به گزارش حلقه وصل، ایران از همان ابتدای سانحه ساقط شدن هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ اوکراینی که منجر به درگذشت ۱۷۶ نفر شد، تلاش کرد تا با تمامی کشورهای ذینفع در پرونده همکاری‌های لازم را انجام دهد که از این میان ارائه خدمات کنسولی و تسریع در ارائه روادید به کارشناسان برای حضور در کشورمان برای تحقیق در پرونده از جمله این اقدامات بود. موضوعی که با واکنش مثبت و تقدیر برخی کشورهای دیگر مواجه شد.
کانادا از جمله کشورهایی بود که چند نفر از اتباعش در این پرواز حضور داشتند. اما یکی از مسائل مورد توجه و بحث در این اتفاق روابط دیپلماتیک ایران و کانادا بود؛ چراکه تهران و اوتاوا به مدت هفت سال است که در شرایط تعلیق رابطه سیاسی به سر می‌برند.
با این حال پس از سقوط هواپیمای اوکراینی سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در ۲۱ دی‌ماه طی بیانیه‌ای اظهار داشت: در اجرای دستور اکید رئیس محترم جمهور اسلامی ایران و تاکید وزیر محترم امور خارجه برای رسیدگی فوری به مسائل کنسولی جانباختگان این حادثه تأسف بار، یک کارگروه ویژه در معاونت امور مجلس و ایرانیان این وزارت خانه با مأموریت رسیدگی به درخواست‌های خانواده‌های بازماندگان و انجام خدمات مورد نیاز تشکیل شده است و در همین راستا نیز ایران برای اعضای تیم کارشناسی کانادا به سرعت روادید صادر کرد و زمینه سفر آنها را به کشورمان فراهم کرد تا در جریان تحقیقات با تیم‌های ارزیاب همکاری کنند.
علاوه بر این در جریان مشخص شدن ابعاد حادثه هواپیمای اوکراینی در تماس‌های جاستین ترودو و فرانسوا فیلیپ نخست وزیر و وزیر خارجه کانادا با حسن روحانی رئیس جمهور و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه تاکید می‌شود تهران آمادگی خود برای هرگونه کمک برای روشن شدن ابعاد این حادثه را دارد.
این سطح از همکاری در حالی بود که کانادا به صورت یکجانبه در ۱۷ شهریور سال ۱۳۹۱ رابطه سیاسی و رسمی خود با ایران را به حال تعلیق درآورد و دیپلمات‌های کشورمان را عنصر نامطلوب خوانده بود. برای بررسی بهتر این موضوع به سراغ سابقه روابط ایران و کانادا می‌رویم.
بازخوانی روابط ایران و کانادا
یکی از محورهایی که با مراجعه به حافظه تاریخی می‌توان در مورد روابط تهران و اوتاوا مورد بحث و بررسی قرار داد مواضع خصمانه کانادا در قبال ایران است، به گونه‌ای که اوتاوا بارها در سازمان ملل متحد، رهبری کارزار حقوق بشری علیه ایران را برعهده داشته که منجر به صدور بیانیه‌هایی علیه تهران شده و کشورمان را به‌عنوان دولتی حامی تروریسم معرفی می‌کند یا در جای دیگر سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های حامی تروریسم قرار داده است.
علاوه بر این، دولت محافظه کار استیون هارپر نخست وزیر سابق کانادا قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن دیپلمات‌های ایرانی مصونیت دیپلماتیک نخواهند داشت. موضوعی که از سوی مجید تخت روانچی معاون وقت اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه به‌عنوان مانعی در مقابل بازگشایی سفارت ایران در کانادا عنوان شد.
همچنین پارلمان کانادا مصوبه‌ای در ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ به تصویب رسانید که مانع از آن شد که مذاکرات از سرگیری رابطه با جمهوری اسلامی ایران که از آغاز به کار جاستین ترودو نخست وزیر این کشور آغاز شده بود، به نتیجه نهایی برسد.
در مدت هفت سالی که تهران و اوتاوا در شرایط تعلیق رابطه سیاسی قرار دارند، ایران به دلیل حضور شمار زیادی از ایرانیان ساکن کانادا و همچنین دانشجویان شاغل به تحصیل در این کشور که شمارشان بیش از ۴۰۰ هزار نفر است، خواستار برقراری رابطه کنسولی شده که هر بار با عدم تمایل اوتاوا، به نتیجه نرسیده است.
این در حالی است که ایرانیان ساکن کانادا بارها با امضای دادخواست‌های متعددی از اوتاوا خواسته‌اند که روابط سیاسی این کشور با ایران از سر گرفته شده و خدمات کنسولی به شهروندان ایرانی ارائه شود. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به تلاش مجید جوهری نماینده ریچموند هیل در پارلمان کانادا اشاره کرد که به نتیجه نرسید.
سیدعباس موسوی در همین رابطه در مرداد سال جاری گفت: از حدود هفت سال قبل که روابط تهران و اوتاوا توسط دولت وقت کانادا قطع شد، ایرانیان مقیم این کشور که حدود ۴۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شوند با مشکلات کنسولی زیادی مواجه بوده اند و برای رفع این مشکلات ناگزیر به کشورهای دیگر یا تهران مراجعه می‌کنند.
وی ادامه داد: با تعیین سوئیس به عنوان حافظ منافع جدید ایران در اتاوا نیز در حال امکان ارائه خدمات کنسولی به ایرانیان مقیم کانادا وجود ندارد و هنوز به رایزنی‌هایی که با دولت این کشور داشته‌ایم پاسخ نداده‌اند.
جاناتان ویلکینسون نماینده پارلمان کانادا در همین زمینه معتقد است: بسیاری از ایرانی-کانادایی‌ها که به دیدن من آمدند، از مشکلات خانوادگی زیادِ ایجاد شده به‌دلیل نبود نمایندگی دیپلماتیک بی‌واسطه، ابراز نگرانی می‌کنند و نبود خدمات کنسولی را عامل پیش آمدن بسیاری از مسائل می‌دانند.
جای خالی غیرت فوتبالی در وزارت امور خارجه
همانطور که در بالا مشاهده می‌شود اوتاوا هیچگاه برای کمک به ایرانیان مقیم کانادا و درخواست‌های مکرر دولتمردان ما اقدامی نکرده است اما پس از سقوط هواپیمای اوکراینی نه تنها از مواضع خود کوتاه نمی‌آید بلکه مواضعی را علیه ایران اتخاذ کرده است.
با این حال گویا تعامل زیاد و خارج از عرف ایران با این کشور، آنها را دچار خطای محاسباتی کرده و در نهایت فرانسوا فیلیپ از وزیر امور خارجه ایران می‌خواهد برای دیدار و گفتگو به کشور ثالث سفر کنند! درخواستی که احتمالاً خود او هم امیدی به پذیرشش نداشته است اما در کامل تعجب، در پی همین درخواست در روز ۲۷ دی ماه و در حالی که ظریف بعد از حضور در هند، به کشور بازمی‌گشت، سیدعباس موسوی در توئیتر خود اعلام کرد که وزیر امور خارجه به درخواست همتای کانادایی خود به مسقط می‌رود تا با وی دیدار کند.
ساعاتی بعد دو وزیر خارجه که روابط دیپلماتیک کشورهایش قطع است در عمان با یکدیگر دیدار کردند. محمدجواد ظریف و فرانسوا فیلیپ در این دیدار درباره همکاری‌های کنسولی، فنی و حقوقی میان ایران و کشورهایی که اتباع آنها در آن سانحه جان باختند گفتگو و تبادل نظر کردند. همچنین مقرر شد تیم‌های کارشناسی دو وزارتخانه به تماس‌های خود در این زمینه ادامه داده و در زمان مناسب در آینده مجدداً دیدار و گفتگو کنند.
این دیدار خارج از عرف در حالی در عمان به‌عنوان کشوری ثالث انجام گرفت که برخی از کشورها تلاش می‌کنند ایران را ناامن جلوه دهند و در همین راستا می‌توان به لغو پرواز برخی ایرلاین‌های خارجی به ایران و همچنین لغو حق میزبانی تیم‌های فوتبال باشگاهی ایران در قالب جام باشگاه‌های آسیا اشاره کرد.
اقدامی که با واکنش عزتمندانه و محکم تیم‌های ایرانی مواجه شد و تیم‌های فوتبال سپاهان، پرسپولیس، استقلال و شهر خودروی ایران، بیانیه کنفدراسیون فوتبال آسیا مبنی بر بازی در زمین بی‌طرف را ظالمانه و توهین به کشور و ملت ایران دانستند و از حضور در مسابقات آسیایی انصراف دادند.
شایسته بود که وزارت امور خارجه و شخص وزیر نیز به مسئولان کانادایی یادآور می‌شدند که رابطه کنسولی و سیاسی دو کشور به دلیل کارشکنی آنها قطع است و امکان دیدار وزرای خارجه دو کشور مقدور نیست چه برسد به اینکه دیدار در کشوری در حاشیه ایران برگزار شود.
عزت و غرور ملی حکم می‌کرد که وزیر خارجه این کشور به ایران سفر کند و دیدار و گفتگو در تهران انجام پذیرد. این اتفاق در زمانی که بسیاری تلاش می‌کنند کشورمان را نا امن جلوه دهند، می‌توانست نشانه دهنده امنیت در آسمان و زمین کشور باشد.
