به گزارش حلقه وصل، با کاهش فروش نفت در سال جاری به خاطر تشدید تحریم های نفتی امریکا علیه ایران، در سال 98، دولت با 153 هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه شد که حاصل اعتماد به درآمد نفتی بود.
طی ماه های گذشته با توجه به ضعف دولت در پرداخت هزینه‌های جاری، تصمیم‌ها در مسیر هدفمندی یارانه ها پیش رفت و با حذف ثروتمندان از مشمولین دریافت یارانه قدم موثری برای جبران کسری بودجه برداشته شد تا رقمی از این طریق برای دولت صرفه‌جویی شود.
طبق آمار امسال، در سال جاری تنها 1300 میلیارد تومان بودجه به یارانه اختصاص یافته است. 100 هزار میلیارد تومان سهم یارانه‌ی بودجه‌ای، 140 هزار تومان یارانه‌ی فرا بودجه‌ای، 1000 هزار میلیارد تومان یارانه‌ی پنهان و 73 میلیارد تومان آن برای یارانه‌ی تسهیلات اعطایی صرف شده است.
یارانه های پنهان؛ بستری برای بی‌عدالتی
در این میان یارانه‌های پنهان مقدار قابل‌توجهی از کل یارانه‌ها را به خود اختصاص داده که عموماً صرف هزینه‌ی حامل‌های انرژی نظیر برق، آب و گاز و... می‌شود؛ یعنی همان یارانه‌ی غیر نقدی که دولت در نظر می‌گیرد تا هزینه‌ی خانوار کاهش یابد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ضعف بزرگی که در توزیع این دسته از یارانه‌ها وجود دارد، بحث مصرف محوری است؛ در واقع هر چه مصرف بیشتر باشد یارانه‌ی بیشتری به خانوار تعلق می‌گیرد. مثلاً اگر خانواده‌ای سه ماشین داشته باشد سه برابر خانواده‌ای که یک ماشین دارد یارانه‌ی بنزین می‌گیرد یا فردی که چند خانه دارد بیشتر از فردی که اجاره‌نشین است از مزایای یارانه‌ی انرژی استفاده می‌کند.
طبق این مدل، نه‌تنها یارانه در جهت ترمیم وضع معیشت اقشار ضعیف گام برنمی‌دارد بلکه روزانه باعث افزایش بیشتر فاصله طبقاتی می شود عمق مسئله زمانی خود را نشان می‌دهد که رقمی هزارمیلیاردی در این سبک از پرداخت یارانه می‌سوزد.
استفاده 600 درصدی مرفهان از یارانه به نسبت اقشار ضعیف
طبق آمار، دهک دهم (مرفهان) سالانه حدود 600 درصد بیشتر از دهک اول (نیازمندان)، از یارانه‌ی پنهان نفع می‌برند. برگرداندن این حجم از یارانه به بخش‌های زیرساختی و مستمری اقشار ضعیف‌تر، امری لازم‌الاجراست که پیگیری سریع و دقیق مسئولان ذی‌ربط را می‌طلبد تا گوشه‌ای از این خسارت وارده جبران شود.
در خصوص یارانه‌ی نقدی هم پرواضح است که رقم فعلی، گرچه برای ثروتمندان آن‌قدر بی‌ارزش است که می‌توان گفت سهمی در مصارفشان ندارد اما برای اقشار ضعیف به جد، رقم تعیین‌کننده‌ای است. شاید باید یک‌بار برای همیشه فرق عدالت و مساوات را درست تحلیل کرد.
عدالت یعنی یکسان‌سازی قدرت معیشت آحاد ملت و مساوات یعنی تقسیم برابر ثروت ملی بین مردم. مساوات زمانی قابل‌اجراست که گسل طبقاتی این‌چنینی در جامعه نباشد و همه در یک سطح از قدرت اقتصادی باشند.
وقتی 40 درصد تورم وجود دارد یعنی باید فقط و فقط بر تقویت اقشار ضعیف تمرکز کرد و هیچ لزومی برای کمک به ثروتمندان وجود ندارد. هدفمندی یارانه‌ی نقدی به‌صورت قطع یارانه‌ی دهک‌های بالا و افزایش یارانه‌ی دهک‌های پایین‌تر نیز باید از اولویت‌های این روزهای مسئولین باشد تا شاید کمی از فشار اقتصادی مردم بکاهد.
قطع یارانه، اشک صاحبان حساب‌های نیابتی را درآورد
طبق گزارش‌های موجود، اقداماتی در جهت حذف یارانه‌های نقدی دهک‌های بالا صورت گرفته است؛ دولت برای جبران کسری بودجه‌اش، به دلیل کاهش درآمدهای نفتی، بر آن شد که یارانه را هدفمند کند و دست ثروتمندان را از یارانه‌ی پنهان و نقدی کوتاه کند.
طی تحقیقاتی که تا مهرماه امسال صورت گرفت حدود 200 هزار سرپرست خانوار شناسایی و مشمول قطع یارانه نقدی شده‌اند. با همین اقدام طبق گفته‌ی میرزایی سخنگوی ستاد اجرایی تبصره 14 قانون بودجه 98، 8 هزار میلیارد تومان به خزانه‌ی دولت برمی‌گردد.
البته 14 هزار نفر آن‌ها اشتباهاً محروم شدند و با پیگیری‌های انجام‌شده یارانه‌ی آن‌ها مجدداً واریز شد. بررسی اینکه چرا چنین اشتباه فاحشی رخ‌داده؛ نقش حساب‌های نیابتی را به نمایش گذاشت. عده‌ی زیادی از اقشار نیازمند، با اجاره دادن حساب خود به مفسدین اقتصادی، در فیلتر دهک‌های پردرآمد گیر می‌کنند.
47 درصد از سرپرستان خانواری که یارانه‌شان حذف شد در اعتراض به این اقدام گفتند که به نیابت از شخص دیگری کار تجاری انجام می‌دهند؛ درواقع دولت، برای شناسایی دهک‌های بالا، تراکنش‌های بانکی 4 ماه نخست سال هر خانوار را رصد می‌کند و اگر از سقف تراکنش قراردادی دولت بیشتر باشد یارانه‌اش حذف می‌شود. سقف تراکنش عادی خانوار به این شرح است:
_برای خانوارهای تک‌نفره 4 میلیون تومان
_برای خانوار دو نفره 5 میلیون تومان
_برای خانوار سه‌نفره 5/6 میلیون تومان
_برای خانوار چهارنفره 5/7 میلیون تومان
_برای خانوار پنج‌نفره 5/8 میلیون تومان
و به همین ترتیب برای خانوارهای 6 نفره به بالا درصورتی‌که هزینه کرد 4 ماه نخست آن‌ها به ازای هر نفر 500 هزار تومان بیش از خانوار 5 نفره باشد یارانه‌شان حذف خواهد شد؛ یعنی دولت تشخیص می‌دهد که این خانوارها نیازی به حمایت اقتصادی از سمت دولت ندارند و کاملاً قابل‌تصور است که با اجرایی شدن این قانون چه مبلغ قابل‌توجهی به خزانه‌ی بیت‌المال بازخواهد گشت.
در حساب‌های نیابتی اما میلیاردها پول، ماهانه ممکن است جابه‌جا شود فلذا قطعاٌ صاحبان این حساب‌ها مشمول قطع یارانه خواهند شد.
صاحبانی که بی‌شک نیاز به یارانه دارند و از فرط فقر مجبور به اجاره‌ی حساب‌های خود می‌شوند. طبق بررسی پرونده‌های مربوط به‌حساب های نیابتی این افراد عموماً کارتن‌خواب‌ها، رانندگان تاکسی و... هستند. ساماندهی نکردن تراکنش‌های بانکی معضلاتی این‌چنینی با خود دارد که منجر به قربانی شدن اقشار ضعیف برای فساد ثروتمندان می‌شود. این حساب ها از یک طرف دست مفسدین را باز می‌گذارد و از طرف دیگر با گمراه کردن دولت در کمک به اقشار آسیب‌دیده‌ی این‌چنینی، آنان را مجبور به تن دادن به تخلفات اقتصادی ازجمله اجاره‌ی حساب‌های خود می‌کند.
البته دولت هم باید همه‌ی دستگاه‌هایی را که به اطلاعات اقتصادی خانوارها دسترسی دارند، موظف کند که اطلاعات خود را در سامانه‌ی هدفمندی یارانه‌ها تجمیع کنند تا از این طریق ثروتمندان جامعه شناسایی و یارانه‌ی آن‌ها حذف شود.