به گزارش حلقه وصل، حدود ۶۰ میلیون بشکه از تولید روزانه ۱۰۰ میلیون بشکه‌ای نفت در جهان توسط کشتی‌ها از مبادی تولید به پالایشگاه‌ها جابجا می‌شود؛ به همین دلیل یکی از گلوگاه‌های امنیت انرژی جهان متعلق به نفتکش‌های دریایی است که هر گونه خلل در حمل و نقل ضررهای سنگینی را برای کشورهای تولید کننده و مصرف کننده در پی دارد.
در میان ۱۰ شرکت بزرگ نفتکش جهان تنها سه شرکت متعلق به کشورهای ایران، روسیه و عربستان است و سایر شرکت‌ها متعلق به کشورهای مصرف کننده نفت هستند که علاوه بر تأمین نیازهایشان با نفتکش‌های خود، به سایر کشورها نیز خدماتی را ارائه می‌کنند. شرکت ملی نفتکش ایران به عنوان سومین شرکت بزرگ نفتکش جهان ۳۷ تانکر بزرگ شامل ۹ نفتکش سوئزمکس، ۵ نفتکش افرامکس و ۳ تانکر انتقال محصولات پتروشیمی در اختیار دارد.
در میان کشورهای نفتی جهان، از آمریکا گرفته تا کشورهای حوزه خلیج فارس تنها کشوری که چنین ناوگان عظیمی را مدیریت می‌کند ایران است.
محمد افراشته از کارشناسان حوزه انرژی گفت: تأسیس شرکت ملی نفتکش ایران به پیش از دوران پیروزی جمهوری اسلامی ایران باز می‌گردد ولی پس از پیروزی انقلاب، مسئولان وقت شرکت ملی نفت با توجه به آغاز جنگ تحمیلی و سیاست تحریم‌ها تصمیم گرفتند این ناوگان را توسعه دهند.
وی با اشاره به اینکه اصولاً کشورهای نفتی در آن دوره به سمت خرید سهام پالایشگاه‌های خارجی روی آوردند، ادامه داد: در دهه ۸۰ میلادی و پس از آن به دلیل افزایش عرضه نفت و اشباع شدن بازار، کشورهای نفتی برای تضمین بازار خود به خرید سهام پالایشگاه‌های خارجی روی آوردند تا مشکلی برای فروش نفت خود نداشته باشند ولی ایران بجای خرید سهام پالایشی، به سرعت به تعداد نفتکش‌های خود افزود.
افراشته دلیل این اقدام را تحریم پذیری دانست و تصریح کرد: با توجه به اینکه شرکت‌های کشتیرانی بسیار محتاط بوده و حاضر نیستند در مقابل هیچ تحریمی به میدان بیایند، این تفکر دنبال شد که برای تضمین انتقال نفت ایران باید حمل و نقل توسط خود شرکت ملی نفت انجام شود تا خریداران نفت کشور با معضل کشتی مواجه نشوند زیرا بیشتر قراردادهای فروش نفت ایران، قراردادهای فوب یا تحویل در مبدا است و خریدار زمانی می‌تواند به سراغ نفت ایران بیاید که براحتی بتواند برای انتقال نفت، کشتی اجاره کند.
او در مقایسه وضعیت ایران و عربستان اضافه کرد: سعودی‌ها به جای توسعه ناوگان نفتکش خود، سهام پالایشگاه خریدند، آنها روی بازار مقصد کار کرده و در تأسیسات سرمایه گذاری کردند. ضمن اینکه شرایط ما و عربستان با هم فرق دارد، ما تحریم می‌شویم و برای مقابله با تحریم‌ها باید زیرساخت‌های خود را قوی کنیم. اگر کشتی خریدیم به دلیل این بود که ناچار بودیم. تحریم‌ها سدی بزرگ در مقابل قراردادهای صادرات نفت هستند و وقتی شما در این شرایط هستید در مرحله نخست باید سیستم حمل و نقل خود را تکمیل کنید. این مشکل را عربستان ندارد و به همین دلیل در مقاصد سرمایه گذاری می‌کند.
دهه توسعه ناوگان نفتکش
پس از پایان جنگ تحمیلی، شرکت ملی نفت ایران به دلیل محدودیت و آسیب دیدن ناوگان نفتکش خود با مشکلات عدیده‌ای روبه رو بود؛ بخشی از درآمد شرکت ملی نفت بابت اجاره نفتکش‌ها هزینه می‌شد بنابراین تصمیم گرفته شد سفارش ۱۰ نفتکش به کره‌ای‌ها داده شود که بر همین اساس، شرکت ملی نفت ایران به صورت پیش قرارداد، با شرکت ملی نفتکش برای اجاره ۱۰ نفتکش سندی را امضا کرد تا این شرکت بتواند از بانک‌ها وام دریافت کند.
یکی از مقامات وقت در این باره گفت: ظرف ۱۸ تا ۲۰ ماه همه ۱۰ نفتکش را تحویل گرفتیم و به ناوگان وارد شدند؛ از آن روزها به بعد شرکت ملی نفت نفتکش ایران به عنوان یکی از غول‌های بزرگ نفتکش جهان شناخته شد، حتی ظرفیت کشتی‌های ملکی‌اش از نفتکش‌های سعودی هم بالاتر رفت و تقریباً قراردادهای تحویل در مقصد را با کشتی‌های ملکی انجام می‌دادیم؛ این یکی از نقاط قوت سیستم‌مان بود که می‌توانستیم با قدرتِ مانور خوبی در بازار عرض اندام کنیم. چون همه کشتی‌ها جدید و نو بود هیچ ایرادی به کیفیتِ کشتی‌ها نمی‌توانست وارد شود و با همین ابزار، نرخ بیمه‌ها بسیار پایین آمد. در آن زمان، دورانِ پررونقی برای نفتکش و صادرات نفت خام ایجاد شد و در زمان تحریم‌ها نیز بهترین ابزار برای دور زدن تحریم‌ها همین کشتی‌ها بودند.
تلاش برای تضعیف
با توجه به نقش مهم نفتکش‌های ایران در دور زدن تحریم‌ها، به نظر می‌رسد کشورهای غربی در همنوایی با آمریکا در تلاش هستند تا امنیت حمل نفت توسط این ناوگان را زیرسوال ببرند.
محمد خجسته، کارشناس انرژی با اشاره به اینکه برگ برنده ایران در دور زدن تحریم‌ها ناوگان نفتکش بوده است، گفت: طی ۴۰ سال اخیر که کشورمان با همه‌گونه تحریم نفتی مواجه بوده است این ناوگان هم در بحث ذخیره‌سازی روی آب و هم صادرات نفت به کمک آمده است؛ از آنجا که شرکت‌های کشتیرانی حاضر به ورود به بنادر ایران نیستند، شرکت ملی نفت به مشتریان نفت ایران پیشنهاد استفاده از نفتکش‌های ایرانی را می‌دهد که بر همین اساس، بیشتر نفت کشور توسط نفتکش‌های ایرانی جابجا می‌شوند.
وی با تاکید بر نقش مهم نفتکش‌های ایرانی، موضوع توقیف نفتکش ایرانی توسط انگلیس را توطئه دشمن برای عقیم کردن این نقطه قوت دانست و اظهار داشت: غربی‌ها که نتوانستند با تحریم میزان صادرات نفت ایران را به صفر برسانند حالا روی تضعیف ناوگان نفتکش ایران متمرکز شده‌اند و قصد دارند با توقیف و گروگانگیری نفتکش‌های ایرانی، این ابزار مهم را از دسترس ایران خارج کنند.
به گفته این کارشناس انرژی، نفتکش‌های ایران یک پایانه صادراتی شناور و مطلوب هستند که می‌توانند با راهکارهای مختلف، نفت ایران را به مشتریان برسانند و تجربه نشان داده است که چنانچه چنین ابزاری در اختیار ایران نبود، صادرات نفت ایران در یک وضعیت بغرنج قرار می‌گرفت که خوشبختانه تا به امروز چنین اتفاقی رخ نداده است.
