به گزارش حلقه وصل، یکی از ارکان سیاست خارجی رژیم صهیونیستی از دیرباز افزایش ارتباط با کشورهای قاره سیاه است که از گذشته به‌عنوان ذخایر غنی معادن الماس و سرزمین‌های بکر کشاورزی و منابع و کانی‌های زمینی و زیرزمینی معروف بوده است. تل‌آویو طی سالهای گذشته تلاش کرده با تمام ابزارهای ممکن و پتانسیل‌های سیاسی و دیپلماتیک، دامنه نفوذ خود را میان کشورهایی که همچنان در برابر رابطه با رژیم صهیونیستی مقاومت می‌کنند گسترش دهد. گرچه فتنه‌های داخلی و فشار بر افکار عمومی و حاکمان کشورهای آپارتاید آفریقایی از مهمترین عوامل تأثیرگذاری سیاست اسرائیل در آفریقا بوده، اما طی سالهای گذشته و با بهبود مناسبات امنیتی رژیم صهیونیستی با تعدادی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی، پتانسیل این کشورها نیز در راستای آغاز مناسبات رژیم صهیونیستی با کشورهای آفریقایی به‌کار گرفته شده است. در این مقاله به بررسی اهداف رژیم صهیونیستی در نفوذ به آفریقا، ابزارهای منطقه‌ای تل‌آویو برای گسترش این نفوذ و بررسی تفصیلی حضور شرکتهای تجاری و امنیتی رژیم صهیونیستی در قاره سیاه می‌پردازیم.
فصل دوم: مناسبات رژیم صهیونیستی با آفریقا به‌تفکیک کشورها
در فصل قبل به‌صورت کلی اهداف راهبردی رژیم صهیونیستی و روابط حسنه این رژیم با برخی دیکتاتوری‌های حاکم در آفریقا مطرح شد، در این بخش از مقاله جزئیات مناسبات راهبردی رژیم صهیونیستی به‌تفکیک کشورهای مهم آفریقا و منافع اختصاصی هر کدام از این کشورها برای تل‌آویو بررسی خواهد شد:
نیجریه؛ بزرگترین شریک تجاری آفریقایی رژیم صهیونیستی
نیجریه گرچه از گذشته مناسبات گرمی با رژیم صهیونیستی با رژیم صهیونیستی داشته، اما این روابط از زمان روی کار آمدن «محمد بخاری» رئیس‌جمهور کنونی نیجریه در حاکمیت این کشور در سال ۲۰۱۵ اندکی با تنش مواجه شده است. نیجریه در برخی موارد در محافل بین‌المللی به‌نفع آرمان فلسطین رأی می‌دهد، البته این کشور مشکل خاصی در هم‌گرایی و همکاری‌های تجاری با رژیم صهیونیستی نیز ندارد، به‌عنوان مثال وزیر خارجه نیجریه در دسامبر ۲۰۱۶ در کنفرانس کشاورزی ویژه کشورهای آفریقای غربی در سرزمین‌های اشغالی که در قدس شریف برگزار شد شرکت کرد.
نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور قاره آفریقا است که به‌دلیل تنوّع فراوان قومی و نژادی طی چند سال گذشته شاهد درگیری‌های زیادی بوده است. تاریخ اولین سکونت در این کشور به ۹ هزار سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد، با این حال در سده ۱۹ میلادی این کشور مستعمره بریتانیا شد تا اینکه در سال ۱۹۶۰ دوباره استقلال خود را به دست آورد. پس از استقلال در دوره‌های مختلف گرفتار حکومت‌های نظامی شد. سرانجام در سال ۱۹۹۹ برای نخستین بار انتخابات آزاد در این کشور برگزار شد.
این کشور از غرب با بنین، از شرق با چاد و کامرون و از شمال با نیجر همسایه است. در جنوب این کشور خلیج گینه، بخشی از اقیانوس اطلس، قرار گرفته است. آب‌وهوای استوایی باعث پیدایش جنگلهای متراکم و انبوه، در شرق، غرب، و جنوب این کشور شده است. میانگین دمای سالانه، ۳۲ درجه سانتی‌گراد، همراه با رطوبت فراوان است.
رئیس‌جمهور نیجریه هم رئیس حکومت است و هم رئیس دولت. رئیس‌جمهور با رأی مردم برای دوره‌ای چهارساله انتخاب می‌شود که قابل تمدید برای دوره دوم نیز هست. نظام قانونگذاری این کشور از دو مجلس تشکیل شده است: شورای ملی با ۱۰۹ کرسی که با رأی مردم برای دوره‌ای چهارساله انتخاب می‌شوند. گودلاک جاناتان، رئیس جمهوری در سال ۲۰۱۱ به قدرت رسید.
همان‌طور که گفته شد کشور نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا بوده و این با توجه به منابع تولیدی و اقتصادی و همچنین ثروت عظیم نفت در ارتقای موقعیت منطقه‌ای آن تأثیر بسزایی دارد. نیجریه با دارا بودن سه مؤلفه مهم ثروت، جمعیت و قدرت نظامی در منطقه غرب آفریقا اهمیت استراتژیک قابل توجهی برای رژیم صهیونیستی دارد. وجود منابع غنی زیرزمینی، جنگلهای انبوه، وسعت زیاد و جمعیتی حدود ۱۶۰ میلیون نفر و ارتش نیرومند موجب شده تا این کشور نقشی مهم و استراتژیک در قاره آفریقا به‌عهده گیرد، تا جایی که به‌عنوان غول آفریقا مشهور شده است.
شروع مناسبات رژیم صهیونیستی و نیجریه به دهه ۱۹۶۰ یعنی سالهای بعد از استقلال نیجریه بازمی‌گردد. البته بعد از شکست اعراب در جنگ ۱۹۷۳ بنا به درخواست عبدالناصر روابط نیجریه با رژیم صهیونیستی به‌حالت تعلیق درآمد، هرچند روابط سیاسی نیجریه با اسرائیل برای سالها قطع شد، اما روابط نظامی و اقتصادی بین دو طرف برقرار بود. این شرایط تا سال ۱۹۹۳ ادامه داشت، در این سال بنا به درخواست رژیم صهیونیستی روابط دوجانبه آغاز شد و سفارتخانه رژیم صهیونیستی در نیجریه و سفارتخانه نیجریه در تل‌آویو مجدداً بازگشایی شدند.
آغاز همکاری‌های جدی دو طرف به زمان روی کار آمدن اوباسانجو در نیجریه بازمی‌گردد، در سال ۲۰۰۰ و بعد از پیروزی اوباسانجو در انتخابات ریاست‌جمهوری نیجریه از آنجایی که این کشور در بسیاری از زمینه‌ها با مشکلات عدیده‌ای دست به گریبان بود، برای رهایی از این وضع دست به دامان کشورهای غربی، آمریکا و رژیم صهیونیستی شد.
در سال ۲۰۰۶ اولین گردهمایی تجار و بازرگانان اسرائیل و نیجریه در ابوجا پایتخت نیجریه برگزار شد، در همین سال وزرای امور خارجه دو طرف یادداشت تفاهمی را امضا کردند که بر اساس آن موظف به حمایت از طرف مقابل در مجامع بین‌المللی بودند.
در سال ۲۰۱۳ گودلاک جاناتان به‌عنوان اولین رئیس جمهور نیجریه وارد تل‌آویو شد و با مقامات این بلندپایه رژیم صهیونیستی از جمله بنیامین نتانیاهو و شیمون پرز گفتگو کرد. در این سفر چندین توافقنامه سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی به امضای مقامات دو طرف رسید.
«موشه رام» کلیدواژه نفوذ رژیم صهیونیستی در دولت نیجریه است. وی سفیر رژیم صهیونیستی در این کشور بوده است. رام متولد ۱۹۴۶ است. وی از سال ۱۹۶۳ به‌مدت ۳ سال جزو نیروهای یگان ضربت ارتش رژیم بود، سپس وارد دانشگاه قدس اشغالی و در رشته علوم سیاسی شاخه خاورمیانه به تحصیل مشغول شد. رام از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۰۷ به‌مدت ۳۰ سال در کشورهای مختلف جهان از جمله نپال، فیلیپین، آمریکا و چین به فعالیتهای سیاسی و جاسوسی مشغول بود. در سال ۲۰۰۷ وی به‌عنوان سفیر اسرائیل در نیجریه انتخاب شد و نقش مهمی در ارتقای سطح روابط دوجانبه بین رژیم صهیونیستی و این کشور ایفا کرد.
اقدامات موشه رام نقش مهمی در گسترش نفوذ اسرائیل در نیجریه از یک سو و از سویی دیگر در مجموع غرب آفریقا داشت، بهترین گواه این مدعا فشار دولت نیجریه بر شیعیان این کشور طی چند سال اخیر می‌باشد تا جایی که در راهپیمایی روز قدس سال ۲۰۱۴ ارتش نیجریه در یک اقدام جنون‌آمیز به‌روی راهپیمایان آتش گشود و تعدادی از شیعیان از جمله دو نفر از فرزندان شیخ زکزاکی رهبر شیعیان این کشور به شهادت رسیدند. شیخ زکزاکی نیز از ۳ سال پیش در زندان‌های نیجریه به‌سر می‌برد. همچنین در دی ماه ۱۳۹۳ نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از نیجریه و رواندا به‌خاطر رأی ممتنع به قطعنامه ضداسرائیلی فلسطینی‌ها در شورای امنیت قدردانی کرد.
نیجریه در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری اسرائیل در آفریقا است و میزان تبادلات دو طرف به بیش از چند میلیارد دلار در سال می‌رسد. پایین بودن سطح تخصص کارشناسان نیجریه‌ای و همچنین پایین بودن سطح تکنولوژی در این کشور باعث شده تا بازار ۱۶۰ میلیون نفری نیجریه در سایه تلاش‌های موشه رام به‌روی شرکتهای دولتی و خصوصی رژیم صهیونیستی باز شود و آنها صدها قرارداد با بخشهای مختلف اقتصادی نیجریه منعقد کنند.
شرکتهای صهیونیستی فعال در نیجریه
در سال ۲۰۱۰ شرکت مخابراتی الواریون نیز قراردادی برای گسترش خدمات مخابراتی و اینترنتی با دولت نیجریه منعقد کرد. تعداد شرکتهای صهیونیستی حاضر در نیجریه بالغ بر دهها مورد است که در حوصله این مقاله نیست و ما از ادامه مطلب صرف‌نظر می‌کنیم.
در سال ۲۰۱۲ مقامات نیجریه و اسرائیل یک توافقنامه هوایی برای برقراری پروازهای مستقیم بین ابوجا و تل‌آویو امضا کردند. در زمینه نظامی و امنیتی نیز سطح روابط دو دولت در سطح بالایی قرار دارد، از دهه ۱۹۶۰ تا به امروز رژیم صهیونیستی یکی از بزرگترین تأمین کنندگان سلاح و مهمات و همچنین آموزش ارتشی‌های آفریقا بوده است.
در سال ۲۰۱۲ یک روزنامه نیجریه‌ای فاش کرد که دولت این کشور برای مونیتورینگ ارتباطات اینترنتی شهروندان خود، قراردادی ۴۰ میلیون دلاری با یک شرکت صهیونیستی منعقد کرده است. بر اساس این خبر دولت گودلاک جاناتان با زیر پا گذاشتن حقوق شهروندان خود، مخفیانه تحت عنوان جمع‌آوری اطلاعات و امنیت قراردادی با شرکت صهیونیستی البیت سیستم امضا کرده است.
در سال ۲۰۱۲ اولین مدرسه عبری‌زبان در غرب آفریقا در ایالت ریور نیجریه تأسیس شد. این مدرسه که با حمایت مرکز توسعه آفریقایی اسحاق رابین و با کمک موشه رام ایجاد شد، هدفش آموزش زبان عبری، تاریخ یهود و دیگر علوم مرتبط با این قوم می‌باشد.
همچنین در سفر گودلاک جاناتان به اراضی اشغالی با حمایت لابی صهیونیسم اجازه تأسیس اولین خانه خباد در نیجریه از وی گرفته شد. خباد نام یک جنبش یهودی سنت‌گرا است که به‌صورت خیریه به یاری یهودیان سراسر جهان می‌پردازد. این مرکز در بسیاری از کشورهای جهان بر پا بوده و به‌عنوان یک مرکز حامی یهود به فعالیتهای فرهنگی و مذهبی اشتغال داشته و در خدمت نیازهای جامعه یهودیان است.
کنیا؛ بزرگترین متحد امنیتی رژیم صهیونیستی
کنیا مناسبات ویژه و گرمی با رژیم صهیونیستی دارد. آهارو کیناتا رئیس جمهور کنیا در جریان حضور خود در تل‌آویو پایتخت رژیم صهیونیستی که در فوریه سال ۲۰۱۶ صورت گرفت، بنیامین نتانیاهو را برای سفر به نایروبی دعوت کرد. کنیا در آموزه‌های رژیم صهیونیستی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است تا جایی که تئودور هرتزل نظریه‌پرداز پروژه صهیونیستی ارتفاعات الریفت در کنیا را به‌عنوان یکی از مراکز مورد توجه خود برای تشکیل دولت اسرائیل پیشنهاد کرده بود. اما این پروژه بعد از مدتی به فراموشی سپرده شد. نایروبی، پایتخت، یکی از مهمترین کنیسه‌های یهودی در آفریقا را در اختیار دارد. هیئت دیپلماتیک رژیم صهیونیستی سفارت این رژیم در کنیا را در سال ۱۹۶۳ افتتاح کرده است.
جمهوری کنیا کشوری در شرق آفریقا به‌پایتختی نایروبی است. مومباسا، کیسومو و ناکورو شهرهای مهم آن به‌شمار می‌رود، کشور کنیا به هشت استان تقسیم شده که هر کدام توسط یک استاندار اداره می‌شود. ۷۳ درصد مردم کنیا مسیحی، ۱۹ درصد بومیسم و ۶ درصد مسلمان هستند. زبان‌های رسمی آنان سواحلی و انگلیسی است.
امور سیاسی کنیا در چارچوب نظام سیاسی ریاستی قرار دارد که رئیس‌جمهور هم رهبر کشور و هم رهبر دولت است. قوهٔ مجریه در اختیار دولت است. قوهٔ قانونگذاری میان دولت و مجلس ملی کنیا تقسیم شده است. کنیا در تاریخ ۱۲ دسامبر ۱۹۶۳ میلادی، رسماً از امپراتوری بریتانیا استقلال یافت.
اوهورو کنیاتا رئیس‌جمهور کنیا از سال ۲۰۱۳ به‌عنوان جوان‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ این کشور روی کار است. او با وجود اتهامات مطرح‌شده ضدش در دادگاه لاهه به‌عنوان رئیس جمهور انتخاب شده است.
او از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۲ در دولت کنیا به‌عنوان وزیر دولت محلی بود. او رهبر اپوزیسیون رسمی از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ بود و پس از آن معاون نخست‌وزیر کنیا شد. وی پسر جومو کنیاتا اولین رئیس‌جمهور این کشور است.
سازمان جاسوسی رژیم اسرائیل (موساد)، کنیا را بعد از آفریقای جنوبی ــ در دوره آپارتاید ــ بزرگترین هم‌پیمان اسرائیل در آفریقا می‌داند. کنیا همچنین به‌عنوان مرکز اطلاعاتی و پایگاه اصلی نفوذ اسرائیل در کشورهای شاخ آفریقا و سرچشمه رود نیل مطرح است. مناسبات امنیتی اسرائیل با کنیا به‌صورت رسمی و مداوم به زمان استقلال این کشور از انگلیس قبل از سی سال پیش بازمی‌گردد؛ البته این مناسبات پیش از آن نیز فعال بوده است، به‌عنوان مثال بعد از جنگ شش‌روزه اعراب و اسرائیل که بیشتر کشورهای آفریقایی نیز تعاملات خود با اسرائیل را قطع کردند، کنیا به تعامل خود با این رژیم در بعد تجاری و نظامی ادامه داد و تنها در ظاهر مناسبات دیپلماتیک دو طرف قطع شد.
روابط سیاسی و دیپلماتیک تل‌آویو و کنیا از سال ۱۹۶۳ آغاز شده و در حال حاضر سفارتخانه‌های دو طرف در نایروبی و تل‌آویو فعال است. در سال ۱۹۶۳ گلدا مایر وزیر امور خارجه وقت رژیم صهیونیستی با سفر به کنیا با جومو کنیاتا پدر رئیس جمهور کنونی و رئیس جمهور اسبق کنیا دیدار و گفتگو کرد.
این دیدار اولین گام برای حضور رژیم صهیونیستی در کنیا بود. روابط دوجانبه تا سال ۱۹۷۳ برقرار بود، در این سال بنا به درخواست مصر روابط بسیاری از کشورهایی آفریقایی از جمله کنیا با اسرائیل قطع شد.
در سال ۱۹۸۷ اسحاق شامیر نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی از دولت کنیا خواست تا در برقراری روابط با این رژیم تجدید نظر کند و در نهایت در سال ۱۹۸۹ با سفر موشه آرنز وزیر امور خارجه اسرائیل به کنیا روابط دوجانبه از سر گرفته شد. در این سفر چندین موافقتنامه سیاسی، اقتصادی به امضای مقامات دو طرف رسید.
در سال ۲۰۰۲ و در جریان حمله الشباب به هتل پارادایز در شهر مومباسا، ۱۵ نفر از جمله ۳ صهیونیست کشته شدند، بعد از این حمله بسیاری از جهانگردان صهیونیست، کنیا را به‌سرعت ترک کردند. در سال ۲۰۰۷ و بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری کنیا موجی از آشوب و ناامنی سراسر این کشور را فرا گرفت و طی زدوخورد بین نیروهای دولتی و مخالفان دولت هزاران نفر کشته و یا زخمی شدند. در این زمان رژیم صهیونیستی با اعزام یک هیئت پزشکی و مقداری دارو و تجهیزات پزشکی به کمک دولت کنیا برای مداوای مجروحین پرداخت.
با روی کار آمدن لیبرمن، سطح روابط رژیم صهیونیستی و کشورهای آفریقایی به‌ویژه کنیا رشد چشمگیری پیدا کرد. لیبرمن سعی داشت رژیم صهیونیستی را از انحصار حمایت چند قدرت غربی خارج و پایه‌های نفوذ این رژیم در مناطق مختلف جهان را تقویت کند.
در سال ۲۰۰۹ وزیر اطلاعات کنیا برای دیدار با همتای صهیونیست خود وارد تل‌آویو شد. در این دیدار «جرج سایوتی» به «آهارونویچ» وزیر اطلاعات اسرائیل گفت که نیروهای الشباب در زمان حاضر بر بخش وسیعی از سومالی مسلّطند و این تهدیدی بزرگ برای کنیا به‌شمار می‌رود. وی درخواست کرد رژیم صهیونیستی در جنگ علیه تروریسم کنیا را یاری دهد. به‌دنبال این توافق تیمی از برجسته‌ترین کارشناسان موساد راهی نایروبی شدند و طی یک دوره سه‌ماهه آموزشهایی را به نظامیان کنیایی دادند.
در سال ۲۰۱۰ نیز فرمانده ستاد مشترک کنیا با سفر به اراضی اشغالی خواستار آموزش و تسلیح نظامیان کنیایی توسط ارتش رژیم صهیونیستی شد، به‌دنبال این درخواست اسرائیل با فروش سلاحها و تجهیزات مدرن از جمله هواپیماهای بدون سرنشین به کنیا موافقت کرد. همچنین شرکت صهیونیستی ماگال که در زمینه تجهیزات امنیتی فعالیت می‌کند، چند فرودگاه و بندر این کشور از جمله فرودگاه بین‌المللی کنیاتا در نایروبی و بندر مهم و استراتژیک مومباسا را با جدیدترین تجهیزات امنیتی مجهز کرد.
به این ترتیب اسرائیل آموزش یگان‌های ویژه شبه‌نظامی در پلیس کنیا را تحت عنوان یگان‌های خدمات عمومی به‌عهده گرفت. این گروه روش‌های سرکوب تظاهرات ضددولتی را از عناصر موساد آموختند. اسرائیل همچنین یگان‌های مبارزه با تروریسم را نیز در کنیا آموزش می‌دهد. یکی از مأموریت‌های این یگان، محافظت از رئیس جمهور این کشور در برابر حملات احتمالی است. موساد با یک گروهک نظامی سرّی موسوم به گروه ریکا نیز همکاری داشته است.
در حوزه اطلاعات، ضداطلاعات و جاسوسی نیز، کنیا مهمترین پایگاه موساد در آفریقا است؛ این سازمان تحت پوشش شرکت هواپیمایی العال در کنیا فعالیت گسترده‌ای دارد.
افشاگری ویکی‌لیکس از اسناد محرمانه وزارت خارجه آمریکا نیز نشان می‌دهد که یک دیپلمات آمریکایی در سال ۲۰۰۷ با «تام آمولو» مدیرکل وزارت خارجه کنیا دیدار کرد، آمولو در این دیدار تصریح کرده که کنیا و اسرائیل از سالها پیش مناسبات ویژه و همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی مستحکمی در تمامی ابعاد و سطوح دارند.
هاآرتص به‌صراحت در مقاله‌ای اذعان کرد نایروبی مرکز اطلاعاتی اسرائیل در قاره سیاه است و همچنان تل‌آویو به این کشور به‌عنوان مرکزی برای مبارزه با "تهدیدات تروریستی" روزافزون علیه منافع و اهداف خود در آفریقا نگاه می‌کند. این روزنامه صهیونیستی کنیا را مشتری دائمی سلاح‌های اسرائیل و محصولات امنیتی آن دانست و تأکید کرد که علاوه بر این، تجربه نظامی اسرائیل نیز در سالهای اخیر به این کشور انتقال داده شده است و نظامیان کنیایی آموزش‌های ویژه‌ای را در مناطق اشغالی دیده‌اند و مربیان اسرائیلی نیز با حضور در کنیا به آموزش ارتش این کشور پرداخته‌اند.
اسرائیل با وابسته کردن کنیا به خود در بخشهای مختلف در سال ۲۰۱۰ و ضمن سفر وزیر کشور کنیا، به خواسته نایروبی در مقابله مشترک با شورشیان این کشور پاسخ مثبت داد و آن را خطری برای امنیت ملی کنیا اعلام کرد.