به گزارش حلقه وصل، شهر وین دیروز جمعه (۱۵ آذر ماه) بار دیگر میزبان نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزارت خارجه‌های ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) بود.
این چهاردهمین باری است که این نشست در وین در سطح معاونان برگزار می‌شود. پیش از این ۱۲ دور نشست عادی کمیسیون و یک دور هم نشست فوق العاده برگزار شده است. یازدهمین نشست این کمیسیون ۱۵ اسفند ۱۳۹۷ در وین و دوازدهمین نشست نیز هفتم تیر ماه و نشست فوق العاده نیز ششم مرداد ماه سال جاری در وین برگزار شده بود.
سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران و «هلگا اشمید» معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ریاست این نشست را همچون قبل بر عهده داشتند و بر خلاف دوره‌های قبل که این نشست در هتل پله کوبورگ شهر وین برگزار می‌شد، به خاطر اعطای مجوز به گروهی از هواداران گروهک‌های تجزیه طلب و ضدانقلاب به منظور تجمع در برابر این هتل و ایجاد اخلال و مزاحمت در روند برگزاری نشست، هیأت ایرانی تهدید به ترک محل مذاکرات و عدم شرکت در نشست کمیسیون مشترک کرد که نهایتا با پادرمیانی اتحادیه اروپایی به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک، محل برگزاری این نشست تغییر و نشست مذکور در محل نمایندگی اتحادیه اروپا در وین برگزار و حدود سه ساعت به طول انجامید.
این دور از نشست در حالی برگزار شد که یک ماه از ورود ایران به گام چهارم کاهش تعهدات برجامی در پی مصوبه ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری شورای عالی امنیت ملی می‌گذرد. سازمان انرژی اتمی ایران در راستای اجرای مصوبه شورای عالی امنیت ملی و در پی دستور حسن روحانی رئیس جمهوری، ۱۵ آبان ماه و در گام چهارم کاهش تعهدات برجامی، گازدهی به سانتریفیوژها در مجتمع غنی سازی شهید مسعود علیمحمدی (فردو) را آغاز کرد.
پس از آن بود که برخی مقامات اروپایی از جمله ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه کردند.
از سوی دیگر در حالی که خبرگزاری انگلیسی رویترز در آستانه این نشست مدعی شده بود که نمایندگان کشورهای اروپایی در نشست کمیسیون مشترک برجام، ایران را به استفاده از سازوکار ماشه (ساز و کاری که می‌تواند به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور منجر شود)، تهدید خواهند کرد. خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشت: «علی‌رغم افزایش تنش‌ها، ناظران می‌گویند غیرمحتمل است که انگلیس، فرانسه و آلمان امروز (جمعه) مکانیسم ماشه را فعال کنند». این گزارش به نقل از کارشناسان افزود: اگر سازمان ملل تحریم‌های لغو شده ذیل برجام را علیه ایران احیا کند و توافق به طور کامل فرو بپاشد، آنگاه ایران نیز می‌تواند از معاهده منع اشاعه تسلیحات اتمی NPT خارج شود.
پیش از برگزاری نشست وین، تروئیکای اروپایی در روز چهارشنبه ۱۳ آذر ماه درباره موشک‌های ایران نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل نوشتند و مدعی شدند که برخی از موشک‌های بالستیک ایران با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، «ناهمخوان» است، که این اقدام واکنش محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران را در پی داشت ودر صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «جدیدترین نامه تروئیکای اروپایی به دبیرکل سازمان ملل، دروغ مذبوحانه‌ای است تا بی‌کفایتی بدبختانه خودشان در اجرای حداقلی‌ترین تعهدات ذیل برجام را لاپوشانی کنند».
از سوی دیگر، «آگنس فون در مول» سخنگوی وزارت خارجه فرانسه یک روز بعد (پنجشنبه) نیز با بیان اینکه برنامه موشکی ایران با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت همخوانی ندارد، از ادامه فعالیت‌های موشکی ایران ابراز نگرانی کرد.
وزارت خارجه آلمان نیز روز جمعه با ابراز نگرانی از برنامه موشکی بالستیک ایران، مدعی شد این برنامه در تناقض با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است.
*تعلیق پروژه تولید رادیو ایزوتوپ در فردو
از دیگر تحولات قبل از نشست وین، بیانیه شرکت روس اتم مجری طرح تبدیل مرکز «فردو» به محلی برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار بود که اعلام کرد با توجه به آغاز غنی‌سازی اورانیوم در این مرکز، پروژه تولید ایزوتوپ به حالت تعلیق درآمده است.
در همین خصوص «بهروز کمالوندی» معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت که بعد از فعال کردن سانتریفیوژهای فردو در پی دستور رئیس جمهور برای اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی، با توجه به اینکه به لحاظ فنی تولید اورانیوم و ایزوتوپ پایدار در یک سالن، با مشکلات همراه است، مذاکراتی با طرف روس صورت گرفته و مذاکرات درباره چگونگی اجرای این پروژه به نحوی که مشکلات فنی آن مرتفع شود، در جریان است.
روز جمعه ۱۵ آذر ماه نیز «نیکلای اسپاسکی» معاون روس اتم در دیدار سفیر ایران در مسکو گفت که توقف همکاری در فردو بنا به دلایل فنی و موقتی بوده و بعد از رفع مشکلات مجددا ادامه می‌یابد.
وزارت خارجه روسیه نیز امروز (شنبه) ۱۶ آذر ماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که هیأت این کشور حاضر در نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام در وین، بر لزوم اجرای پروژه‌های تاسیسات اراک و فردو تاکید کرده است. البته در بیانیه‌ای که در پایان نشست کمیسیون مشترک صادر شد به بحث فردو نیز پرداخته شده و آمده است: « حاضران در نشست، تحولات اخیر مرتبط با تاسیسات فردو را مدنظر قرار داده و حمایت قاطع خود را از تلاش‌های روسیه جهت تداوم اجرای پروژه ایزوتوپ‌های پایدار اعلام داشتند.»
ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه نیز در این خصوص اعلام کرد مسکو این پروژه را به طور کامل اجرا خواهد کرد، اما نیاز به زمان برای ارزیابی شرایط جدید است.
گفتنی است، «سرگئی ریابکوف»، معاون وزیر خارجه روسیه روز پنجشنبه ۱۴ آذر ماه نیز در اظهاراتی پیش از نشست کمیسیون برجام گفته بود که مشکلات مربوط به برجام در حال انباشته شدن هستند و این می‌تواند تلاش‌ها برای نجات آن را مختل کند.
از سوی دیگر، «کریستوفر برگر» سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز روز جمعه و همزمان با حضور دیپلمات‌هایش در نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، گفت ایران باید تمام فعالیت‌های هسته‌ای که برجام را نقض می‌کند، به عقب برگرداند.
پس از برگزاری این نشست سه ساعته، «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در توئیتی نوشت: «آخرین جلسه کمیسیون مشترک برجام در سال ۲۰۱۹ این را به اثبات رساند که علی‌رغم همه مشکلات و اختلافات، شرکت‌کنندگان در این نشست در حمایت از برجام و تعهد به آن متحد هستند.»
«هلگا اشمید» معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز بعد از اتمام نشست کمیسیون مشترک برجام حفظ این توافق هسته‌ای را مسؤولیت جمعی همه طرف‌های این توافق برشمرد.
«کونگ فو» نماینده چین در نشست کمیسیون مشترک «برجام» نیز در اظهاراتی استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران به نفع هیچ کسی ندانست.
گفتنی است اعضای حاضر در نشست کمیسیون مشترک برجام در وین در پایان با صدور بیانیه‌ای بر تلاش برای حفظ برجام، تأکید کرده و در حالی که به پایبندی ایران به تعهداتش طی ۱۴ ماه پس از خروج تاسف بار آمریکا از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها، که مانع بهره‌مندی کامل ایران از منافع ناشی از رفع تحریم‌ها شد، اذعان داشتند، نگرانی خود از گام‌های کاهش تعهدات از سوی ایران را اعلام کردند.
اعضا همچنین از تصمیم دولت‌های بلژیک، دانمارک، فنلاند، هلند، سوئد و نروژ برای پیوستن به اینستکس که اخیرا اعلام شد، استقبال کردند.
*اینستکس به مراحل پایانی خود نزدیک شده
سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران پس از دیداری که با «رافائل گروسی» مدیرکل جدید آژانس هم داشت در جمع خبرنگاران درباره نشست کمیسیون مشترک گفت که بحث ها خیلی جدی بود و در یک فضای نسبتا پرتنشی صورت گرفت، با این حال آنچه مسلم بود همه اعضا و کشورهای شرکت کننده در این نشست، بر حفظ توافق تأکید داشتند و همه متفق بودند که باید تلاش ها صورت بگیرد برای اینکه برجام در جای خودش باقی بماند.
وی عنوان کرد که در این نشست همه اعضا بدون استثنا بر این امر صحه گذاشتند که ریشه مشکلات موجود در رابطه با برجام آمریکاست.
معاون وزیر خارجه همچنین گفت که اینستکس به مراحل پایانی خود نزدیک شده و ۶ کشور جدید نیز به آن ملحق شده‌اند و در خصوص اینستکس و اینکه چگونه می تواند در آینده روابط تجاری ایران و اروپا نقش ایفا کند، امروز بحث مفصلی صورت گرفت.
عراقچی همچنین گفت که قرار شد گروه کاری مربوط به رفع تحریم ها تشکیل جلسه دهد و روی ایده های جدید کار کنند، ولی به هر حال موضع ما کاملا روشن بود و در این جلسه نیز تکرار کردیم، بدون هیچ شوخی و با جدیت کامل که روند کاهش تعهدات ایران ادامه خواهد یافت، تا زمانی که راه حل هایی برای برخورداری ایران از منافع برجام و همچنین رفع تحریم ها پیدا شود.
در همین خصوص «حسن بهشتی‌پور» کارشناس مسائل هسته‌ای در گفتگویی در ارزیابی از نشست روز جمعه در وین گفت: این نشست نشان داد که طرف‌های مقابل در برجام کاری نمی‌توانند انجام دهند و متاسفانه اتحادیه اروپا نه در زمینه مقابله با سیاست‌های آمریکا در موضوع برجام کاری می‌تواند انجام دهد و نه در بحث اینستکس که یک سال از آن گذشته و با وجود اینکه ۶ کشور اعلام کردند به آن می‌پیوندند و خبری از آن نیست.
وی درباره اظهارات عراقچی مبنی بر اینکه «اینستکس به مراحل پایانی خود نزدیک شده است» اظهار داشت: از این موارد خیلی گفتند، باید در عمل مشاهده کنیم.
بهشتی‌پور با بیان اینکه تئوری «ماشه» هم عملا کارایی ندارد و کارایی آن فقط به لحاظ تهدید است، عنوان کرد: فکر می‌کنم در شرایط فعلی، راه انداختن آن روند هم هیچ کمکی نمی‌کند، اگرچه بعد از یک ماه دیگر که فرصت ۶۰ روزه گام چهارم پایان می‌یابد، امید دارند ایران به وضعیت سابق قبل از کاهش تعهدات بازگردد.
وی در عین حال گفت: بعید می‌دانم ایران این روند (کاهش تعهدات) را متوقف کند، چون اگر ایران نتواند نفت را بدون دغدغه صادر و پول نفت را بیاورد، روند کاهش تعهدات متوقف نمی‌شود.
این کارشناس مسائل هسته‌ای همچنین اظهار داشت: معتقدم ایران باید همکاری‌اش را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دهد و سیاست تهدید به خروج از معاهده NPT راه به جایی نمی‌برد. باید به همکاری با آژانس ادامه دهیم که بهانه را از طرف مقابل بگیریم که نتوانند ما را متهم به انحراف از سیاست‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کنند، ولی از سوی دیگر قاطعانه تعهداتی که در برجام پذیرفتیم را کاهش دهیم. چون تا زمانی که تحت نظر آژانس هستیم، آنها (طرف‌های مقابل برجام) نمی‌توانند بهانه‌ای بگیرند که ایران اهداف صلح آمیز ندارد.
وی گفت: اگر چه آمدن آقای یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان و مذاکرات انجام شده با گروه ۱+۴ شاید تحولی را به وجود بیاورد، ولی تا زمانی که این تحول به وجود نیاورده نمی‌شود قضاوت کرد. باید مسیر را پیش ببریم و ببینیم که طرف مقابل چه زمانی دست از لجاجت برمی‌دارد. به نظر من همه اینها به سیاست آمریکا برمی‌گردد و باعث و بانی همه این به هم خوردگی، آمریکاست و اروپا باید فشار را به جای ایران به آمریکا وارد کند.
بهشتی‌پور ادامه داد: ایران هم باید نگاهش به بهبود وضعیت اقتصاد داخل و انجام اصلاحاتی که ضروری است، باشد و تا زمانی که اینها انجام نشود، بعید می‌دانم طرف مقابل در سیاست تحریم خود تجدیدنظر کند.
به گفته وی، آنها باید به این جمع بندی برسند که سیاست تحریم در عمل نتوانسته آنها را به اهدافشان برساند.
گفتنی است پیش از این نشست اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین پیش بینی کرده بود که «رایزنی‌های دشواری» در این نشست صورت بگیرد. البته محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران ۱۳ آذر ماه عنوان کرده بود که فکر نمی‌کنم اتفاق جدیدی بیفتد.