به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، حضور فرمانده معظم کل قوا در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین(ع)، همچون همیشه با نکات و محورهای مهمی همراه بود و علاوه بر موضوعات قابل توجهی که در حوزه های اجتماعی و فرهنگی از سوی رهبر انقلاب مطرح گردید، تاکیدات ایشان به فرماندهان و پرسنل نیروهای مسلح نیز بسیار حائز اهمیت بود بویژه آنجا که فرمودند : "خداوند در قرآن مجید امر کرده است که باید از همه تجهیزات لازم دفاعی، عملیاتی و اطلاعاتی برخوردار شوید، البته این ابزار باید تولید و ابداع داخل باشد و با برخورداری از تنوع، همه نیازها در زمین، آسمان، فضا، دریا، مرزها و در داخل کشور را تأمین کند که البته امروز حتی فضای مجازی نیز جزو ابزارهای لازم است. "
مشخصا رسیدن به فناوری های پیشرفته دفاعی نیاز مهم هر کشوری در دنیا به حساب می آید و این نیاز مهم در منطقه ای مثل غرب آسیا با توجه به سطح بالای تهدیدات بیش از پیش اهمیت پیدا می کند. تاکیدات روزهای گذشته سرلشکر سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران در خصوص برنامه های آینده این نیرو در بخش دریایی نوید این مسئله را می دهد که سپاه به سمت فضای نبردهای مدرن در قرن بیست و یکم می رود. فرمانده کل سپاه در ششمین همایش ملی شناورهای تندرو در زیباکنار رشت گفته است: اگر پهپادهای سبک وزن با قایق‌های تندرو ترکیب شوند، می‌توانند هر هدفی را تا ۱۰ کیلومتری خود مورد اصابت قرار دهند. باید ظرفیت‌های داخلی را با هم ترکیب کنیم و اگر شبکه دستاوردهای فنی به هم متصل شوند غوغایی در کشور برپا می‌شود. "
سپاه به دنبال یک نبرد ترکیبی در خلیج فارس
صحبت های سرلشکر سلامی را می توان نشان دهنده یکی از برنامه های مهم آینده نیروی دریایی سپاه برای خلیج فارس و سایر ابهای تحت حاکمیت کشورمان دانست؛ بحثی بسیار پیچیده و پیشرفته که می توان به جرات گفت هنوز هیچ کشوری توان عملیاتی کردن آن را نداشته و صرفا در برخی از کشورهای با سابقه و صنعتی در حد نمونه های آزمایشی وجود دارد. درست است که چند سالی است شناورهای بدون سرنشین نظامی وارد خدمت شده اند اما مشخصا بحث عملیات مشترک و به نوعی شبکه محور پرنده ها و شناورهای بدون سرنشین با هم، مسئله ای است که هنوز جهان به آن به صورت عملیاتی دست پیدا نکرده است.
یک نمایه گرافیکی از وضعیت عملیات مشترک پهپادها با شناورهای بدون سرنشین
آنچه فرمانده کل سپاه به آن اشاره می کند، فضایی است ترکیبی از شناورهای بدون سرنشین هوایی و دریایی که به سمت اهداف گوناگونی یورش برده و آن را نابود می کنند. در این دکترین هدفی مثل ناو دشمن با وجود همه سیستم های پیشرفته دفاعی در برابر یک موج بزرگ تهاجم فوجی رو به رو شده و به سرعت مورد اصابت قرار می گیرد و از بین می رود.
نمونه ای تلاش های شرکت Textron آمریکا برای مسلح کردن شناور بدون سرنشین
اما در کشورمان اولین گام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حوزه ساخت شناورهای بدون سرنشین را می‌توان شناور تندروی «یامهدی» برشمرد که مجهز به سه جایگاه پرتاب راکت بودهو همچنین می‌تواند با حمل مواد منفجره تبدیل به یک بمب متحرک در دریا شود و به بدنه ناوهای دشمن اصابت کند. از سویی بدنه کامپوزیتی و حجم کوچک این قایق که طولی کمتر از ۱۲ متر و ارتفاعی ۱.۵ متری دارد باعث شده تا سطح مقطع راداری آن در دریا پایین باشد و احتمال اصابت آن توسط سامانه‌های دفاع سطحی دشمن پایین بیاید.
طول آبخور شناور بدون سرنشین یامهدی ۶۵ سانتی‌متر است و سرعت آن نیز در بیشترین میزان خود به ۵۰ نات (بیش از ۹۰ کیلومتر بر ساعت) می‌رسد.
شلیک راکت از شناور بدون سرنشین یامهدی در رزمایش پیامبر اعظم ۵
سامانه هدایت قایق بدون سرنشین یامهدی نیز به گونه‌ای است که قابلیت هدایت از ساحل و یا از شناورهای دیگر را دارد و همین موضوع باعث می‌شود تا این قایق تندرو بدون ایجاد خطر برای هدایت کننده آن، به نزدیک ترین فاصله با ناوهای دشمن برسد. یکی از مباحث مربوط به شناورهای بدون سرنشین بحث افزایش سرعت است. در طراحی این شناورها خبری از عامل انسانی درون شناور نیست و مشخصا می توان طراحی های بسیار آئرودینامیک تر و البته کوچک تری را نیز ارائه کرد که در آن هم سطح مقطع راداری کاهش پیدا کرده و هم سرعت افزایش پیدا می کند.
در آسمان نیز با موج بسیار زیادی از پرنده های بدون سرنشین رو به رو هستیم که تعدادی از آنها با سقف پروازی و ماندگاری بالاتر تصویری از میدان نبرد را به فرماندهان و یگان های درگیر ارسال می کنند و تعداد دیگری نیز مستقیما برای عملیات های تهاجمی به کار خواهند رفت.
اما چگونه ممکن است پهپادهای ایرانی از روی یک قایق آنهم شناور بدون سرنشین و تندرو پرتاب شوند؟
یکی از اولین راه حل ها برای به پرواز درآوردن نمونه های کوچک، مثل اسکن ایگل، استفاده از نوعی فلاخن است که پهپاد شتاب لازم برای بلند شدن و ارتفاع گرفتن را فراهم کرده و در همین حین موتور نیز به وضعیت توان کافی برای ادامه پرواز می رسد.
روش دیگر استفاده از بوسترهای شتاب دهنده مثل پهپاد کرار است. که البته در این دو روش نیاز به برخی آمادگی ها و ثابت باقی ماندن نیروها در یک موضع برای به پرواز در آوردن پرنده های مورد نظر است که در مقابل یک دشمن مسلط در آسمان می تواند اشتباهی غیر قابل جبران باشد.
اما در این میان، سپاه در ماهها و سالهای گذشته (همچون رزمایش بزرگ پهپادی در ابتدای امسال) یک راه حل متفاوت را برای پهپادهای مشتق شده از ار کیو ۱۷۰ در نظر گرفته است. اولین بار تصاویری از این نوع پرواز در جریان نمایشگاه دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب اسلامی در مصلای تهران منتشر شده و سپس نیز در رزمایش الی بیت المقدس ۱ به صورت واضح تر به نمایش درآمد.
شاهد ۱۶۱ بر روی یک وانت
جدا شدن شاهد ۱۹۱ از روی خودروی حامل
در این روش پهپاد بر روی یک وانت نصب شده و با رسیدن این خودرو به یک سرعت مشخص شتاب لازم برای به پرواز درآمدن این پهپاد به وجود می آید. این روش در برخی از کشورهای غربی برای استفاده های تجاری و شخصی در مورد پهپادهای سبک مورد استفاده قرار گرفته اما مشخصاً در حوزه نظامی و آن هم در مورد یک پهپاد با این ابعاد و آن هم مسلح به حداقل ۲ بمب هدایت شونده سدید، امری است که برای اولین بار در جهان رخ می دهد.
فایده پرواز وانتی چه بود؟
یک هواپیمای بدون سرنشین با خاصیت های پنهانکاری و توان شناسایی و رزمی یک عنصر موثر در میدان نبرد محسوب می شود که می‌تواند نتیجه نبرد را تغییر دهد. حالا تصور کنیم این پهپاد نه از یک پایگاه هوایی یا حتی از یک جاده بلکه ممکن است از هر منطقه ای که یک وانت بتواند به سرعتی حدوداً ۷۰ کیلومتر در آن برسد به پرواز در بیاید. لحظه ای، جغرافیای سرزمین ایران را در نظر بگیرید. زمین ها و جاده های صاف فراوانی که یک وانت یا بسیاری از خودرو های نظامی یا حتی آفرود می توانند به راحتی در آنها سرعت بالایی را کسب کنند. یعنی هر زمین صافی که یک خودرو بتواند در آن به سرعت کمتر از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت در آن برسد را می توان به عنوان یک محل پرواز برای پهپادها در نظر گرفت.
لحظه جدا شدن پهپاد سپاه از روی حامل متحرک در رزمایش الی بیت المقدس ۱
پهپادهایی مثل سری شاهد ۱۶۱ و ۱۹۱ از مدل هایی هستند که می توان این گونه آنها را به پرواز درآورد. در این پهپادها خبری از چرخ و ارابه فرود نیست و پهپادها بعد از اتمام ماموریت و بازگشت با شکم روی زمین فرود می آیند. در این شرایط وزن این پرنده های بدون سرنشین بسیار کم تر شده و در عین حال نیازی به در نظر گرفتن فضایی خاص برای آنها درون بدنه نیست. کاهش وزن و بدنه آیرودینامیک تر و حمل و نقل و به پرواز در آوردن را برای این پهپادها راحت تر کرده و هم سطح پنهانکاری آنها را در هوا افزایش می دهد.
قایق‌ها، در نقش سکوهای پرتاب
این بار نیز شناورهای تندرو سپاه، می توانند با تعبیه چنین سکوهایی، امکان پرتاب پهپادها را در مناطق مختلف فراهم کنند. البته رسیدن به چنین هدف و برنامه ای، سهل نخواهد بود و نیازمند بررسی ها و حل دغدغه هایی چون سرعت، تکانه های دریا و به صورت کلی، تامین شرایط پایدار برای پرتاب دارد اما با توجه به تجارب گذشته و توانمندی‌های قبلی متخصصان صنایع دفاعی و نیروهای مسلح کشورمان در این بخش، قطعا به سرعت قابل حل است چراکه موارد فنی و طراحی های سخت تر از آن، در سالهای گذشته به نتیجه رسیده است.
حالا تصور کنید که چه کار سختی برای دشمن وجود دارد؟ کنترل این حجم از یک منطقه فشار بسیار گسترده ای را به سیستم های شناسایی وارد کرده و مشخصاً امکان ارسال بدون کشف شدن برای بسیاری از پهپادها در این شرایط موجود خواهد بود. طرف مقابل بایستی این طور تصور کند که مناطق مختلف داخل سرزمین ایران و حالا دریاها امکان به پرواز درآمدن یک یا چند پهپاد مسلح با خواص پنهانکاری وجود دارد. چندین هزار کیلومتر خط ساحلی، دریا و کویر بزرگ ایران که هر گوشه‌ای از آن می تواند یک پایگاه پهپادی مخفی باشد.
در حقیقت طراحان نیروی هوافضای سپاه در گذشته و اکنون نیروی دریایی سپاه، با الگو گرفتن از طرح موفق و آزمایش شده پرتابگرهای متحرک در بخش موشکی، بازوی قدرتمند دیگر خود یعنی پرنده های بدون سرنشین را نیز به توان به پرواز در آمدن از روی یک سکوی متحرک مجهز کرده و سطح بقاء پذیری آنها را شدیداً افزایش دادند. با توجه به برد و مداومت بالای پروازی این پهپادهای پنهانکار و بمب افکن، عملاً هر کدام از آنها می توانند منطقه وسیعی از کشورهای همسایه و دورتر از انرا پوشش داده و فقط به یک جاده کوچک یا قایق برای آغاز عملیات خود احتیاج دارند به گونه ای که با این تاکتیک جدید، همه مناطق، آبها و استانهای ایران یک فرودگاه و باند پروازی ویژه برای عملیات این پرنده های بدون سرنشین محسوب می‌شوند.
این نوع عملیات ترکیبی یا هیبریدی نکات مثبت زیادی دارد؛ یکی از آنها کاهش نیاز به نیروی انسانی به طور کلی در نیروی بهره گیرنده از آنهاست. یعنی می توان این طور برداشت که در ادامه و با طی کردن این روند نیروی دریایی سپاه به طور کلی نیاز به نیروی انسانی عملیاتی و سرپنجه درگیر شونده کمتری خواهد داشت. نیروی انسانی کمتر به معنی ذخیره شدن اعتبار، امکانات و توان رزمی بیشتری است که می توان از آن برای افزایش کیفی سطح آموزشی نیروهای جذب شده بهره برد. در عین حال در طول پروسه درگیری تلفات نیروهای خودی نیز به حداقل خواهد رسید.
دیگر نکته مثبت این تاکتیک مربوط به زمان درگیری است چراکه حمله همزمان تعداد قابل توجهی از پهپادها و شناورهای بدون سرنشین به سمت اهداف مختلف، خصوصا شناورهای رزمی باعث می شود تا سیستم های راداری و تدافعی این شناورها در یک بازه زمانی مشخص با فشار کاری شدید رو به رو شده و در اینجاست که دو سناریو رخ می‌دهد. یا حمله ترکیبی شناورها و پرنده های بدون سرنشین به تنهایی کارگر بوده و هدف را نابود می‌کند یا این در حین این درگیری فضای لازم برای انجام حملات مثلا با موشک‌های ضد کشتی از فاصله دورتر، مثل پرتابگرهای ساحلی پیش میاد که در طی آن ضربه نهایی به هدف وارد خواهد شد.
با این اوصاف، درسا تاست که راهبرد امروز رهبر انقلاب و تصویری که سردار سلامی از آینده نبردها و قدرت کشورمان ترسیم کرده مشخصا عزمی جزم و برنامه ریزی سنگینی نیاز دارد اما نوید بخش بروز یک انقلاب واقعی علمی و نظامی در کشورمان است؛ حرکتی که به نظر می رسد آن را می توان به عنوان جهش بلند سپاه در گام دوم انقلاب اسلامی توصیف کرد.