنیم اصولا نیازی به پرنده های بدون سرنشین انچنان گران قیمت نیست.

پهپاد بیرقدار ساخت ترکیه

در عین حال با داشتن پهپادهای ارزان قیمت در تعداد بالا به راحتی می توان یک حمله فوجی را آغاز کرد و با از دست دادن تعمدی تعدادی از پرنده ها، پدافند دشمن را مشغول کرد تا سیستم های تسلیحاتی اصلی از راه رسیده و ضربه اصلی را وارد کنند. این توانایی می تواند هزینه تمام شده یک عملیات رزمی را نیز شدیدا کاهش دهد.

در جمهوری اسلامی ایران توسعه پرنده های بدون سرنشین مسلح با شاهد ۱۲۹ تبدیل به یک مسئله جدی و با اولویت بالا شد. در حال حاضر آمار دقیق و مشخصی از هزینه ها و قیمت تمام شده این پرنده وجود ندارد ولی با توجه به برخی شباهت ها بین آن و نمونه های ساخته شده در کشور همسایه، می توانیم قیمتی در حدود ۱ تا ۳ میلیون دلار - بسته به مدل مجهز به هدایت ماهواره ای یا عادی سری شاهد ۱۲۹ - را برای عرضه این محصول در بازارهای جهانی در نظر داشته باشیم. این رقم همچنان در مقایسه پرنده های بدون سرنشین گران قیمت جهان مثل ریپر یا MQ-۱C رقمی بسیار کمتر است.

البته توجه داشته باشیم که پهپاد شاهد ۱۲۹ ایرانی در اصل در سال ۱۳۹۰ در رزمایش های سپاه پاسداران شرکت کرده بود و در حقیقت به وضعیت عملیاتی رسیده و در نهایت در سال ۱۳۹۲ وارد خدمت شد. این در حالی است که بیرقدار ترک ۶ سال پیش وارد خدمت شده است.

مدل اولیه پهپاد شاهد ۱۲۹

پهپاد شاهد ۱۲۹ مجهز به هدایت ماهواره ای

اما وقتی به ایران نگاه می کنیم متوجه می شویم که گزینه های ارزان قیمت و در عین حال مسلح موجود در ایران در سالهای اخیر توسعه بیشتری نیز پیدا کرده اند. اگر بخواهیم در این زمینه صحبت کنیم شاید یک گزینه خوب ابابیل ۳ است. پهپادی که در اواخر دهه ۸۰ شمسی با تصویر برداری از ناوهواپیمابر آمریکایی در خلیج فارس بسیار مشهور شد و سالها نیز در نقش شناسایی در میدان عمل ظاهر شد ولی اخیرا مدل مسلح آن که به دو تیر بمب دورایستا و مینیاتوری قائم مجهز شده بود رونمایی شد.

گزینه ابابیل ۳ مسلح یک طراحی کاملا ساده با قابلیت تولید انبوه بسیار سریع تر و ارزان تر از نمونه هایی در کلاس شاهد ۱۲۹ یا بیرقدار دارد و در عین حال در گزینه های عملیات های ضد تروریستی یا مقابله با گروه های خرابکاری یا قاچاقچی مواد مخدر گزینه ای ساده، ارزان قیمت و در عین حال موثر است.

پهپاد ابابیل ۳ مجهز به بمب هدایت شونده قائم

گزینه جالب دیگر ایران در این بخش پهپاد شاهد ۱۳۳ است که یک پرنده بدون سرنشین کوچک با الگو برداری از شاهد ۱۲۹ است و توان حمل دو بمب هدایت شونده کوچک را دارد. نمونه دیگر نیروهای مسلح در این کلاس پهپاد سری مهاجر ۶ است که از نظر میزان حمل بمب های هدایت شونده مینیاتوری تفاوتی با کلاس شاهد ۱۲۹ نداشته و می تواند ۴ بمب را با خود حمل کند و در عین حال به دلیل طراحی ساده تر بدنه مشخصا از قیمت بسیار پایین تری برخوردار است.

پهپاد مهاجر ۶

همانطور که در بالا اشاره شد، ساقط شدن برخی از پهپادهای بیرقدار مشخص شد که اصولا چیزی به اسم ساخت ترکیه در این پهپاد وجود نداشته و تقریبا تمام بخش های اصلی این پرنده بدون سرنشین از موتور تا سیستم اپتیکی و بخش های کنترلی، همه و همه ساخت کشورهای اروپای غربی، کانادا و آمریکا بوده است. این در حالی است که ایران از زمان آغاز بحث پرنده های بدون سرنشین در تحریمی سخت قرار داشته که هر روز نیز سنگین تر شده اما در عین حال هر روز نیز بر دستاوردهای کشور ما در این بخش اضافه شده است.

بخش های مختلف پهپاد بیرقدار که هر کدام ساخت یک کشور است

موضوع دیگری که نشان می دهد کشورمان اولین قدرت مهم پهپادی در جهان است که به سمت پرنده های بدون سرنشین ارزان قیمت اما موثر رفته است، روند پیشرفت گروه‌های مقاومت فلسطینی در نوار غزه و لبنان است که آخرین نمونه آن، در رزمایش هفته گذشته این نیروها نمایان شد و بازتاب فراوانی در رسانه‌های منطقه‌ای داشت و نشان داد این گروه ها با مشاوره ها و کمک های کشورمان؛ چه پیشرفتی در این حوزه داشته اند.

یکی از تصاویری که پس از این رزمایش، مورد توجه کارشناسان نظامی و تحلیلگران منطقه ای قرار گرفته، رونمایی از پهپاد انتحاری جدید رزمندگان فلسطینی است که نشان می دهد آنها نیز وارد این رقابت و مرحله مهم از هماوردی نظامی شده اند.

این پهپاد بسیار ساده، کوچک و ابتکاری که در ساخت آن احتمالا از چوب و فوم استفاده شده و حاوی یک موتور کوچک و حدود ۵ کیلوگرم مواد منفجره بوده در نگاه اول شاید چندان مهم و کاربردی به نظر نمیرسد.   اما استفاده از این چنین تسلیحات ساده و ارزان قیمتی بیشتر به منظور تحمیل هزینه سنگین به دشمن صهیونیستی به منظور مقابله با این تسلیحات به وسیله موشک‌های بسیار گران قیمت خواهد بود.

در واقع ساخت و استفاده عملیاتی از چنین پهپادی و یا حتی برخی نمونه‌های راکت‌های القسام که حتی کمتر از ۱۰۰ دلار برای نیروهای فلسطینی هزینه در بردارد اما در صورتی که به سمت مناطق اشغالی شلیک شود پدافند هوایی رژیم صهیونیستی ناچار به استفاده از موشک‌های گرانقیمت سامانه گنبد آهنین برای رهگیری آنها خواهد بود و در گذشته نیز شاهد این بوده ایم که برخی پرتابه‌ها از سد دفاعی این سامانه پدافندی نیز عبور کرده و در صورت شلیک پر تعداد و چند ده تایی این راکت و پهپادها، سامانه پدافندی دشمن اصطلاحا Out Number شده و دیگر موشکی برای مقابله با تهدیدات نخواهد داشت.

چنین راهبردی که از سالها قبل توسط جمهوری اسلامی ایران در نیروهای مسلح کشورمان و یگان های مقاومت در منطقه، پیگیری و اجرایی شده، حالا توسط ارتش های مهم غربی نیز مورد استفاده قرار می گیرد و می توان مطمئن شد ایده استفاده از پهپادهای مسلح ارزان قیمت، نه از ترکیه و بیرقدار و بلکه در اصل از ایران آغاز شده و این بحث در کنار تبدیل کردن قایق بلید رانر به یک گونه مراقبتی و نظامی، دومین کپی رسمی اروپایی ها از روی ابتکارات دفاعی کشورمان است.