مهمترین اتفاقات هفته اول جنگ به روایت تاریخ

حلقه وصل: شهریور ماه سال 98 سی و نهمین سالگرد آغاز تجاوز صدام علیه ایران در سال 59 است که در واقع شروع یک جنایت تاریخی توسط ملت‌های مختلف علیه ایران بود. هر ساله یک هفته سالروز آغاز این تجاوز با گرامیداشت حماسه‌های رزمندگان اسلام و شرح دلایل قدرت‌های استکباری برای تحمیل این جنگ، دفاع همه جانبه ایران گرامی داشته می‌شود. این جنگ هشت سال به طول می‌انجامد اما در نهایت دشمن بعثی نمی‌تواند وجبی از خاک ایران را تصاحب کند. صدام، این جنگ را «یوم الرعد» نام نهاد، اما در کشور ما به «دفاع مقدس» لقب گرفت، دفاعی که 2887 روز در طی هشت سال در وسعتی به طول 1352 کیلومتر انجام گرفت.

طی هشت سال جنگ تحمیلی علیه ایران هزار روز نبرد فعال صورت گرفت که 793 روز حمله از سوی رزمندگان اسلام و 207 روز از سوی ارتش متجاوز بعثی در طول جنگ شمار 381 هزار و 68 نفر از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و 72 هزار نفر به اسارت نیروهای اسلام درآمدند. دشمن بعثی از همان نخستین ساعات تجاوز به حریم جمهوری اسلامی ایران مناطق مسکونی و مراکز غیرنظامی را هدف قرار داد تا بتواند از این طریق دولت ایران را مجبور به پذیرش خواسته‌های خود کند. در ادامه میخواهیم مهمترین اتفاقاتی که در هفت روز نخست جنگ روی داد را مرور کنیم:

۳۱ شهريورماه: ساعت ۱۲ ظهر اين روز به وقت بغداد، ‌فرماندهان نظامي عراق دستور حمله ۱۹۲ بمب‌افكن و جنگنده بعثي به كشورمان را صادر مي‌كنند. طي اين حمله چندين فرودگاه مهم كشورمان همچون مهرآباد تهران، فرودگاه‌هاي اهواز، سنندج، ‌تبريز و چند شهر ديگر مورد هجوم هوايي دشمن قرار مي‌گيرد. هرچند طي آن پنج فروند از جنگنده‌هاي دشمن ساقط مي‌شوند اما خسارات مالي و جاني متعددي برجاي مي‌ماند. واكنش كشورمان به اين تجاوز هوايي بسيار سريع است چراكه تنها دو ساعت بعد عملياتي با نام انتقام از سوي نيروي هوايي طرح‌ريزي مي‌شود كه بر اساس آن دو گروه پروازي به نام‌هاي «البرز» و «آلفارد» از دو پايگاه سوم شكاري همدان و پايگاه ششم شكاري بوشهر به پرواز درمي‌آيند و اهدافي را در عراق بمباران مي‌كنند. از بعد سياسي نيز در نزديكي ‌مرزها خبرهايي است. ملك حسين، حاكم وقت اردن به همراه صدام روي يك تانك سوار است تا به صورت نمادين اولين گلوله را به خاك كشورمان شليك كند. شاه‌حسين پس از اين كار آغاز جنگ تحميلي را به صدام تبريك مي‌گويد تا پيامي سياسي را به جهان مخابره كند. پيام اين است: حكام دست‌نشانده عرب منطقه در كنار استكبار جهاني پشتيبان عراق در اين جنگ مستكبرين عليه مستضعفين خواهند بود.

اول مهرماه: اين روز در واقع اولين روز تهاجم زميني ارتش بعث به كشورمان است. برخي منابع از اشغال شهر سومار در همين روز خبر مي‌دهند و برخي ديگر اشغال اين شهر را به روز دوم مهرماه منتسب مي‌دانند. به هرحال در اول مهرماه ارتش دشمن از چندين محور استان‌هاي خوزستان، ايلام و كرمانشاه را مورد هجوم خود قرار مي‌دهد. نيروي زميني عراق با استعداد ۱۲ لشكر، شامل پنج لشكر پياده، پنج لشكر زرهي و دو لشكر مكانيزه و همچنين ۱۵ تيپ مستقل به انضمام تيپ ۱۰ گارد رياست جمهوري اقدام به پيشروي در خاك كشورمان مي‌كنند. در همين روز قصرشيرين به محاصره دشمن درآمده و تانك‌هاي‌دشمن پس از دور زدن شهر، آن را بمباران مي‌كنند. فاصله نزديك قصرشيرين به مرز باعث تسهيل دسترسي بعثي‌ها به اين شهر مي‌شود.

عمليات كمان۹۹ نيروي هوايي كشورمان پاسخ قاطعي بر تجاوز هوايي روز گذشته عراق است كه طي آن ۱۴۰ هواپيماي ايراني اهداف نظامي ارتش بعث عراق در فرودگاه‌ها و آشيانه‌هاي نظامي اين كشور را در مناطقي چون كركوك، موصل، رشيد، حبانيه، ناصريه، شعيبيه، كوت و المثني بمباران مي‌كنند. عمليات نيروي هوايي در اول مهرماه پاسخ قاطعي بر اين جمله صدام مي‌شود كه پس از هجوم اوليه جنگنده‌هايش به ايران گفته بود: ‌تا نيم ساعت ديگر كمر ايران خواهد شكست!

اما در پشت جبهه نيز تحركاتي به چشم مي‌خورد. بسياري از مردم تهران در ميدان توپخانه كه اينك ميدان امام خميني(ره) نام گرفته گردهم مي‌آيند. تجمع‌كنندگان خواستار اعزام به جبهه هستند. چنين وضعيتي در شهرهاي بزرگي چون اصفهان و مشهد نيز به چشم مي‌خورد. آيت‌الله خامنه‌اي به عنوان نماينده امام خميني(ره) در شوراي عالي دفاع در اولين واكنش مسئولان نظام به تهاجم عراق در پيامي راديويي اعلام مي‌كنند: دولت دست‌نشانده و مزدور عراق تجاوز هوايي را به حريم جمهوري اسلامي ايران آغاز كرد و به چند پايگاه هوايي حمله نموده‌ است. ما تاكنون نخواسته بوديم حمله كنيم اما ارتش جمهوري اسلامي تجاوز اين بعثي‌هاي دست‌نشانده را تحمل نمي‌كند و درس تلخي به صدام خواهد داد.

دوم مهرماه: در اين روز سرپل ذهاب، مهران و نفت‌شهر نيز به اشغال دشمن درمي‌آيند. قصرشيرين نيز كه از همان اولين ساعات يورش زميني عراق شاهد ايستادگي تعدادي از نيروهاي سپاه همدان بود، اولين خط پدافندي جنگ را تشكيل داده است كه بنا به تهديدات عراق، چندين ماه قبل از حمله سراسري دشمن در اين نقطه ايجاد شده بود. اما نتيجه اين پايداري منجر به شهادت تعدادي از اين رزمندگان و به اسارت درآمدن سعيد طايفه‌نوروز فرمانده سپاه همدان به همراه ۱۷ نفر از همرزمانش مي‌شود. به اين ترتيب عراق در اين محور با مقاومت چنداني مواجه نشده و بدون آنكه به داخل برخي از اين شهرها نفوذ كند، آنها را محاصره كرده و به سمت مناطق عميق‌تر پيشروي مي‌كند.
 
حمله هوايي دشمن به مناطق نفت‌خيز جزيره خارك نيز در روز دوم مهر به ثبت رسيده است. جزيره خارك در طول دوران دفاع مقدس ۲۸۸۸ بار بمباران شد. يعني اگر روزهاي جنگ را دو هزار روز تخمين بزنيم، خارك هر روز بيش از يك‌بار شاهد بمباران نيروهاي دشمن بوده ‌است. از داخل خبر مي‌رسد كه سپاه اولين نيروهاي اعزامي به جبهه‌هاي جنگ را در تهران ساماندهي كرده و به سمت كرمانشاه اعزام مي‌كند. اين نيروها جزو اولين خروجي‌هاي دانشگاه امام حسين(ع) هستند. هرچند برخي از آنها دوره آموزشي خود را به اتمام نرسانده‌اند، اما حركت‌شان به سمت كرمانشاه، يعني نقاطي از مرز كه به پايتخت نزديك‌تر است باعث ايجاد جوي رواني براي متجاوزان مي‌شود. دشمني كه در ساعات اولين جنگ قصد خود را رسيدن به تهران اعلام كرده بود.

سوم مهرماه: اين روز را آغاز محاصره خرمشهر ناميده‌اند. هرچند پيشروي عراق از مرز شلمچه به سمت خرمشهر توسط مدافعان پادگان دژ ارتش و همچنين نيروهاي مردمي با تأخير روبه‌رو شده است، لكن پيشروي عراق در جبهه مياني خوزستان و عبور از شهرهايي چون سوسنگرد و نيز پيشروي آن در جاده اهواز به خرمشهر باعث مي‌شود تا اين روز را به عنوان محاصر خرمشهر نامگذاري كنيم. در همين روز راديو بي‌بي‌سي حمايت رژيم‌هاي عربستان و كويت از حمله عراق به كشورمان را اعلام مي‌كند. حمايت حكام خودفروخته عرب در طول دفاع مقدس از صدام به گونه‌اي بود كه آمارها مجموع كمك‌هاي مالي چهار كشور عربستان، كويت، قطر و امارات به عراق در جنگ را حدود ۲۰ ميليارد دلار اعلام كرده‌اند.

چهارم مهرماه: شهر بستان در همين روز به اشغال دشمن درمي‌آيد. همچنين در اين روز به دليل آمادگي خوب نيروي هوايي در مقابل ساير نيروهاي نظامي‌ كشورمان، عملياتي برضد منابع اقتصادي و نظامي عراق انجام مي‌شود. نيروي هوايي كشورمان كه در همان اولين ساعات آغاز جنگ، پاسخ حمله هوايي عراق را داده بود، در اين روز نيز طي عملياتي ضربات سنگيني به سياست اقتصادي و نظامي دشمن وارد مي‌كنند. در اين عمليات هوايي ۵۹ فروند از جنگنده‌هاي كشورمان حضور دارند و همچنين در روزهاي سوم و چهارم مهرماه، به دليل ساماندني پدافند هوايي كشورمان حدود چهل فروند از جنگنده‌هاي دشمن ساقط مي‌شود اما در طرف مقابل دشمن نيز به خاطر مقاومت‌هايي كه رفته‌رفته مقابل خود مي‌بيند، سعي مي‌كند از نيروي هوايي خود عليه مناطق غيرنظامي كشورمان استفاده كند. چنانچه حمله هوايي عراق به اهواز در چهارم مهرماه صورت مي‌گيرد و همچنين بمباران توپخانه‌اي دشمن در اين روز مناطق غيرنظامي خرمشهر را مورد هجوم قرار مي‌دهد.

از مناطق داخلي كشور خبر مي‌رسد كه خرمشهر در وضعيت بدي قرار دارد و آمار بمباران توپخانه‌اي دشمن به اين شهر حدود ۶۰ شهيد برجاي گذاشته است اما از سوي ديگر عراق كه تا نزديكي منطقه نبرد اهواز پيش رفته، در همان نقطه متوقف مي‌شود. مواضعي كه تا اين روز به دست دشمن افتاده كمابيش حفظ مي‌شود. روز بعد خبرهاي ديگري در راه است.

پنجم مهرماه: اين روز مصادف با ورود مقام معظم رهبري به عنوان نماينده امام در شوراي عالي دفاع به همراه شهيد دكتر مصطفي چمران به اهواز است. پنجم مهرماه در واقع نمادي از ساماندهي نيروهاي انقلابي براي شكل دادن به مقاومت‌هاي مردمي در برابر دشمن متجاوز به شمار مي‌رود كه با تشكيل ستاد جنگ‌هاي نامنظم شهيد چمران، نقطه عطفي به خود مي‌گيرد. كاخ استانداري خوزستان در اهواز، مقر ستاد جنگ‌هاي نامنظم مي‌شود و به اين ترتيب نيروهاي ويژه دكتر در جبهه مياني خوزستان پدافند محكمي در برابر دشمن ايجاد مي‌كنند. عمليات ريجاب نيز در سرپل ذهاب باعث عقب نشستن موقتي دشمن در اين جبهه مي‌شود. در واقع پنجم مهرماه روز خوبي براي متجاوزان نيست. شايد يكي از تبعات توقف ارتش عراق در اين روز بود كه باعث شد صدام براي اولين‌بار در تاريخ جنگ تحميلي، درخواست آتش‌بس را ارائه دهد؛ درخواستي كه از سوي مسئولان كشورمان پذيرفته نمي‌شود.

از بعد سياسي نيز خبرهايي از ميانجيگري برخي كشورها و گروه‌هاي اسلامي به گوش مي‌رسد كه گويي براي پايان دادن به جنگ بين دو كشور اسلامي تلاش‌هايي را انجام مي‌دهند. در اين روز بحث‌هايي در شوراي امنيت سازمان ملل در خصوص جنگ بين ايران و عراق انجام مي‌گيرد كه نتيجه خاصي دربرندارد. مقاومت نيروهاي كشورمان در برابر دشمن، جنگ را براي متجاوزي كه پيروزي سريعي را پيش‌بيني مي‌كرد، پيچيده و دشوار ساخته است.

ششم مهرماه: شهيد چمران يكي از اولين شبيخون‌هاي دفاع مقدس را در اين روز ضد نيروهاي عراقي اطراف اهواز به انجام مي‌رساند. او كه تنها چند ساعتي از ورودش به مناطق عملياتي مي‌گذرد، استراتژي خود را عدم دادن مهلت به دشمن و يورش سريع به آن اتخاذ مي‌كند. شبيخون دكتر و نيروهاي ستاد جنگ‌هاي نامنظم باعث وارد آمدن تلفات بسياري به دشمن مي‌شود. چنانچه اولين عقب‌نشيني‌ متجاوزان از مواضع خود طي اين عمليات صورت مي‌گيرد. هرچند در ساير جبهه‌ها برخي اخبار ناخوشايند به گوش مي‌رسد كه اشغال كامل شهر هويزه از جمله آن است. اين شهر كه از اولين روزهاي آغاز جنگ مورد هجوم دشمن قرار گرفته بود، مقاومت شاياني از خود نشان داد، اما در نهايت روز ششم مهر به اشغال كامل دشمن در‌آمد.

از بعد سياسي نيز دشمن متجاوز كه از عدم تصرف سريع خوزستان كلافه شده ‌است، شايعه اشغال كامل خرمشهر را منتشر مي‌كند تا به اين وسيله روحيه رزمندگان و ملت ايران را تضعيف كند اما به واقع در اين روز بعثي‌ها همچنان پشت دروازه‌هاي شهر گرفتار مقاومت مردمي هستند و موفقيت چنداني به دست نياورده‌اند. از نگاه بين‌المللي نيز شوراي امنيت اولين قطعنامه خود درخصوص جنگ را صادر مي‌كند. قطعنامه‌اي كه در آن اشاره‌اي به تجاوز عراق نشده‌ است.